OSMANLI DÖNEMİ ŞİİRİNDE EDİRNE

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 145 - 146, 25.12.2017

Ali Yörür

Öz

Edirne’nin I.
Murad tarafından fethi, hem İstanbul’un hem de Balkanların kapısını Türklere
açmıştır. Bütün Osmanlı tarihi boyunca siyasi ve kültürel açılardan kilit rol
oynayan Edirne, geçmişi Traklara dayanan eski ve önemli bir şehirdir.
“Dârü’l-mülk ve Dârü’n-nasr ve’l-meymene” olarak anılan bu kutlu şehir,
neredeyse bir asır boyunca payitahtlık yapmasının yanında, tahtını İstanbul’a
hediye eden asil bir sultan misali, yüzyıllar boyunca saltanatı ve İstanbul’daki
gelişmeleri vakarla seyretmiş, uzun bir dönem ihmal edilmiş, zaman zaman eski
şaşalı günlerini hatırlamış, büyük afet ve savaşlar yaşamış ama hep ayakta
kalmayı başarabilmiştir.

Edirne’nin
başkentlik vasfı, şehrin havasının, ruhunun, dokusunun, insanının yanı sıra
edebiyatının da içine sinmiştir. Osmanlı’nın medeniyet merkezi olan bu şehir,
yüzyıllar boyu devam eden bir süreçte tesis edilen ve başarıyla işletilen
eğitim ve kültür merkezleri, sanat eserleri, tabi güzellikleri ve edebî
zenginliği dolayısıyla kendine has bir hüviyet taşımaktadır. Bu hüviyette,
Edirne’nin Osmanlı tarihi boyunca bir cazibe merkezi olarak kalmayı
sürdürebilmesinin önemi büyüktür. Bu özel şehir devleti ilgilendiren
hadiselere, sayısız Balkan ve Avrupa seferlerine, eğlencelere, sürek avlarına
ve padişah ziyaretlerine sahne olması gibi nedenlerle, bir kısmı zaten Edirneli
olan şairleri kendine çekmeyi başarmıştır. Divan şairleri kimi zaman
padişahların gözüne girmek kimi zaman da şehre duydukları ilgi ve sevginin
tezahürü olarak Edirne hakkında çok sayıda güzel manzume yazmışlardır.

Asırlar
içerisinde bir Edirne yolculuğu yaptırmak için Müberra Gürgendereli tarafından
hazırlanan eser, Çantay kitabevi tarafından “Osmanlı Dönemi Şiirinde Edirne”
ismiyle basılmıştır.

Kitabın birinci
bölümü, “Şiirlerde Edirne” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde Divan şiirinde
Edirne, Divan şiirinde Edirne ile ilgili benzetmeler ve padişahların Edirne’ye
gelişleri üzerine yazılan şiirler anlatılmıştır.

Kitabın ikinci
bölümü, “Şiirlerde Edirne’de Tabiat ve İklim” başlığını taşımaktadır. Bu
bölümde Edirne’nin nehirleri, havası, mevsimleri, toprağı, bahçeleri,
meyveleri, gülü ve bülbülü incelenmiştir.

Kitabın üçüncü
bölümü, “Şiirlerde Edirne’de Sosyal Hayat” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde
Edirne’de eğlence hayatı, şarap, şarapçılık, Edirne’nin mesire yerleri,
hediyelikleri, meşhur yiyecekleri, salgın hastalıkları, Edirne insanı, Edirne
güzelleri, sürgün yeri olarak Edirne ele alınmıştır.

Kitabın
dördüncü bölümü, “Şiirlerde Edirne’de Medeniyet” başlığını taşımaktadır. Bu
bölümde Edirne kalesi, Edirne’nin sarayları, evleri, yolları, camileri,
darüşşifası, çeşmeleri, köprüleri, hamamları, çarşıları, tekkeleri, türbeleri,
semtleri, beldeleri ifade edilmiştir.

Kitabın beşinci
bölümü “Şiirlerde Edirne’nin Diğer Şehirlerle Mukayesesi” başlığını
taşımaktadır. Bu bölümde Edirne’nin İstanbul, Bursa, Mısır, Şam, İsfahan,
Bağdat ile karşılaştırması yapılmıştır.

Kitabın altıncı
bölümü “Edirne’de Geçen Hikâyeler” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde Atâyî’nin
Heft-Hân’ı, Edirneli Nâtık’ın Tuhfetü’l-Haremeyn’i, Enderunlu
Fâzıl’ın Defter-i Aşk’ı, Maşi-zâde Fikrî Çelebi’nin Ebkâr-ı Efkâr’ı
ve Nâbî’nin divanında yer alan küçük bir mesnevi yer almaktadır.

Kitabın yedinci
bölümü “Metinler” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde Edirne hakkında yazılan
kasideler, gazeller, mesneviler, murabbalar, bendler, beyitler bulunmaktadır.

Edirne hakkında
yazılmış manzumelerin tespiti, incelenmesi ve yorumlanması neticesinde ortaya çıkan
bu çalışma; tarihî başkent Edirne’nin şiir ve kültür tarihine yapılmış
panoramik bir yolculuk niteliği taşımaktadır. Bu yolculukla Edirne kültürü,
“şehir-şiir” ilişkisi bağlamında değerlendirilmiş, şehrin kültür tarihi divan
şairlerinin gözünden yorumlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı

Kaynakça

• Müberra Gürgendereli, Osmanlı Dönemi Şiirinde Edirne, Çantay Kitabevi, İstanbul 2016.