RUSÇANIN KIRGIZCAYA ETKİSİ: KONUŞMA DİLİ TEMELİNDE BAZI TESPİTLER

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 8, 30.06.2022

Abdulselam Arvas

Öz

Türk kökenli halklar, Çin sınırından Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada yaşamaktadır. Onlar, farklı coğrafyalara dağılmış ve zaman içinde yeni devletler kurmuştur. Böylece Türk dili geniş bir alana yayılmıştır. Bu manada dilciler -çok eski dönemler hariç- Türk dilini genel olarak iki temel gruba ayırmaktadır: Oğuz dili ve Kıpçak dili. Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan gibi ülkelerde Oğuzların dili hâkimdir. Kazakistan ve Kırgızistan’da ise Kıpçakların dili hâkimdir. Bu iki grup haricinde bir de Özbek ve Uygurların konuştuğu Karluk-Uygur dili var. Bunlar ise Oğuz ve Kıpçak dillerinin karışımına benziyor. Türk dilleri aslında birbirine yakındır. Mesela Kırgızca (Kıpçak grubu) ve Türkçe (Oğuz grubu) görünüşte birbirine uzaktır ancak temelde iki dil arasında çok farklılık yoktur. Bu bağlamda Kıpçak dil grubuna dâhil olan Kırgızca, önemli bir Türk lehçesidir ve eski Türk diline de yakındır. Bundan ötürü Kırgızca Türk dilleri arasında önem arz etmektedir. Bununla birlikte, Kırgızlar üzerindeki Rus hâkimiyeti, XIX. asrın sonunda Çarlık Rusya ile başlamıştır. Ve 1990 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasına kadar devam etmiştir. Bu hâkimiyet diğer Orta Asya Türk halkları gibi Kırgızları da pek çok açıdan etkilemiştir. Bu kapsamda Çağdaş Kırgızca’nın belki de önemli problemi, Rusçanın etkisinde olmasıdır. Bu etkileri şöyle sıralamak mümkündür: Rusçanın Kırgızca’ya tercih edilmesi, Kırgızca’nın ve Rusçanın karışık konuşulması, Rusça mantıkla Kırgızca kalıp ifadeler oluşturulması. İşte bu makalede, Kırgızca kullanılan Rusça kaynaklı bazı kalıp ifadeler üzerinde durulmuştur. Makalede verilen örnekler, sokakta günlük dili konuşan insanlardan not edilmiştir. Bu örneklerin, Kırgızca dil yapısına ve mantığına ters düştüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusça, Kırgızca, kalıp ifadedil mantığı

THE EFFECT OF RUSSIAN ON KYRGYZ: SOME FINDINGS ON THE BASIS OF SPEAKING LANGUAGE

Öz

Peoples who speak Turkic language live in a wide geography from the Chinese border to the Balkans. They dispersed to different geographies and established new states over time. Thus, the Turkic language spread over a wide area. In this sense, linguists generally divide the Turkic language -except for very old times- into two basic groups: Oghuz language and Kipchak language. In countries such as Turkey, Azerbaijan and Turkmenistan, the Oghuz language is dominant. In Kazakhstan and Kyrgyzstan, the Kipchak language is dominant. Apart from these two groups, there is also the Karluk-Uyghur language spoken by Uzbeks and Uyghurs. It looks like a mixture of Oghuz and Kipchak languages. Turkic languages are actually close to each other. For example, Kyrgyz (Kipchak group) and Turkish (Oghuz group) language -apparently- are far from each other however, there is not much difference between the two language groups. In this context, Kyrgyz, which is included in the Kipchak language group, is an important Turkic dialect and is close to the old Turkic language. Therefore, Kyrgyz is important among Turkic languages. However, Russian domination over the Kyrgyz began with Tsarist Russia at the end of the XIX century, and it continued until the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) in 1990. This domination affected the Kyrgyz people in many ways, like other Central Asian Turkic peoples. In this context, perhaps an important problem for Contemporary Kyrgyz is that it is under the influence of Russian. These effects can be listed as follows: Russian is preferred over Kyrgyz, mixed spoken Kyrgyz and Russian, Kyrgyz phrases are formed with Russian logic. In this article, some Russian-originated expressions used in Kyrgyz were focused on. Examples in the article were noted from people speaking the daily language on the street. It has been determined that these examples contradict the Kyrgyz language structure and logic.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz, Russian, pattern expression

Kaynakça

• Alkaya, Ercan, (2007). “İki Dillilik ve Rusçadan Tatar Türkçesine Geçen Kavram Tercümeleri”, Turkish Studies, Volume 2/2: 41- 53.
• Memmedova, Nermine, (2009). “Akraba Olmayan Dillerin Birbirine Etkisi ve Bu Etkileşimin Sonuçları”, Milli Folklor, S. 83: 121- 127.
• Özkan, Fatma-Musa, Bağdagül, (2004). “Yabancı Dillerin Türkçenin Söz Dizimi Üzerindeki Etkisi”, Bilig, S. 30: 95- 139.