ÇEVİRİBİLİM ALANINDA YAPAY ZEKÂ ÜZERİNE ULUSAL ALAN YAZINDA YAZILMIŞ MAKALELERİN EĞİLİMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 119 - 136, 30.12.2024

Aliye Genç , Şule Çınar Yağcı

Öz

Yapay Zekâ (YZ) tüm alanlarda yenilikleri beraberinde getirmiş, çeviribilim alanında ise paradigma değişimi yaratan etkisi ile ulusal ve uluslararası yazında birçok araştırmaya kaynaklık etmiştir. Makine öğrenme ve yapay zekâ araçlarının en çok etkilediği alanların başında yer alan çeviri çalışmalarında, yapay zekâya sıklıkla yer verilmiş ancak bu çalışmaları bir araya getiren araştırmaların kısıtlı olduğu görülmüştür. Söz konusu araştırma, ulusal alan yazında makine çevirisi ve YZ teknolojisinin çeviribilim araştırmalarındaki yerini ve eğilimini incelemeyi amaçlamıştır. Alanda yapılan çalışmaların konu ve eğilimleri gelecek araştırmalara ışık tutma ve alan yazına yön verme özelliğinden dolayı önem arz etmektedir. Bu doğrultuda nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması desenine başvurulmuş, makine çevirisi, yapay zekâ ve çeviri şeklinde üç anahtar kelime ile ULAKBİM, ASOS, Dergipark ve Google Akademik veri tabanlarında yer alan 2021-2023 yıllarına ait makale türündeki çalışmalar incelenmiştir. Prisma tekniği ile sistematik derlemeye dayalı tarama sonucunda 36 adet makaleye ulaşılmıştır. Araştırma verileri yıl, amaç, yöntem, sonuç ve öneriler bölümleri ile sınıflandırılmış, betimsel içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda, Open AI şirketinin Kasım 2022’de ChatGPT dil modelini piyasa sürmesine koşut olarak 2022 sonrası araştırmaların hız kazandığı, belirlenen temalar içerisinden makine çevirisi ve çeviri kalitesine yönelik çalışmaların alan yazında ön planda olduğu sonucuna varılmıştır. Söz konusu çalışmanın kapsamının uluslararası yazın ile genişletilebileceğine dair önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Makine Çevirisi, Yapay Zekâ, Çeviribilim, İçerik Analizi.

Etik Beyan

Etik beyan gerektiren bir çalışma değildir.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

Proje tarafından desteklenmemiştir.

Teşekkür

-

An Analysis of Trends in Artificial Intelligence Articles within Translation Studies in National Literature

Öz

Artificial Intelligence (AI) has revolutionized various disciplines, significantly impacting translation studies nationally and internationally. Despite the growing influence of AI and machine learning in translation studies, there remains a notable scarcity of comprehensive reviews that consolidate these advancements within national literature. This study aims to analyze the role and trends of machine translation and AI technologies in the context of national translation studies literature. Understanding the focal points and evolving trends within this field is critical for guiding future research and shaping the trajectory of academic discourse. Employing a case study design as part of qualitative research methodology, this study systematically reviewed 36 articles published between 2021 and 2023 from ULAKBIM, ASOS, Dergipark, and Google Scholar databases using the keywords “machine translation,” “artificial intelligence,” and “translation.” The research adhered to the PRISMA technique for systematic reviews. The collected data were classified based on publication year, research objectives, methods, results, and recommendations, and analyzed using descriptive content analysis. The findings reveal a marked increase in research activity post-2022, particularly in response to the release of OpenAI’s ChatGPT language model in November 2022. Themes such as machine translation and translation quality dominate the literature. The study concludes by suggesting that future research could be enriched by integrating perspectives from international literature.

Anahtar Kelimeler

Machine Translation, Artificial Intelligence, Translation Studies, Content Analysis

Proje Numarası

Proje tarafından desteklenmemiştir.

Kaynakça

• Abernathy, P. C. (2024). AI tools as supplementary support in language acquisition. Preprints, 2024072213. https://doi.org/10.20944/preprints202407.2213.v1
• Alawida, M., Mejri, S., Mehmood, A., Chikhaoui, B., & Abiodun, O. (2023). A comprehensive study of ChatGPT: Advancements, limitations, and ethical considerations in natural language processing and cybersecurity. Information. https://doi.org/10.3390/info14080462.
• Aslan, E. (2024). YZ destekli Çeviri araçlarının edebi çevirideki yeterlilikleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, (20), 32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435
• Aslan, E. (2019). Makine çevirisi. Hiperlink eğit. ilet. yay. san. tic. ve ltd. sti.
• Aşkın, M. C., & Balkul, H. İ. (2022). “Bu Kış Kimse Üşümeyecek” kitabının İngilizce çevirisinin makine çevirisi ile karşılaştırılması: Google Çeviri’nin yazın çevirisinde kullanılabilirliği üzerine bir inceleme. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 10(4), 117-131. https://doi.org/10.29228/ijlet.66173
• Bo, L. (2023). Ethical issues for literary translation in the Era of Artificial Intelligence. Babel. Revue internationale de la traduction / International Journal of Translation. https://doi.org/10.1075/babel.00334.li.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education. (6th Ed.). Routledge.
• Çalık, M. & Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Education and Science, 39(174), 33-38. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çelebi, C., Demir, U., & Karakuş, F. (2023). YZ okuryazarlığı konulu çalışmaların sistematik derleme yöntemiyle incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 535-560.
• Deng, X., & Yu, Z. (2022). A systematic review of machine-translation-assisted language learning for sustainable education. Sustainability, 14 (13), 7598.
• Eszenyi, R., Bednárová Gibová, K., & Robin, E. (2023). Artificial Intelligence, machine translation & cyborg translators: A clash of utopian and dystopian visions. Orbis Linguarum, 21 (2), 102-113.
• Güner, S. P., & Güner, E. S. (2023). Çeviri iş akışında makine çevirisi sistemleri ve sohbet robotlarının bütünleşik kullanımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö12), 739-757. DOI: 10.29000/rumelide.1330542.
• Herbig, N., Pal, S., Genabith, J., & Krüger, A. (2019). Integrating artificial and human intelligence for efficient translation. ArXiv, abs/1903.02978.
• Işıdan, A., & Şanverdi, H. İ. (2021). Arapçadan Türkçeye makine çevirisi değerlendirmesi: Google ve Yandex çeviri örneği. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (24), 353-370.
• Kimera, R., Kim, Y. S., & Choi, H. (2024). Advancing AI with integrity: Ethical challenges and solutions in neural machine translation. arXiv preprint arXiv:2404.01070.
• Klimova, B., Pikhart, M., Benites, A. D., Lehr, C., & Sanchez-Stockhammer, C. (2023). Neural machine translation in foreign language teaching and learning: a systematic review. Education and Information Technologies, 28 (1), 663-682.
• Kong, L. (2022). Artificial Intelligence-based translation technology in translation teaching. Computational Intelligence and Neuroscience, 2022. https://doi.org/10.1155/2022/6016752.
• Kumlu, D., & Okul, M. YZ ile Çeviri Uygulamaları: Kültürel Unsurların Çevirisinde ChatGPT. Contemporary Translation Studies, 24.
• Li, N. (2020). On the Chinese development of computer-assisted translation under the background of artificial intelligence. 2020 International Conference on Artificial Intelligence and Education (ICAIE), 116-117. https://doi.org/10.1109/icaie50891.2020.00034.
• Liu, K., & Afzaal, M. (2021). Artificial Intelligence (AI) and translation teaching: A critical perspective on the transformation of education. International Journal of Educational Sciences, 33(1-3), 64-73.
• Liu, T., Kim, E., Li, X., Yuizono, T., Nagai, Y., & Lu, Y. (2020). Research and practice of hybrid teaching based on AI technology for foreign language translation. 2020 International Conference on Computer Engineering and Application (ICCEA), 664-668. https://doi.org/10.1109/ICCEA50009.2020.00145.
• Maruf, S., Saleh, F., & Haffari, G. (2021). A survey on document-level neural machine translation. ACM Computing Surveys (CSUR), 54, 1-36. https://doi.org/10.1145/3441691.
• Mohamed, Y. A., Khanan, A., Bashir, M., Mohamed, A. H. H., Adiel, M. A., & Elsadig, M. A. (2024). The impact of artificial intelligence on language translation: a review. Ieee Access, 12, 25553-25579.
• Mutashar, M. K. (2024). Navigating Ethics in AI-Driven Translation for a Human-Centric Future. Academia Open, 9 (2), 10-21070.
• Özcan, O. (2020). Dünya klasikleri bağlamında makine çevirisi üzerine bir değerlendirme: Balzac örneği. Çeviride Teknoloji Süreç ve Uygulamalar 1. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özkaya Marangoz, E., (2023). The transformative role of artificial intelligence and machine learning in interpreting and language services. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, no.36, 1591-1598.
• Ramírez-Polo, L., & Vargas-Sierra, C. (2023). Translation technology and ethical competence: An analysis and proposal for translators’ training. Languages, 8 (2), 93.
• Soysal, F. (2023). Enhancing translation studies with Artificial Intelligence (AI): Challenges, opportunities, and proposals. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 5 (2), 177-191.
• Sun, R., Luo, L., Kong, M., & Zhong, Y. (2019). Research on intelligent translation system based on deep learning. 2019 International Conference on Intelligent Computing, Automation and Systems (ICICAS), 166-170. https://doi.org/10.1109/ICICAS48597.2019.00042.
• Tekin, N. (2023). Eğitimde YZ: Türkiye kaynaklı araştırmaların eğilimleri üzerine bir içerik analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (Özel Sayı), 387-411.
• TDK Elektronik Sözlük
• Tosun, E. (2023). Makine çevirisi programları ve farklı metin türü kesitlerinin makine çevirisi çıktıları üzerine bir inceleme. Söylem Filoloji Dergisi, (Çeviribilim Özel Sayısı), 499-513. DOI: 10.29110/soylemdergi.1186965.
• Uyan, U. (2023). YZnın Bilimsel yayın amaçlı kullanımına ilişkin etik kaygılar: Sistematik bir yazın incelemesi. İş Ahlakı Dergisi, 16 (2), 173-199.
• Wang, L. (2023). Automatic machine translation system with artificial intelligence theory. Academic Journal of Computing & Information Science. https://doi.org/10.25236/ajcis.2023.060609.
• Wang, L., Lyu, C., Ji, T., Zhang, Z., Yu, D., Shi, S., & Tu, Z. (2023). Document-level machine translation with large language models. ArXiv, abs/2304.02210. https://doi.org/10.48550/arXiv.2304.02210.
• Xing, H. (2022). Application Study of AI-powered Non-translatables Function in Computer-aided Translation. Proceedings of the 2022 5th International Conference on Education Technology Management. https://doi.org/10.1145/3582580.3582597.
• Yalçın, P., & Çınar Yağcı, Ş. (2024). Fransız kültür edincinin kazandırılmasında YZ rehber olabilir mi? Bing Chat AI Örneği. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 14(2), 308-327.
• Yaman, İ. (2023). DeepL Translate ve Google Translate sistemlerinin İngilizce-Türkçe ve Türkçe-İngilizce çeviri performanslarının karşılaştırılması. Söylem Filoloji Dergisi (Çeviribilim Özel Sayısı), 29-41. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1187172
• Yang, C., Xu, D., & Yin, S. (2023). Research on application of artificial intelligence on translation applications: a case study of Xun-Translation application. , 12566, 125663R - 125663R-6. https://doi.org/10.1117/12.2667256.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. (2023). Arapça–Türkçe çeviri türlerinde nöral makine çeviri modellerinin verimliliği: ChatGPT örneği. Şarkiyat Mecmuası, (43), 339-355.
• Yu, X., Jia, Y., & Sun, X. (2023). Machine translation system based on intelligent language model. 2023 2nd International Conference on Data Analytics, Computing and Artificial Intelligence (ICDACAI), 481-485. https://doi.org/10.1109/ICDACAI59742.2023.00097.
• Zheng, S., & Zhu, S. (2020). A study of computer aided translation based on artificial intelligence technology. Journal of Physics: Conference Series, 1646. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1646/1/012127.
• Zheng, S., & Zhu, S. (2021). A study of college english translation teaching in the age of artificial intelligence. 2021 7th Annual International Conference on Network and Information Systems for Computers (ICNISC), 998-1000. https://doi.org/10.1109/ICNISC54316.2021.00188.