Ghazal in the Sufi Poetry of Abu’l-Hasan al-Shustari

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 427 - 443, 31.07.2024

Muhammed Revaha Zor

Öz

In this article, firstly, the identity of Abū'l-Hasan al-Shushtari is mentioned. Shushtari's experiences on the way to becoming a Sufi poet are mentioned. The sects he followed in Sufism are briefly mentioned. Then his divan was introduced. Then, the examples of the ghazal genre that he used in Sufi poetry in his divan were discussed. Through these examples, it is revealed how and for what purpose the poet uses the art of ghazal. The terms and words indicating the genre of ghazal in Sufi poetry are explained with their meanings in his poetry. While explaining these meanings, proofs were shown and the purpose of these proofs was determined. One of the reasons for the poet's use of the ghazal genre in Sufi poetry was the tendency towards the ghazal poetry of the Jahiliyyah period in the Andalusian period. Shushtari wanted to prevent this and succeeded. He became famous in all Arab countries starting from Andalusia with his skilfully written qasida, muvassah and zajal poems. His poems spread from language to language, from Sufi assemblies to zawiyas. Today, they continue to be recited as hymns and virtues. In the studies conducted in the West about Shushtari and his experience, it is mentioned that he is as important as Ibn 'Arabî, but there are few studies on him. This proves that the studies on Shushtari are important.

Anahtar Kelimeler

Abu’l-Hasan al-Shustari, Ghazel, Ode, Sufi Poetry.

Proje Numarası

Ebû'l-Hasan eş-Şuşterî'nin Tasavvuf Şiirinde Gazel

EBÛ’L-HASAN EŞ-ŞUŞTERİ'NİN TASAVVUF ŞİİRİNDE GAZEL

Öz

Bu makalede öncelik olarak Ebû’l-Hasan eş-Şuşterî’nin kim olduğundan bahsedilmiştir. Şuşterî’nin mutasavvıf bir şair olma yolundaki tecrübelerine değinilmiştir. Tasavvufta takip ettiği tarikatlardan kısaca bahsedilmiştir. Sonrasında divanı tanıtılmıştır. Ardından divanındaki tasavvuf şiirinde kullanmış olduğu gazel türünün örnekleri ele alınmıştır. Bu örnekler üzerinden şairin gazel sanatını nasıl ve ne amaçla kullandığı ortaya konulmuştur. Şairin tasavvuf şiirindeki gazel türünü gösteren terim ve sözcükler, onun şiirindeki manalarıyla açıklanmıştır. Bu manalar açıklanırken deliller gösterilmiş ve bu delillerin amacı saptanmıştır. Şairin tasavvuf şiirlerinde gazel türünü kullanmasının sebeplerinden birinin de Endülüs dönemindeki Cahiliye dönemi gazel şiirine olan eğilim olmuştur. Şuşterî bunun önüne geçmek istemiş ve başarılı da olmuştur. Ustalıkla yazmış olduğu kaside, muvaşşah ve zecel türü şiirleriyle Endülüs’ten başlayarak tüm Arap ülkelerine ününü salmıştır. Şiirleri dilden dile, tasavvuf meclislerden zaviyelere kadar uzanmıştır. Günümüzde de ilahi ve virt şeklinde okunmaya devam etmektedir. Şuşterî ve tecrübesi hakkında Batı’da yapılmış çalışmalarda, İbn Arabî kadar mühim bir zat, ancak onun özelinde yapılan çalışmaların azlığından bahsedilmiştir. Bu da Şuşterî’nin üzerine yapılacak olan çalışmaların önemli olduğunu kanıtlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ebu’l-Hasan eş-Şuşterî, Gazel, Kaside, Tasavvuf Şiiri.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm

Proje Numarası

Ebû'l-Hasan eş-Şuşterî'nin Tasavvuf Şiirinde Gazel

Teşekkür

Çalışmalarım süresince engin bilgi ve fikirleriyle desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Abdüssamet Yeşildağ, Prof. Dr. Soner Gündüzöz ve Prof. Dr. Osman Düzgün Hocalarıma ve araştırmalarım sırasında her türlü sıkıntı ve zorlukta yanımda olan eşim Şeyma Yaraşır Zor'a teşekkürlerimi borç bilirim.

Kaynakça

• Abbâs, İ. (1983), Târîhu’n-nakdi’l-edebî ʻinde’l-ʻArabi (4. Baskı), Beyrut: Dâru’s-Segâfe.
• Ebû Bekir (1998), Mevcez dâiretu’l-maʻârifi’l-İslâmiyyeti (1.Baskı), Merkezu’ş-Şargiyyeti li’l-’İbdâʻi’l-Fikrîyyi, c. 10.
• el-ʻAdlûnî M. (2005), Ebû’l-Hasan eş-Şuşterî ve felsefetihi’s-sûfîyeti (1. Baskı), Kazablanka, Dâru’s-Segâfe.
• el-’Âsaru’l-ʻUlviyyeti (1988), Muʻcizeti dâ’irati’l-maʻârifi’l-İslâmiyyeti (1.Baskı), Merkezu’ş-Şargiyyâti li ’İbdâʻi’l-Fikri, c. 20.
• el-Cebîrî, A. (2017), Târîh ʻAcâ’ibi’l-’âsâri fî’t-terâcimi ve’l-ehbâri, ABD, Muessesetu Hindâvî, c. 1.
• el- Endelusî, İ. H. S. (1983), Cemheretu insâbi’l-ʻArabi, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyyeti.
• el-Ğaberînî, A. A. (1979), ʻunvânu’d-Dirâye fî’men ʻarefe mine’l-ʻUlemâ’i fî’l-mi’eti’s-Sâbiʻati bi Bicâyeti, Beyrut, Dâru’l-‘Âfâgi’l-Cedîde.
• el-Hacî, A. A. (1981). Târîhu’l-Endelusi (1. Baskı). Beyrut: Dâru’l-Kalem.
• el-Makkarî, E. (1997), Nefhi’t-Tayyib min Ğusni’l-Endelüsi’r-Ratîb, Beyrut, Dâr Sâdır, c. 2.
• en-Neşşâr, A. S. (1953), Ebû’l-Hasan eş-Şuşterî es-Sûfî el-Endelusî ez-Zeccâl ve ’âsârihî fî’l-ʻâlemi’l-İslâmî, Mecelletu’l-Maʻhedi’l-Mısrî li’d-Dirâsâti’l-İslâmiyyeti bi Madrid, 1(1), 129-158.
• en-Neşşâr, A. S. (1960), Dîvânu Ebî’l-Hasan eş-Şuşterî Emîru Şuʻarâ’i’s-Sûfîyyeti bi’l-Mağribi ve’l-Endelusi, (1. Baskı). İskenderiye.
• eş-Şuşterî, E. H. (arşiv sayısı: 00275, varak: 38a-79b), el-Vasiyyetu (el yazması), İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi.
• eş-Şuşterî, E. H. (2008), Dîvânu Ebî’l-Hasan eş-Şuşterî Emîru Şuʻarâi’s-Sûfîyyeti bi’l-Mağrib ve’l-Endelus (tahkik: el-‘Adlûnî, M. ve Ebû’l-Fuyûd)(1. Baskı), Kazablanka: Dâru’s-Segâfe li’n-Neşri ve’t-Tevzîʻi.
• et-Tecîbî, İ. L. (2004), er-Risâletu’ş-Şuşterîyyeti’l-ʻilmiyyeti fî’t-tasavvufî, Kazablanka, Dâru’s-Segâfeti.
• et-Teftâzânî, E. V. (1973), İbn Sebʻîn ve felsefetihi’s-sûfîyyeti (1. Baskı), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-Lubnâniyyeti.
• et-Tunbektî, A. B. (2000), Neyli’l-İbtihâci bi’tatrîzi’d-Dîbâc (2. Baskı), Trablus: Dâru’l-Kitâb.
• el-Vusâbî, M. R. https://abdae-alaealami.com/articles/48175/ , erişim tarihi: 03.05.2024.
• Hayât, M. (2010-2011), el- Eşkâli’ş-şiʻriyyeti fî dîvânu’ş-Şuşterî-Dirâsetun ‘Uslûbiyyetun (Yayınlanmış Doktora Tezi), el-Hâc Lahzar Üniversitesi, Mağrip Edebî Bilimleri, Batna-Cezayir.
• İbni ʻArabî, M. (2003), Tercumânı’l-Eşvâk (3. Baskı), Beyrut: Daru Sâdır.
• İbni Tavvâh (2007), Sebki’l-Makâl, li’fekki’l-ıʻkâl (1. Baskı), Bingazi, Dâru’l-Kutubi’l-vataniyyeti.
• İbnu’l-Hatîb, L. (1970), Ravzatu’t-Taʻrîf bi’l-Hubbi’ş-Şerîf (1. Baskı), Kazablanka, Daru’s-Sekâfe.
• İbnu’l-Hatîb, L. (2003), el-‘İhâtatu fî ehbâri Ğirnâtati (1. Baskı), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyyeti.
• Kerîm, B. (2008), Ebû’l-Hasan eş-Şuşterî hayâtehû ve şiʻrehû (Yayınlanmış Doktora Tezi), Ebû Bekir bi’l-Kâyid Üniversitesi, Tilemsen- Cezayir.
• Massignon, Y. (1969), “Deux Formes d’ldéal Poétùque en Egypte Au XII Siècle Ibn al Farid et Shoshtari”, Egypte: Dâru’l-Maârif.
• Özel, A. M. (2022), Hikayem Ne tuhaftır (2. Baskı), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Palacios, M. A. (1965). İbn ʻArabî hayâtehû ve mezhebehû (1. Baskı). Kahire: Mektebetu’l-Ancelû el-Mısriyyeti.
• Yazıcı, T. (1994), İslam Ansiklopedisi, Ebû Medyen, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 10.
• Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=aRje_lxiCM0 , erişim tarihi: 03.05.2024.
• Zor, M. R. (2021), Ebû Medyen Şuʻayb el-Ensârî’nin hayatı, eserleri, edebî yönü ve sûfî şiiri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Arap Dili ve Edebîyatı, Ankara.