Ortaokul Öğrencilerinin Kitap Okumaya İlgileri ve Kitap Türlerine Yönelik Farkındalıkları

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 446 - 465, 31.12.2024

Elif Aydın , Ayşe Kazancı Tınmaz

https://doi.org/10.48066/kusob.1560458

Öz

Bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin kitap okumaya ilgileri ve çocuk kitapları hakkında farkındalıklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel durum çalışması desenine göre düzenlenen bu araştırmanın verileri 2022-2023 eğitim öğretim yılında Samsun ilinin merkeze uzak bir ilçesinde öğrenim gören 15 ortaokul öğrencisinden toplanmıştır. Veri toplama süreci yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları öğrencilerin; kitap okumaya her gün belirli bir zaman ayırdığını, kitap okumanın çeşitli faydaları olduğunu düşündüklerini, en çok tercih ettikleri kitapların roman, hikâye, masal gibi olaya bağlı türler olduğunu göstermiştir. Öğrenciler çocuklara yönelik kitapların konusunun eğlenceli ve eğitici olmasına, macera içermesine, kitap kapaklarının ilgi çekici olmasına vurgu yapmışlardır. Öğrenciler hayali bir yazar olarak konusu macera olan bir roman yazmayı tercih etmişlerdir. Ulaşılan bulgular doğrultusunda araştırma sonucunda öğrencilerin, kitap okumanın faydaları ve okudukları belirli türlere yönelik farkındalığa sahip olduğunu ancak kitap türleriyle ilgili farkındalıklarının düşük olduğu görülmüştür. Öğrenciler çocuk edebiyatında az sayıda türle ilgili farkındalığa sahiptir. Ayrıca çocuk edebiyatı eserlerinin sahip olması gereken içerik özellikleriyle ilgili farkındalıkları biçimsel özelliklere göre daha yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk kitapları, çocuk edebiyatı, kitap okuma, farkındalık, ortaokul öğrencileri

Secondary School Students' Interest in Reading and Awareness of Book Genres

Öz

This study examined middle school students' interest in reading books and their awareness of children's books. This research was organized according to qualitative case study design. We conducted with 15 middle school students studying in a remote district of the province of Samsun in the 2022-2023 academic year using the semi-structured interview technique. The findings showed that the students allocated a certain amount of time daily to reading books, thought they had various benefits and that their preferred books were event-related genres such as novels, stories, and tales. The students emphasized that the subject of books for children was fun and educational, that they included adventure, and that the covers of books were attractive. The students preferred to write a novel with an adventure subject as an imaginary writer. In line with the findings, the research showed that the students were aware of the benefits of reading books and the specific genres they read, but their awareness of book genres was low. The students were aware of a few genres in children's literature. In addition, their awareness of the content characteristics children's literature should have been higher than their formal characteristics.

Anahtar Kelimeler

Children, children, reading book, awareness, secondary school students

Kaynakça

• Adıgüzel, F. B. (2016). Çocuk kitaplarıyla okuma sevgisi ve alışkanlığı kazandırma. E. Çer (Ed.) Türkçe öğretimi ve çocuk edebiyatı içinde (s. 51-77). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Aksaçlıoğlu, A. G., ve Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 21(1), 3-28.
• Aksoy, T. (2018). Okuma alışkanlığının temel eğitimden ortaöğretime geçiş (TEOG) sınavına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akyol, H. (2012). Türkçe öğretim yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Akyol, H. (2020). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Alkan, Y., ve Durukoğlu, S. (2024). Ortaokul öğrencilerinin kitap okumaya yönelik ilgi ve tercihlerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(1), 137-159.
• Altunkaynak, M. (2018). İlkokul öğrencilerinin kitap seçimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 13(19), 101-117.
• Alver, K. (2005). Çocuk ve edebiyat. Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı 9, 307-308.
• Arıcı, A. F. (2018). Okuma eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Aslantürk, E., ve Saracaloğlu, A. S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin ve sınıf öğretmeni adaylarının okuma ilgi ve alışkanlıklarının karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 155–176.
• Ateş, S. (2021). Temel dil becerilerinin geliştirilmesinde çocuk edebiyatı. A. Şahin (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde (s. 27-59). Ankara: Pegem Akademi.
• Ateş, B., & Kaya, M. (2023). Çocuk edebiyatı eserlerinin 6. sınıf öğrencilerinin okuma motivasyonu, okuma tutumu ve okur öz algısına etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(4), 1018-1036. https://doi.org/10.16916/aded.1333107
• Aytaç, A., ve Kaygısız, N. (2019). Lise öğrencilerinin okumaya ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(4), 2240-2255.
• Bayat, N., ve Çetinkaya, G. (2018). Ortaokul öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ve tercihleri. İlköğretim Online, 17(2), 984-1001.
• Baysal, T., Sağlam, M. Kıvrak, M, Kay, M. A., & Şentürk, E. (2024). Türkiye’de gençlerin çeşitli değişkenler açısından algılarının incelenmesi- Türkiye gençlik araştırması 2022. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(27), 126-158.
• Boz, İ., ve Ulusoy, M. (2019). İlkokul 4. Sınıf öğrencilerinin okuma tutumu ile okuduğunu anlama düzeyi ve rutin olmayan problem çözme başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(1), 13-24.
• Bölük, N. (2022). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okumayı tercih ettikleri çocuk edebiyatı türleri. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2022). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Clark, C., & Foster, A. (2005). Children’s and young people’s reading habits and preferences the who, what, why, where and when. National Literacy Trust. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED541603.pdf
• Çiğdemir, S. (2021). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeyini etkileyen bireysel ve çevresel faktörlerin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Durualp, E., Çiçekoğlu, P., ve Durualp, E. (2013). Sekizinci sınıf öğrencilerinin kitap okumaya yönelik tutumlarının internet ve kitap okuma alışkanlıkları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı, 2(1), 115-132.
• Dündar, N. (2019). Ortaokul öğrenci velilerinin çocuk edebiyatına yönelik farkındalıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Giresun ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun.
• Efe, A. (2014). Çocuk edebiyatında ideoloji üzerine bazı düşünceler. Türk Dili Dergisi, (756), 472-475.
• Erdem, E. (2016). Matematiksel muhakeme ile okuduğunu anlama arasındaki ilişki: 8. sınıf örneği. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1), 393-414.
• Gümüş, H. (1989). Roman dünyası ve incelemesi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Gür, B. S., Dalmış, İ., Kırmızıdağ, N., Çelik, Z., & Boz, N. (2012). Türkiye’nin gençlik profili. Ankara: SETA.
• Kökçü, Y. (2021). Çağdaş çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi.
• Maden, S., ve Maden, A. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin ekran okumaya yönelik tutumları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3, 1305-1309.
• Majid, S. (2018). Leisure reading behaviour of young children in Singapore. Reading Horizons, 57(2), 56-81.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994/2021). Nitel veri analizi (4. Baskı). (S. A. Altun ve A. Ersoy, Çeviri Ed.). Ankara: Pegem Akademi. (Orijinal yayın tarihi 1994).
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1,2,3,4,5,6,7,8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2022). PISA 2022. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Ölçme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 20.08.2023 Erişim adresi: http://pisa.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/26105818_PISA_2022_TanYtYm_KitapcYYY.pdf
• Nas, R. (2014) Örneklerle çocuk edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Oğuzkan, A. F. (1997). Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle çocuk edebiyatı. Ankara: Emel Yayıncılık.
• Oğuzkan, F. (2021). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özdemir, E. (1990). Örnekli- açıklamalı edebiyat bilgileri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Özen, F. (2001). Türkiye’de okuma alışkanlığı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztop, F., ve Toptaş, V. (2022). Matematik başarısı ile okuduğunu anlama becerisi arasındaki ilişki: Bir meta-analiz çalışması. Yıldız Journal of Educational Research, 7(1), 12-21.
• Puglisi, M. L., Hulme, C., Hamilton, L. G., & Snowling, M. J. (2017) The home literacy environment is a correlate, but perhaps not a cause, of variations in children’s language and literacy development. Scientific Studies of Reading, 21(6), 498-514. https://doi.org/10.1080/10888438.2017.1346660
• Reutzel, D. R., & Gali, K. (1998). The art of children’s book selection: A labyrinth unexplored. Reading Psycology: An International Quarterly, 19(1), 3-50.
• Saldana, J. (2013/2022). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. (2. Baskı) (A. Tüfekçi ve S. N. Şad, Çeviri Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Sakaoğlu, S. (2017). Masal araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Serin, N. (2011). Okuma alışkanlığının kazandırılmasında edebî türlerin etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2019). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. İzmir: Tudem Yayınları.
• Şirin, M. R. (2000). 99 soruda çocuk edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2016). Çocuk, çocukluk ve çocuk edebiyatı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Taş, H. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ve tercihleri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1947-1975.
• Thomas, L., & Feng, J. (2015). Integrating children's literature with elementary mathematics Paper presented at Georgia Educational Research Association Annual Conference, Savannah, Georgia.
• Toğçuoğlu-Ünal, F., ve Yiğit, A. (2014). Çocuklarda okuma kültürünün oluşmasında ailenin etkisi. International Journal of Language Academy, 2(4), 308-322.
• Tunagür, M. (2021) Tarihi seyir içinde çocuk edebiyatı. M. N. Kardaş (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde (s.1-22). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tüfekçi-Can, D. (2012). Çocuk edebiyatı üzerine bir araştırma: Tanımlar, türler ve teoriler. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Ungan, S., Arıcı, A. F., ve Şimşek, T. (2020). Çocuk edebiyatının kaynakları. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı içinde (ss. 161-214). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ürün-Karahan, B. (2017). 8. Sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının Türkçe dersi öz yeterlik algıları ile ilişkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(4), 2616-2626.
• Wesseling, P. B., Christmann, C. A., & Lachmann, T. (2017). Shared book reading promotes not only language development, but also grapheme awareness in German kindergarten children. Frontiers in Psychology, 8, 364.
• Whitten, C., Labby, S., & Sullivan, S. L. (2016). The impact of pleasure reading on academic success. The Journal of Multidisciplinary Graduate Research, 2(4), 48-64.
• Yalçın, A., ve Aytaş, G. (2017) Çocuk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Yavaş, S. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları ile üst düzey düşünme becerileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yılmaz, M. (2011). İlköğretim 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama seviyeleri ile Türkçe, matematik, sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji derslerindeki başarıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 9-1.
• Yıldırım, M., ve Ceylan, O. (2018). Lise öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıklarının demografik özelliklerine göre karşılaştırılması (Amasya İli Örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 734-746.
• Yıldız, M., ve Akyol, H. (2014). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 793-815.
• Yorgancı, O. K. (2022). Ortaokul öğrencilerinin okuma tercihleri. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 78-94. Doi: 10.48066/kusob.1070071
• Zengin, A. Y., ve Zengin, N. (2009). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Truva Yayınevi.