ANADOLU AJANSININ TÜRK RADYOCULUĞUNA KATKILARI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 113 - 134, 29.01.2021

Hilmi Bengi

Öz

Türkiye’de radyoculuk alanındaki ilk denemeler 1920’lerde başlamış, profesyonel anlamda radyo yayıncılığına 1927 yılında geçilmiştir. İlk radyo yayını devlet tarafından değil, devlet desteğiyle kurulmuş bir anonim şirket tarafından yapılmıştır.
Türkiye’de 10 yıl süre ile radyo yayıncılığı yapma izni verilen Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi 6 Ocak 1926 tarihinde kurulmuştur. Şirketin en önemli ortaklarından biri 1920’de Gazi Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından kurulan,1925'te Anonim Şirket haline getirilen Anadolu Ajansı (AA)’dır. Başlangıçta Türk Telsiz Telefon AŞ’nin Yönetim Kurulu Başkanı ile Başkan Yardımcısı aynı zamanda Anadolu Ajansının da Yönetim Kurulu üyeleridir. Şirketin üçüncü yılında her iki kurumda da yönetim değişmiş, başlangıçtaki aktif ilişkinin yerini daha mesafeli bir duruş almıştır. Yaklaşık iki yıl daha her iki kuruluşun finansal sorunları yüzünden inişli çıkışlı devam eden ilişki, daha sonra tamamen pasif bir hale bürünmüştür. Bununla birlikte AA’nın başından beri var olan habercilik hizmeti aksamadan devam etmiş, hatta şirket sonrasında daha da gelişmiş, bu hizmet dolayısıyla radyo bültenleri “Ajans” diye anılır olmuştur.
Anadolu Ajansı Türkiye’de özel radyoculuğun başlaması ile birlikte Radyo Anadolu adıyla yeni bir radyo girişiminde bulunmuşsa da bu deneyim de maddi sorunlar yüzünden başarılı olamamıştır. Ancak Ajans, radyolara özel haber bülteni uygulaması ile Türk radyoculuğuna olan katkılarını sürdürmüştür.
Bu makale, Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu Kararları, Cumhurbaşkanlığı Arşivi ve dönem basını taranarak ve konu ile ilgili bilimsel çalışmalar gözden geçirilerek hazırlanmıştır. Böylece Ajansın Türk radyoculuğuna katkıları ağırlıklı olarak birinci el kaynaklar üzerinden aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Ajansı ve Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi, AA ve TTTAŞ,, Anadolu Ajansı ve Radyo, AA ve Radyo, Türkiye'de Radyoculuğun Başlaması, ARG, Radyo Anadolu

Kaynakça

• Anadolu Ajansı Meclis-i İdare (Yönetim Kurulu) ve Umumî Hey’et (Genel Kurul) Karar Defterleri (1926-1942).
• Arvas, İ. S. (2018). Türkiye’nin Radyo ile Tanışması ve Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS) 4 (2), 406-428. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/611980. Erişim Tarihi 25.09.2020.
• Atay, F. R. (2011). Çankaya, İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Aziz, A. (2013). Televizyon ve Radyo Yayıncılığı. İstanbul: Hiperlink.
• Bengi, H. (2012). Tarihsel Süreç İçinde Anadolu Ajansı’nın Özgün Kurumsal Yapısı (1920-2011). Atatürk Yolu Dergisi, 13 (59), 299-341.
• Cankaya, Ö. (2000). İstanbul Radyosu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi [CA] (1924a) Bakanlar Kurulu Kararları 1920-1928, Kutu: 9, Gömlek: 22, Sıra: 17, 13.04.1924, 461/167-12.
• Doğaner, Y. (2002). Atatürk Döneminde Radyo. Türkler 18, 377-382, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öz, S. 2018. Girişimcilik: Girişimcinin Seyir Defteri, İstanbul: Hiper Yayın.
• Resmi Cerîde (1924),15 Recep 1342- 21 Şubat 1340/1924.
• Resmi Cerîde (1925), 2 Şaban 1343, 26 Şubat 1341/1925.
• Türkiye Radyoları (2020), TRT Akademi. 5 (2), Ankara: 1-96.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, (1935), 6, 1 Kasım.
• Yazıcı, Duygu (Derleyen) (2000). Alo alo muhterem samiin, Cumhuriyet Dergi, 28 Mayıs.