للمتلقي أهمية كبرى في العملية الإبداعية التي تتألف من: المبدع والنص والمتلقي، والناظر في كتب النقد العربي القديم يجد أن مصطلح المتلقي لم يكن موجودًا، وإنما ورد نظيران له هما: السامع، والقارئ، وكان مصطلح السامع الأكثر استعمالًا.
ويتلخص أثر المتلقي في النقد العربي القديم في أن للمتلقي أثرين: إيجابي؛ أي يكوّن فيه موقفًا إيجابيًا من النص الإبداعي، وسلبي، ويكون فيه رافضًا لأمر ما في النص الإبداعي لم يستسغه ذوقه.
ولعلّ القصص النقدية التي سردتها كتب النقد القديم خير مثال يكوّن لدينا تلك الوجهة التصنيفية للمتلقي.
وعلى صعيدٍ آخر أولى بعضُ الدّارسين المُتأخرين الأهميّة الكبرى للمتلقّي جاعلين منه الأساس في النّقد الأدبيّ والعمليّة الإبداعيّة، وقد غالوا في هذا الاتّجاه الذي لا يُمكننا اعتماده، ولاسيّما أنّ أغلب أدبنا لا يُمكن أن ينقد بدون اطّلاعٍ كافٍ على المُبدع وبيئته التي أُنتجَ فيها.
على أنّ المتلقي لا يؤخذ بمعاييره النقدية إلا إذا كان ناقدًا مشهودًا له، من مثل: ابن طباطبا، وابن رشيق، والشريف الجرجاني، وغيرهم من النقاد العرب القدامى.
The recipient plays a significant role in the creative process, which consists of the creator, the text, and the recipient. When examining old Arabic literary criticism, one finds that the term "recipient" did not exist; instead, the terms "listener" and "reader" were used, with "listener" being the most commonly used.
The impact of the recipient in old Arabic criticism can be summarized as having two effects: positive, which means forming a positive stance towards the creative text, and negative, where the recipient rejects something in the text that does not suit their taste.
The critical stories mentioned in old criticism books are a good example that illustrates this classification of the recipient. On another note, some later scholars placed great importance on the recipient, making them central to literary criticism and the creative process. However, they often exaggerated this perspective, which cannot be entirely adopted, especially since most of our literature cannot be critiqued without sufficient knowledge of the creator and the environment in which the work was produced.
The recipient's critical standards are only considered if the recipient is a renowned critic, such as Ibn Tabataba, Ibn Rashiq, Al-Sharif Al-Jurjani, and other ancient Arab critics.
Yaratıcı, metin ve alıcıdan oluşan yaratma sürecinde alıcının büyük bir önemi vardır. Eski Arap eleştiri kitaplarında bakıldığında alıcı kavramının bulunmadığı fark edilecektir. Onun yerine iki kavram kullanılmaktaydı. Dinleyici ve okuyucu. Dinleyici kavramı daha çok kullanılmaktaydı.
Eski Arap eleştirisinde alıcının etkisi iki şekilde özetlenebilir. Olumlu etki ile alıcı, metinde olumlu bir tavır oluşturur. Olumsuz etki işe alıcı, metinde zevkine ters düşen bir unsuru reddeder.
Belki de eski Arap eleştiri kitaplarının ortaya koyduğu hikayeleri, alıcıyı sınıflandırma yöntemini oluşturmamız için iyi bir örnek olabilir.
Diğer yandan sonraki dönem araştırmacıları; alıcıya büyük bir önem atfederek onu edebi eleştiri ve yaratma sürecinin temeli olarak gördüler. Anacak özellikle edebiyatımızın büyük çoğunluğunun yaratıcıyı ve onun üretim ortamını yeterince tanımadan eleştirilmeyeceği düşünüldüğünde bizlerin itimat etmeyeceği bir yaklaşım benimsediler.
Öyle ki İbn Tabtaba, İbn Raşık, eş-Şerif el-Corcani ve diğer Arap eleştirmenleri gibi tanınmış bit eleştirmen olmadığı müddetçe alıcının eleştiri kriterleri göz önüne alınmaz.
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Arap Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
Bölüm | Sanat ve Edebiyat |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 31 Temmuz 2024 |
Gönderilme Tarihi | 16 Mayıs 2024 |
Kabul Tarihi | 26 Haziran 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 14 Sayı: 2 |
İletişim
Telefon Numarası: +90 0318 357 35 92
Faks Numarası: +90 0318 357 35 97
e-mail: sbd@kku.edu.tr
Posta Adresi: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü, Merkez Yerleşke, 71450, Yahşihan-KIRIKKALE