Tavan Arasındaki Eski Lamba ve Alaaddin’in Sihirli Lambası Eserlerine Göstergelerarası Bir Yaklaşım Denemesi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 757 - 768, 31.07.2021

Murat Yiğit Nurşah Özdemir

Öz

Son yıllarda sanat, mimari, fotoğrafçılık, sinema, resim gibi farklı alanlarda yapılan çalışmalarda göstergebilimsel yöntemden yararlanıldığı bilinmektedir. Özellikle yazınsal metinlerin irdelenmesinde kullanılan göstergebilim ışığında, yapıtların yüzey yapısından derin yapısına ulaşmak ve daha anlamlı bir okuma süreci gerçekleştirmek mümkündür. Bu düzlemde çalışmanın amacı çocuk yazınında önemli bir yere sahip olan Fatih Erdoğan’ın “Tavan Arasındaki Eski Lamba” hikayesi ile “Binbir Gece Masalları”ndan biri olan “Alaaddin’in Sihirli Lambası” masalının göstergebilimsel çerçevede karşılaştırılmasıdır.
A. J. Greimas’ın geliştirdiği eyleyenler modeli dikkate alınarak yapılan çözümlemede anlatılar; öncelikle betisel, anlatısal ve izleksel olmak üzere üç aşamada incelenmiştir. Sonrasında iki eser yazınsal ve görsel göstergeler bağlamında karşılaştırılmış; bu karşılaştırma sonucunda eserler arasında göstergelerarasılık tespit edilmiştir. Ayrıca, “Tavan Arasındaki Eski Lamba” hikayesinin metninde ve görsellerinde, “Alaaddin’in Sihirli Lambası” masalına göndermeler yapıldığı görülmüştür. Bu göstergelerarası karşılaştırma sonucunda “Tavan Arasındaki Eski Lamba” hikayesinin, özellikle okuma-yazmayı yeni öğrenen çocuklar için; dil ve üslup, konu ve görsellik bakımından uygun olabileceği söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

Hikaye, Göstergebilim, Göstergelerarasılık

Kaynakça

• Al Khawaja, H. (2017). Alaaddin’in sihirli lambası. İstanbul: GençKaknüs Yay.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. (Çev. B. Vardar ve M. Rifat). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel serüven. (Çev. M. Rifat ve S. Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Binbir Gece Masalları (2017). Alaaddin’in sihirli lambası. (Çev. O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs.
• Erdoğan, F. (2017). Tavan arasındaki eski lamba. İstanbul: Mavibulut Yayınları.
• Kamiltürk, O. K. (2015). Göstergebilim açısından Türkçe ders kitapları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
• Kıran, E. A. & Kıran, Z. (2003). Yazınsal okuma süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kıran, Z. & Kıran, A. (2010). Dilbilime giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Randal, W. L. (2001). Bizi biz yapan öyküler (The Stories We Are, Çev. Şen Süer Kaya). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin abc’si. Ankara: Say Yayınları.
• Sivri, M. & Örkün, B. (2013). Açıl kapı açıl ve açıl bahçe açıl adlı eserlere göstergebilimsel açıdan karşılaştırmalı bir yaklaşım. Humanities. 171- 195.
• Uçan, H. (2003). Edebiyat bilimi ve eleştiri. Ankara: Hece Yayınları.
• Uçan, H. (2002). Adalet Ağaoğlu’nun yüksek gerilim ve bi sevmekten bi ölümden adlı kısa öykülerinin göstergebilimsel bir incelemesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4. Sayı 1 (15).
• Yaylagül, Ö. (2015). Göstergebilim ve dilbilim. Ankara: Hece Yayınları.