Kırgız Toplumundaki Kız Kaçırma (Ala Kaçuu) Geleneğinin İslâm Dinî Perspektifinden Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 311 - 340, 31.12.2022

Sadık Amber

https://doi.org/10.47140/kusbder.1139576

Öz

Aile, toplumu oluşturan en temel sosyal yapılardan biridir. Tarihi süreçte aile müessesesinin inşası, şekil itibariyle değişiklik göstermiş olsa da, fonksiyonu itibariyle çok fazla değişime uğramamıştır. Günümüze kadar geçen süreçte, ailenin kurulmasında bir takım evlilik şekilleri, gelenek ve görenekler oluşmuş, toplumlarda bunlara uymaya çalışmıştır. Evliliğe dair adetler, toplumdan topluma, dinden dine, kültürden kültüre farklılık arz etmektedir. Kız kaçırma yoluyla evlilikte, Kırgızistan’da evlenme yollarından biri haline gelmiştir. Toplumun çoğunluğunca kabul görmeyen bu evlilik şekli, ortadan kaldırılmaya çalışılıyorsa da, bu konuda tam bir muvaffakiyet sağlanamamıştır. Kız kaçırma ’ya geleneklerin sebep olduğu düşünülüyorsa da, bunun arkasında ekonomik, ailevi, cinsel sebepler yatmaktadır. Bu tarz evlilikler, gelinin psikolojisinin bozulmasına, aileler arası tartışmalara, boşanmalara ve doğacak çocukların problemli yetişmesi gibi birçok probleme sebep olmaktadır. Makale, Kırgızların sürdürdükleri ve gelenek gördükleri Kız kaçırmayı, İslâm dini perspektifinden değerlendirip, bu yanlış uygulamanın ortadan kaldırılmasında, İslâm dininden nasıl faydalanılabileceğini ve Kız kaçırmanın gelenek mi yoksa suç mu olduğunu ortaya çıkarmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kız kaçırma, Ala kaçuu, Evlilik yöntemleri, Kırgızistan

Evaluating the Abduction Tradition (Ala Kaçuu) in Kyrgyz Society and from an Islamic Perspective

Öz

The family is one of the most basic social structures that make up the society. Although the construction of the family institution has changed in terms of form in the historical process, it has not changed much in terms of its function. In the process until today, some forms of marriage, traditions and customs have been formed in the establishment of the family, and societies have tried to comply with them. Marriage customs differ from society to society, religion to religion, culture to culture. Marriage by kidnapping has become one of the ways of marriage in Kyrgyzstan. This form of marriage, which is not accepted by the majority of the society, has been tried to be eliminated, but complete success has not been achieved in this regard. Although it is thought that traditions cause abduction, there are economic, family and sexual reasons behind it. Such marriages cause many problems such as the deterioration of the bride's psychology, quarrels between families, divorces and problematic upbringing of children to be born. The article aims to evaluate the abduction of girls, which the Kyrgyz continue and see as a tradition, from the perspective of the religion of Islam, how the religion of Islam can be used to eliminate this wrong practice, and whether abduction of girls is a tradition or a crime.

Anahtar Kelimeler

Abduction, Alakachu, Marriage Methods, Kyrgyzstan

Kaynakça

• Abramzon, S. (1959). Kirgizskoye naseleniye Sintszyan Uygurskoy avtonomnoy oblasti (Cilt 2). KNR. TKAEE.
• Adiletkızı, A. (2021, 12 21). Jalal-Abadda özünön 10 jaş kiçüü kızdı ala kaçkan kişi surakka alıp kelindi . Kloop: https://ky.kloop.asia/2021/12/09/video-zhalal-abadda-z-n-n-10-zhash-kich-kyzdy-ala-kachkan-kishi-surakka-alyp-kelindi/ adresinden alındı
• Akay, B., Tokatlı, C., & Aksoy, M. (2017). Kırklareli ve Edirne İllerine Yönelik Bir Turizm Potansiyeli Değerlendirme Çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 89-102.
• Akmataliyev, A. (2000). Kırgızdın Köönörbös Döölöttörü. Bişkek: Şam.
• Apaydın, H. (2013). Velayet. 07 01, 2022 tarihinde TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/velayet--fikih adresinden alındı
• Arcayürek, C. (1966, Ocak 13). İşte Johnson Mektubu. Hürriyet Gazetesi, s. 1.
• Аsanalieva, A. (2017, 07 17). Кız ala Kaçuu Bul saltpı je Kaysı Bir Kokustuk Jagdaybı? . Kabar: http://kg.kabar.kg/news/kyz-ala-kachuu-bul-saltby-zhe-kaisy-bir-kokustuk-zhagdaiby/ adresinden alındı
• Atar, F. (2007). Nikah. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Düzenleyen) TDV İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/nikah adresinden alındı
• Ataş, M. (2021, Nisan 4). Anadolu Ajansı Türkiye'nin 100 Yıllık Serüvenini Kitaplaştırdı. Nisan 15, 2021 tarihinde Anadolu Ajansı Resmî Web Sitesi: https://www.aa.com.tr/tr/kurumsal-haberler/anadolu-ajansi-turkiyenin-100-yillik-seruvenini-kitaplastirdi/2198558 adresinden alındı
• Aydın, M., & Açıkmeşe, S. (2015). Türkiye'de Güvenlik Kavramsallaştırması. M. Aydın, H. G. Brauch, M. Çelikpala, U. O. Spring, & N. Polat (Dü) içinde, Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe (2. b., s. 491-508). İstanbul: istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Babayarova, G., & Amanturuulu, C. (2011, 11 11). Kız ala kaçuu: saltpı je japayıçılıkpı? (K. Elkeeva, Röportaj Yapan)
• Bayımbetova, A. (2021, 04 21). Ala kaçuu salt emec, Kılmış. Süper İnfo: https://www.super.kg/article/show/54445 adresinden alındı
• Bayındır, A. (2012). Fıkha Göre Nikah Sözleşmesinde Velinin Yeri. Journal of Istanbul University Faculty of Theology(4), 45-67.
• Baykal, N. (2020). Aristo'nun En Seçkin Öğrencisi: Fârâbî. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi(634), 66-70.
• Bilmen, Ö. (2015). Hukuk-i İslamiyye ve Istılahat-i Fıkhiye Kamusu (Cilt 2). Ravza Yayınları.
• Brusina, O. (2012). Brak i razvod v narodnykh sudakh Turkestana: Vzaimodeystviye adata i shariata pri rossiyskom upravlenii. Naukarus: https://naukarus.com/brak-i-razvod-v-narodnyh-sudah-turkestana-vzaimodeystvie-adata-i-shariata-pri-rossiyskom-upravlenii.
• Buhârî, M. (1993). Sahîhu’l-Buhârî I-VII . (Mustafâ Dîb el-Buğâ, Dü.) Yemâme, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Bulgur, N. (2017). 20. Yüzyılda Göç Teorileri ve Türkiye'nin Uluslararası Göç Politikaları. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimler Kongresi. Priştina-Kosova.
• Cumagulov, A. (1960). Semya i Brak u Kirgizov Çuyskoy Dolinı. Frunze: İzd-vo AN.
• Cunusaliyev, B. (2007). CunusaSalttı Salttay Saktaylı! Şookum: Aprel.
• Çeker, O. (2022, 03 13). Kız. TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kiz adresinden alındı
• Dede Korkut Hikâyeleri. (2018). (A. Çakan, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Döndüren, H. (1989). Âkıl. 07 01, 2022 tarihinde TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/akil--mumeyyiz adresinden alındı
• Ebû Dâvud, S. (2009). Sünenü Ebî Dâvud I-VII. (Şu‘ayb el-Arnaût vd., Dü.)
• Erhan, Ç. (2015). Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri (2. b.). Ankara: İmge Kitabevi yayınları.
• Fanon, F. (2000). The Social and Political Status of Kyrgyz Women: the Historical. International Journal of Central Asian Studies(5).
• Fida, A. (2013, 02 10). İslam'a Göre Kız Kaçırmanın Hükmü ? İslam-Tr: https://islam-tr.org/konu/islama-gore-kiz-kacirmanin-hukmu.29538/ adresinden alındı
• Foreign News: The Near East. (1923, March 24). Time Magazine.
• Gedik, M. S., & Hakkoymaz, H. (2020, Kasım 12-15). 112 Acil Sağlık Hizmetleri Çalışanlarının Hizmet ve Sosyal Durumlarının Değerlendirilmesi. 16. Ulusal Acil Tıp Kongresi, 61. Ankara: Acil Tıp Uzmanları Derneği.
• Global Recearch İntitute Foundation. (2019, 05 19). Ala kachuu: praktika pokhishcheniya nevest v Kyrgyzstane. Bişkek. Global Recearch İntitute Foundation. adresinden alındı
• Gök, N. (1997). Beylikler Döneminden İtibaren Osmanlı Diplomatikasında Berat Formu. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Gülensoy, T. (2003). Manas Destanı. 07 01, 2021 tarihinde TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/manas-destani adresinden alındı
• Günenç, H. (1993). Günümüz Meselelerine Fetvalar (Cilt 2). İlim Yayınları.
• Handrahan, L. (2004). Hunting For Women: Bride-Kidnapping In Kyrgyzstan. International Feminist Journal of Politics(6), 207-233.
• Hrw. (2006, 10 26). Reconcilet to Violence State Failure to Stop Domectic Abuse and Abduction of Women Kyrgyzstan. Human Rights Watch: https://www.hrw.org/report/2006/09/26/reconciled-violence/state-failure-stop-domestic-abuse-and-abduction-women adresinden alındı
• İnan, A. (1987). Makaleler ve İncelemeler. Ankara: Turk Tarih Kurumu Yayinlari.
• Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (1976). Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305-360.
• Juliet, W. (2022, 01 25). Beşik Kertmesi Ne Demek. Türk Haber Portalı: https://ajans66.com/ilginc/besik-kertmesi-ne-demek-question.html adresinden alındı
• Karacabey, S., & Gül, M. (2012). Fıkhî hadislerin rivâyet özellikleri bağlamında ‘Velîsiz nikâh olmaz’ hadisinin tahrîc ve tenkîdi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 33-48.
• Karakaya, B. (2018, 06 01). Orta Asya’da kız kaçırma geleneği. gzt: https://www.gzt.com/nihayet/orta-asyada-kiz-kacirma-gelenegi-3532149 adresinden alındı
• Karaman, H. (2019, 09 14). Kızı kaçırana mutlaka vermek gerekir mi? . Yeni Akit: https://www.yeniakit.com.tr/haber/kizi-kacirana-mutlaka-vermek-gerekir-mi-931215.html adresinden alındı
• Karmazin, I. (2019, 10 22). Pokhititeli yestestva: Kak devushek vI Kirgizii prinuzhdayut k svad'be. Izvestiya: https://iz.ru/870018/igor-karmazin/pokhititeli-estestva-kak-devushek-v-kirgizii-prinuzhdaiut-k-svadbe adresinden alındı
• Keohane, R. O., & Nye, J. S. (2012). Power and Interdependence (4. b.). New York: Longman.
• Kim, E., & Karioris, F. (2019). Bound To Be Grooms: The Imbrication Of Economy, Ecology, and Bride Kidnapping in Kyrgyzstan. A Journal of Feminist Geography,1627-1648. doi:https://doi.org/10.1080/0966369X.2020.1829561
• Кirsanova, Т. (2016, 2016 25). Кız ala Kaçkandar Karmalbay Kaldı. Emne içün Kırgızıstanda Kılmıştuluk Menen Üy-Bülö Kuruu Saltka Aynalgan? . Lenta.ru:
• Kleinbach, R., Ablezova, M., & Aitieva, M. (2005). Kidnapping For Marriage (Ala Kachuu) In A Kyrgyz Village.İnternet Archive. Central Asian Survey, 24(2), 191-202. doi:https://doi.org/10.1080/02634930500155138
• Kleynbakh, R. (2019, 10 22). Kyz ala kachuu v Kyrgyzstane ili pochemu pokhishcheniye nevesty bez yeyo soglasiya ne yavlyayetsya traditsiyey. Central Asia Analytical Network. (Z. Mukhammad Dost, Röportaj Yapan)
• Koçak, Z. (2017). İslam öncesi Arap aile yapısının Hz. Peygamber ve hadisler üzerindeki etkisi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(4), 237-271.
• Kültür Derlemeleri. (1999). Rize Kültür Derlemeleri. Trabzon: Rize Halk Eğitim Müdürlüğü.
• Lipson, L. (1978). Politika Biliminin Temel Sorunları (2 b.). (T. Karamustafaoğlu, Çev.) Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Mambetova, S. (2009, 02 12). Ukuruk Salıp Üylönüp Utabızbı. Aalam, s. 8.
• Müslim, E. (1991). Sahîhu Müslim I-V. (M. Abdülbâkî, Dü.) Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Namazova, A., Musaeva, U., & Turdu, D. (2017). Zorduk-zombuluktan japa çekkenderge koldonmo. Bişkek: Frïdrïx Ébert yayınevi.
• Oppenheim, M. (2022, 03 13). Kırgızistan’daki kız kaçırma vakalarının önüne geçilemiyor. (S. Bala, Düzenleyen) İndependet Türkçe: hhttps://www.indyturk.com/node/36886/kırgızistan'daki-kız-kaçırma-vakalarını-önüne-geçilemiyor adresinden alındı
• Örnek, S. (2014). Türk Halkbilimi. Ankara: BilgeSu.
• Salopek, P. (2017, 06 17). Captured Hearts. Nationalgeographic: https://www.nationalgeographic.org/projects/out-of-eden-walk/articles/2017-06-captured-hearts/ adresinden alındı
• Sayın, Ö. (1990). Aile Sosyolojisi . İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2016). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı (Genişletilmiş 10. b.). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Smith, C. (2005, 04 30). Abduction, Often Violent, a Kyrgyz Wedding Rite. . The New York Times: https://www.nytimes.com/2005/04/30/world/asia/abduction-often-violent-a-kyrgyz-wedding-rite.html adresinden alındı
• Sorularla İslâmiyet. (2011, 08 10). Kız kaçırmak caiz midir? Sorularla İslamiyet: https://sorularlaislamiyet.com/kiz-kacirmak-caiz-midir-0 adresinden alındı
• Şener, M. (2005). Mina. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 30, 96-97. Ankara: Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari.
• Tezcan, M. (1998). Türk Kültüründe Başlık Parası Geleneği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tezcan, M. (2000). Türk Ailesi Antropolojisi. İmge Kitabevi Yayınları.
• Tezcan, M. (2003). Türk Kültüründe Kız Kaçırma Geleneklerinin Antropolojik Çözümlenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2(6)., 6(6). https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21114/227414 adresinden alındı
• t-media.kg. (2022, 03 20). Kız ala kaçuu kantkende toktoyt? https://t-media.kg/2021/06/30/kyz-ala-kachuu-kantkende-toktojt/ adresinden alındı
• Toroslu, N. (1974). Kadın Kaçırma. Ankara: Türkiye Kalkınma Vakfı Yayını.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası. (2012). Sekseninci Hesap Yılı Hakkında Banka Meclisince Hazırlanan Faaliyet Raporu: Yıllık Rapor 2011. Ankara: Ömür Matbaacılık.
• Umetbayuulu, D., Sultanmuratkyzy, E., & Adiletkyzy, A. (2021, 06 02). Kırgızstanda ala kaçuuga karşı berene deerlik iştebeyt. Sot işterinin analizi. (C. Uzakbaeva, Düzenleyen) kloop: https://ky.kloop.asia/2021/06/02/kyrgyzstanda-ala-kachuu-boyuncha-berene adresinden alındı
• Ünal, A. (2016). Kırgız Toplumunda Evlilik Türleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 25, 229-259.
• Vikipedi. (2022, 03 15). Kız kaçırmak. Wikipedi Özgür Ansiklopedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kız_Kaçırmak adresinden alındı
• Wikipedia. (2005). Aksakaldar Sotu. 07 01, 2022 tarihinde wikipedia: https://ky.wikipedia.org/wiki/Юридика_аталгылары_менен_түшүнүктөрүнүн_орусча-кыргызча_түшүндүрмө_сөздүгү adresinden alındı
• wikipedia. (2023, 06 19). Kuda Tüsü. wikipedia: https://kk.wikipedia.org/wiki/Құда_түсу adresinden alındı
• Wikipediya. (2022, 03 24). Kız ala kaçuu je kızdı nikege majburlap turguzuu körünüşü. Wikipediya: https://ky.wikipedia.org/wiki/ adresinden alındı
• Yasa, İ. (1962). Türkiye'de Kız Kaçırma Gelenekleri ve Bununla İlgili Bazı İdari Meseleler. Ankara: Ajans Türk Matbası.
• Yükseköğretim Kanunu. (1981, Kasım 4). (2547).
• Zhetigenova, A., & Yaromshchuk, T. (2018, 12 26). Khvatay i Begi, Kak vyglyadit «traditsiya» pokhishcheniya, iznasilovaniya i prinuzhdeniya k zamuzhestvu. Radyo Azattık: https://rus.azattyk.org/a/ala-kachuu-kidnapping-raping-women-rights/29676772.html adresinden alındı