Revisiting the Political, Social and Cultural Relationships of the Ahis in the 14th Century Anatolia in the Context of Truth and Myth

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 47 - 65, 31.01.2025

Hülya Tazecan , Ahmet Demir

Öz

Ahis have undertaken important economic and social duties in Turkish history and have successfully presented these duties to the state and social life needed by the Turkish States. Ahis, who continued their important role in the 14th century, also took on Sufi roles. In this respect, the Ahism Organization was seen as an institution that contributed to the socio-cultural life of the period rather than a political power for the Turkish Principalities Period. In the 14th century, the Ahis became one of the most remarkable groups of the period with their relations with the Turkish Principalities and their role in the founding stages of the Ottoman Empire. In this century, due to resource limitations, Ahis have been the subject of popular works in addition to historical sources and have attracted attention with their legendary aspects. Ahis, who are known for their contribution to the administrative and socio-cultural life of the Turkish Principalities and the Ottoman Empire as a Seljuk heritage in the 14th century; They have been the subject of works such as menâkİbname, vilayetname, travelogue and futuvetname. In our study, the purpose of this article will be to evaluate these works and to discuss the place of the Ahis in both historical literature, popular sources and public imagination in terms of the limitations between truth and legend.

Anahtar Kelimeler

Ahis, Turkish Principalities, Sufism, Politics, Society.

14. YÜZYIL ANADOLU’SUNDA AHÎLERİN SİYASİ, SOSYAL ve KÜLTÜREL İLİŞKİLERİNİ HAKİKAT ve EFSANE BAĞLAMINDA YENİDEN GÖZDEN GEÇİRMEK

Öz

Ahîler, Türk tarihinde önemli ekonomik ve sosyal görevler üstlenmişler ve bu görevlerini Türk Devletleri’nin ihtiyaç duyduğu devlet ve toplum hayatına başarı ile sunmuşlardır. 14. yüzyılda da bu önemli rollerini devam ettiren Ahîler tasavvufî roller de üstlenmişlerdir. Ahîlik Teşkilatı bu yönüyle Türk Beylikleri Dönemi için siyasi bir güçten çok dönemin sosyo-kültürel yaşamına katkı sağlayan bir kurum olarak görülmüştür. 14. yüzyılda Ahîler Türk Beylikler’i ile ilişkileriyle ve Osmanlı Devleti’nin kuruluş safhalarındaki rolleri ile dönemin en dikkat çekici gruplarından biri olmuştur. Bu yüzyılda kaynak sınırlılığına bağlı olarak Ahîler tarihi kaynakların dışında popüler eserlere de konu olmuşlar, menkabevî yönleriyle dikkat çekmişlerdir. 14. yüzyılda Selçuklu mirası olarak Türk Beylikleri ve Osmanlı Devleti'nin idari ve sosyo-kültürel yaşamına sunduğu katkılarının önemi bilinen Ahîler; menâkİbname, vilayetname, seyahatname ve fütüvvetname gibi eserlere konu olmuşlardır. Çalışmamızda bu eserler değerlendirilerek Ahîlerin hem tarih literatüründe hem de popüler kaynaklarda ve halk muhayyilesinde yer alışlarını hakikat ve efsane arasındaki sınırlılıklar bakımından ele almak bu yazının amacını teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahîler, Türk Beylikleri, Tasavvuf, Siyaset, Toplum.

Kaynakça

• Ali, Y. (2017). Tevarih- i Al-i Selçuk (Oğuzname- Selçuklu Tarihi). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Anadol, Cemal (1991). Türk İslam medeniyetinde Ahîlik kültürü ve fütüvvetnâmeler. Ankara: Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Atsız, A. Hüseyin (1970). Aşıkpaşaoğlu tarihi (1. Baskı b.). İstanbul: MEB.
• Barkan, Ö. Lütfi (2023). Osmanlı İmparatorluğunda bir iskân ve kolonizasyon metodu olarak vakıflar ve temlikler. Y. K. Taştan içinde, Kolonizatör Türk Dervişleri (Cilt II, s. 147-339). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bayram, Sadi (1994). Ahîlik ve bir Ahî şeceresi. Ankara: Belleten.
• Bibi, İ. (2020). El-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye (Selçukname). (M. Öztürk, Çev.) Ankara: TTK.
• Blake, William L. Langer - Robert P. (2000). Osmanlı Türklerinin doğuşu ve tarihsel arkaplanı. (M.-O. Özel içinde, Söğüt'ten İstanbul'a (s. 177-224). Ankara.
• Burgazi, Y. B. (2023). Fütüvvetname, fütüvvet kardeşliğinin esasları. İstanbul: İber Yayınları.
• Cahen, Claude (2022). Anadolu Selçuklu devleti. (N. Epçeli, Çev.) İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Cevdet, Muallim (2008). İslam fütüvveti ve Türk Ahîliği (İbn Battuta’ya Zeyl). (C. Yarar, Çev.) İstanbul: İşaret Yayınları.
• Çağatay, Neşet (1982). Anadolu’da Ahîlik ve bunun kurucusu Ahî Evren (Cilt 46). Belleten.
• Demir, Galip (2000). Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ve Ahîlik. İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları.
• Eflakî, A. (Mart 2020). Ariflerin menkıbeleri. (T. Yazıcı, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ekinci, Yusuf (2011). Ahîlik. Ankara: Türk Metal Yayınları.
• El-Ömeri, Ş. b. (2019). Türkler hakkında gördüklerim duyduklarım (Mesaliku'l Ebsar). (A. Batur, Çev.) İstanbul: Selenge Yayınları.
• Emecen, M. Feridun (2016). Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş ve yükseliş tarihi (1300-1600). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Giese, Friedrich (2000). Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşu meselesi. M. Ö.-O. Özel içinde, Söğüt'ten İstanbul'a (s. 149-175). Ankara.
• Göde, Kemal (2016). Eratnalılar. H. Şahin (Dü.) içinde, Anadolu Beylikleri el kitabı (s. 291-328). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Hacıgökmen, M. Ali (2006). Kadı Burhaneddin devletinde ahîlerin faaliyetleri. s. 215-224.
• Haldun, I. (2022). Mukaddime, evrensel tarihe ve toplum bilimlerine giriş. (C. Aydın, Çev.) İstanbul: Timaş Yayınları.
• Haykıran, R. Kemal (2019). Aydın'da bir ahîlik merkezi olarak Eski Çine ve Ahmed Gazi Külliyesi (Cilt 11). Yeni Fikir Dergisi.
• İnalcık, Halil (2016). Osmanlı tarihinde İslamiyet ve devlet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Jennings, Ronald C. (2000). Gazi tezi üzerine bazı düşünceler. M. Ö.-O. Özel içinde, Söğüt'ten İstanbul'a (s. 429-441). Ankara: İmge Kitabevi.
• Kafadar, Cemal (Temmuz 2021). İki cihan âresinde Osmanlı Devleti'nin kuruluşu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kesik, Muharrem (tarih yok). Anadolu Türk Beylikleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Köprülü, M. Fuat (1991). Osmanlı Devleti'nin kuruluşu. Ankara: TTK.
• Merçil, Erdoğan (2004). Menteşeoğulları (Cilt 29). DİA.
• Razavi, S. M. (2023). Fütüvvetname-i kebir. İstanbul: İber Yayınları.
• Shaw, Stanford J. (2008). Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye (Cilt 1). (M. Harmancı, Çev.) İstanbul.
• Sühreverdi, Şehabeddin (2023). Fütüvvet mahiyeti, kaynağı ve erkanı, Fütüvvetname-i Digeri. İstanbul: İber Yayınları.
• Sümer, Faruk (2001). Karamanogulları (Cilt XXIV). DİA.
• Taeschner, Franz (1953-1954). İslam Ortaçağında futuvva (Fütüvvet teşkilatı). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 3-32.
• Tancî, İbn Battuta (2024). İbn Battuta seyahatnâmesi. (A. Sait Aykut, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Telci, Cahit (2010). Aydınoğlu İsa Bey: Bir bâni (Cilt 25). Tarih İncelemeleri Dergisi.
• Turan, Osman (2023). Selçuklular zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken yay.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1937). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu devletleri sîyasî, idarî, fîkrî, îktîsadî, hayat; ilmî ve içtimai müesseseler; halk ve toprak. Ankara: TTK.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı(1932). Bizans ve Selçukiyle Germiyan ve Osmanoğulları zamanında Kütahya şehri. İstanbul: Maarif Vekaleti.
• Veli, H. Bayram (2022). Velayetname. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Werner, Ernst (2019). Büyük bir devletin doğuşu Osmanlılar: (1300-1481) Osmanlı feodalizminin oluşum süreci Taner Timur'un Sunuşuyla. (Y. Ö.-O. Esen, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap Basın ve Yayın.
• Wittek, Paul (2022). Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşu. Ankara: Dorlion Yay.