12.SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ ve ATATÜRKÇÜLÜK DERS KİTABINDA EĞİTİMİN SİYASAL İŞLEVİNİN İNCELENMESİi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 259 - 281, 31.01.2022

Özlem Akın Mart Sadık Kartal

Öz

Bu çalışmanın amacı, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabının eğitimin siyasal işlevini açısından incelenmesidir. 12. Sınıf ders kitabının materyal olarak kullanıldığı araştırmada, doküman incelemesiyle toplanan veriler içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Analiz sonucunda milli birlik ve beraberliği güçlendiren unsurlar, Atatürk, Türk milletinin özellikleri, demokrasi, Türk kadını, Türkiye’nin iç ve dış politikası, eğitim, kültür, sanat-spor ve bilime verilen öneme ilişkin temalar belirlenmiştir. Milli birlik ve beraberliği sağlayan unsurlar arasında milli birliğin güçlenmesi kavramı üzerinde daha çok durulduğu görülürken, yurt birliği kavramı üzerinde ise en az durulduğu söylenebilir. Atatürk teması altında Atatürk ilke ve İnkılapları, demokrasi teması altında milli egemenlik, Türk kadını teması altında Türk kadınının milli mücadeledeki yeri ve önemi üzerinde daha çok durulduğu belirlenmiştir. Bu ifadelerin, eğitimin devlete bağlı iyi bir vatandaş olan, milli birlik ve beraberliğe önem veren, eşitlikçi, bulunduğu ülkenin dünya politikasındaki geçmişi ve bugününün bilincinde olan, eğitim-kültür ve sanata önem veren çok yönlü bireyler yetiştirme amacına hizmet ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı, eğitimin siyası işlevi, doküman analizi

Kaynakça

• Akbaba, B. (2009). Atatürk İlkeleri ve İnkilâp Tarihi dersinin öğretimine yönelik bir durum değerlendirmesi (Gazi Üniversitesi örneği). Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (1), 29-52.
• Alaca, E. (2017). Tarih eğitimine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Arsal, Z. (2015). Ortaöğretim Tarih, Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersleri öğretim programlarında Milliyetçilik. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 1-16.
• Aslan, E. (2005). Türkiye'de tarih eğitiminin sorunları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 106-114.
• Ballı, F. E. ve Kartal, S. (2020). Eğitimin siyasal işlevi; Sosyal Bilgiler ders kitabı örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 36-49.
• Baltacı, C. ve Uysal, M. T. (2012). Türkiye'de bir siyasal sosyalleşme aracı olarak ders materyali: İlköğretim sosyal bilgiler dersi üzerine bir inceleme. Süleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 17(3), 177-194.
• Bayrakçı, M. (2005). Ders kitapları konusu ve ilköğretimde ücretsiz ders kitabı dağıtımı projesi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 165.
• Candan, H. ve Işık, M. (2019). İdeolojik devletin siyasal toplumsallaşma aracı olarak okulun işlevi: kavramsal bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 567-585.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. M. Bütün and S.B. Demir, Çev. (Eds.). İstanbul: Siyasal Kitapevi.
• Çakır, U. (2016). Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı görsellerinin bazı özellikler açısından incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 6-18.
• Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 201–211.
• Demircioğlu, İ. H. (2007). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demirtaş, B. (2020). Ortaöğretim 12. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı. Ankara: Mevsim Yayıncılık.
• Dewey, J. (2000). Temel eğitimde tarihin amacı (Çev: B. Ata). Milli Eğitim, 147.
• Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2013). Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarında tarihi karakterlerin kullanımını etkileyen faktörler. Ahi EvranÜniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 243-265.
• Enginer Özyurt, E. (2014). Ortaöğretimde vatandaşlık bilincinin oluşmasında T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Esen, S. (2017). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Eşgi, N. ve Dursun, F. (2008). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler öğretimi ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. GÜ Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 21-34.
• Ezer, F., Ulukaya, Ü., & Kaçar, T. (2016). İlköğretim 8. Sınıf öğrencilerinin Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine yönelik tutumları. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 71-91.
• Faiz, M. ve Avcı, E. K. (2018). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 2(1), 1-21.
• Ginesar, Ö. ve Güven, C. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabıyla ilgili görüşlerinin değerlendirilmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 1017-1041.
• Gutek, G. L. (2011). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar. (Çev. N. Kale). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
• Güneş, B. (2019). 2000 yılı sonrasında yayımlanan Sosyal Bilgiler ders kitaplarının sosyolojik analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Illıch, I. (2012). Okulsuz toplum. (Çev. M. Özay). İstanbul: Şule Yayınları.
• İnal, K. (1998). Türkiye’de ders kitaplarında demokratik ve milliyetçi değerler – 27 Mayıs ve 12 Eylül Askeri Müdahale dönemlerine ilişkin bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karabağ, G. (2010). Tarih öğretmenlerinin mesleki becerilerini şekillendiren unsurlar İçinde: M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir? Tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri (373-376), İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Kartal, S. (2018). Tek parti döneminde toplanan milli eğitim şuralarında alınan kararların eğitimin siyasi işlevi açıdan analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(11), 196-203.
• Kayaalp, F. (2015). İdeoloji - vatandaşlık ilişkisi bağlamında 1923 - 1950 Türkiye’sinde sosyal bilgiler kapsamındaki ders kitaplarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kızıloluk, H. (2007). Ekonominin eğitimin amaçları ve içeriği üzerindeki etkileri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 21-30.
• Kulantaş, N. (2007). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde kullanılan öğrenci ders ve çalışma kitapları ile öğretmen kılavuz kitaplarının, öğretmen, öğrenci ve veli görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Mardin, Ş. (2004). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MEB (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin /1.5.1739.pdf (05.05.2021).
• MEB (2004). İlköğretim Genel Müdürlüğü” “Yardımcı Eğitim Araçları” Sayı: B08.0.İGM.0.08.01.02.310/, Genelge No: 2004/81 (03.05.2021).
• MEB (2018). T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay .aspx?PID=355 (01.06.2021).
• MEB (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. Milli Eğitim Bakanlığı. http://2023vizyonu.meb.go v.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf (10.06.2021).
• MEB (2018). Ortaöğretim TCİTA dersi öğretim programı. Ankara.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Nichol, J. (1996). Tarih eğitimi (Çev. M. Safran) Ankara: Çağrı Matbaası.
• Öcal, A. ve Yiğittir, S. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Kırıkkale örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(1), 51-61.
• Özbaran, S. (2002).Tarih öğretiminin güncel sorunları. Toplumsal Tarih Dergisi, 100,66-68.
• Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği.Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 7(1),1124-1141.
• Parlak, İ. (2005). Türkiye’de ideoloji-eğitim ilişkisi: Erken Cumhuriyet dönem tarih ve yurt bilgisi ders kitapları üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Paykoç, F. (1998). Tarih öğretiminde duyuşsal alanın rolü. S. Özbaran (Ed.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları içinde (ss. 85-93). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Safran, M. (1993). Tarih oğretiminin eğitimsel amacları. Belleten, 57(220), 827- 842.
• Semiz, E. (2020). İsmet İnönü döneminde Türkiye'de milli eğitim ve ideoloji (1938-1950). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Şahin, S. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Şahin, M. (2014). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 31-46.
• Şimşek, A. ve Kartal, S. (2020). Ortaokul T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabına yansıyan vatandaşlık algısı. Uşak Üniversitesi SosyalBilimler Dergisi, 13(1), 43-57.
• Şimşek, N. (1997). Derste eğitim teknolojisi kullanımı. Ankara: Anıl Matbaası.
• Taşkın, P. (2014). Ortaöğretim okulları öğrencilerine yönelik disiplin düzenleme ve uygulamalarının çocukların temel hak ve özgürlükleri bağlamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tezcan, M. (1997). Eğitim sosyolojisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Tezcan, M. (2010). Eğitim bilimine giriş.7. Baskı. Sönmez, V. (Ed.). Ankara: Anı.
• Tüfekçioğlu, H. (1993). Ders kitapları üzerine yapılmış iki çalışma ve yetişkenlere okuma yazma öğreten iki kitap hakkında inceleme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(4), 61-90.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2021). https://sozluk.gov.tr/.
• Ulusoy, K. (2010). Değer eğitimi: Davranışçı ve yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanantarih programlarında değer aktarımı. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 32-51.
• Wakefield, J. F. (2006). Textbook usage in the United States: The case of US history. Online Submission.
• Yanpar, T. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, F. (2014). 8. sınıf T. C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğrenci çalışma kitaplarının Sosyal Bilgiler öğretmenlerince değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Yıldız, R. (2006). Eğitim Bilimine Giriş. Erçetin, Ş ve Tozlu, N.(Ed.) Hegem Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, M. S. (2004). İlköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük programı içeriğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.