Mihmân-nâme-i Buhârâ: Muhammed Şeybânî Han’ın Padişahlığının Tarihi (IX. ve X. Yüzyıl)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 199 - 204, 30.06.2022

Remziye Çelik

Öz

Fazlullâh Rûzbihân el-Huncî’ye ait eser, Özbeklerin kurucu lideri olan Ebü’l Feth Şeybânî Hân’ın siyaset ve saltanat tarihiyle ilgilidir. Rûzbihân’ın Şeybânî Hân’a teklifi ve onun da onayı ile yine ona ithafen kaleme alınmıştır. Eser, Şeybânî Hân’ın (1508-1509) yıllarındaki saltanat tarihinden bahsetmekte olan bir nevi vakayinâme ve seyahatnâme karışımıdır.
Orta Asya Türk siyasî ve kültür tarihinin ana kaynaklarından Mihmân-nâme-i Buhârâ adlı bu eser, XVI. Yüzyıl Safevî(Şia)-Özbek(Sünnî) mezhep tartışmasının ilmî altyapısına bakış açısını ele aldığından önem arzeder.
Bu eserde, zaman olarak daha çok Şeybânî Hân’ın Merv’den yola çıkıp Kazak Seferi’ne yöneldiği günden Meşhed Bozkırı’nda ikāmet ettiği güne kadar geçen dört ayı aşkın sürede oluşan siyasî, tarihî, sosyal ve ilmî olaylar yoğunlukla anlatılmıştır.
Mihmân-nâme-i Buhârâ X-XVI. yüzyıl Orta Asya ve özellikle Özbek-Kazak-Safevî târihine ışık tuttuğu; Kazaklarla Şeybâniler arasında gerçekleşen savaşları ele aldığı ve o döneme ait fıkhî, itikādî, edebî, sosyal, kültürel ve siyasal açıdan önemli bilgiler barındırdığı için birçok yönden değerlendirilmesi gereken mühim bir eserdir.

Anahtar Kelimeler

Mihmân-nâme-i Buhârâ, Ruzbihân-i Huncî,, Buhârâ,, Semerkant, Şeybânî

Kaynakça

• İzzedî, Hüseyin. (1370) “Endişe-i Siyâsi-i Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî”, Keyhân-i Endişe, Tahran.
• el-Huncî, Fazlullâh b. R. (1976). Mihmân-nâme-i Buhârâ: Târîh-i Padişâhi-yi Muhammed Şeybânî, Haz. Menûçehr Sütûde, 2. Bs., Tahran, Bongâh-i Tercüme ve Neşr-i Tahran.