MANI AND HOYRATS

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 12

Leman Süleymanova

https://doi.org/10.58642/kutbilim.1373372

Öz

Mani (Quatrain) is one of the most important elements of Turkish poetic thinking. One of the specific features of this genre is that it belongs only to Turkish folklore. The peoples living together with the Turks perfom their bayati only in Turkish. This genre of oral folk literature ehists in different Turkic nations under different names. Although the names of manii poetic mold are different, the function is the same. Although this form is named bayati, hoyrat, mani etc., its essence does not change. Issues such as the conteht, function and connection of mani with music are the same in all Turkic nations.
In the article, Azerbaijani manies and Turkmeneli hoyrats are compared and their different and similar aspects are discussed. The functions of Azerbaijani manis are ehactly the same as those of Turkmeneli hoyrats. But they have some differences in terms of subject and form. Among Turkmeneli hoyrats, there are more political hoyrats. The reason for this is that Iraqi Turkmens lived under oppression in the last century, lost land were despised in their own homeland and were subjected to forced migration. We see that some of the hoyrats among Iraqi Turkmens have sih or eight lines. In manis compiled from Azerbaijan, the number of verses is not more than four. In this article, the hoyrats of Iragi Turkmens and Azerbaijan bayaties are involved in the research and their specific aspects are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Turkmeneli, bayatı, hoyrat, mani

Proje Numarası

yok

MANİ VE HOYRATLAR

Öz

Mani (bayatı) Türk poetik düşüncesinin en önemli kalıplarından biridir. Bu türün bir diğer spesifik özelliği de sadece Türk folkloruna ait olmasıdır. Türklerle komşu olarak yaşayan topluluklar da maniyi Türkçe söylerler. Sözlü edebiyatın bu türü, değişik adlar altında çeşitli Türk boylarında mevcuttur. Mani şiirsel kalıbının adları değişik olsa da, fonksiyonu aynıdır. Bu tür ister bayatı adlansın, ister hoyrat, ister mani vb. niteliği değişmez. Maninin bağlamı, fonksiyonu, musiki ile bağlılığı gibi meseleler bütün Türk halklarında aynıdır.
Makalede Azerbaycan manileri ile Türkmeneli hoyratları karşılaştırılmakta, onların farklı ve benzer yönleri ele alınmaktadır. Azerbaycan manilerinin Türkmeneli hoyratları ile fonksiyonları tamamen aynıdır. Ama onların konu ve şekil bakımından bazı farkları vardır. Türkmeneli hoyratlarının arasında siyasi konuda olan hoyratlar daha fazladır. Bunun nedeni son yüzyılda Irak Türkmenler’inin baskı altında yaşamaları, toprak kaybetmeleri, kendi yurtlarında hor görülmeleri, zorunlu göçlere tabi tutulmaları vs. olmuştur. Irak Türkmenler’indeki hoyratların bir kısmının altı ve sekkiz mısralı olduğunu görüyoruz. Azerbaycan’dan derlenmiş manilerde ise mısra sayı genellikle dörtten fazla değildir. Bu makalede Azerbaycan bayatıları ile Irak Türkmenler’inde mevcut olan hoyratlar araştırılmakta ve bu manilerin spesifik yönleri analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Türkmeneli, bayatı, hoyrat, mani

Destekleyen Kurum

AMEA Folklor Enstitüsü

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Önceden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akkoyunlu, Ziyat. “Kerkük Ağzında Mani ve Hoyrata Dâir”, Milli Folklor: 1-6. https://turuz.com/book/title/Kerkuk+Aghzinda+Mani+Ve+Hoyrata+Dayir+Ziyad+Aghgoyunlu+42s
• Azerbaycan bayatıları. Tertib eden: Leman Vaqifqızı (Süleymanova). Bakı, Elm ve tehsil, 2022
• Azerbaycan folkloru antologiyası: 23 cildde, V c., Gara¬bağ folkloru (2000). / tert.ed. İ. Abbaslı. Bakı: Seda.
• Azerbaycan folkloru antologiyası: 23 cildde, II c., İrag-Türkmen folkloru (1999). / ter¬t.ed. G. Paşayev, E. Benderoğlu. Bakı: Ağrıdağ.
• Bayatlı, Necdat Yaşar. “Türk Halk Edebiyatında Manzum Atasözleri ve Irak Türkmenleri Arasında Atasözü İçerikli Hoyrat Örnekleri”, Majalat Kuliyat Allughat: 11-22. file:///C:/Users/User/Downloads/jcolang,+T%C3%BCrk+Halk+Edebiyat%C4%B1nda+Manzum.pdf
• Bayraktar, Fatma Sibel. (2013). Elazığ / Harput Hoyratlarının Kerkük Hoyratları İle Tematik Karşılaştırması. Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu. Elazığ-23-25 Mayıs 2013. Bildiriler / ed. E. Çakar. Elazığ: Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi: 209-215.
• Öncel, Mehmet. (2019). Şanlıurfa Müziğinde Hoyrat ve Hoyratçılık: Yaşar Özden Örneği. İstem. Yıl / year 17, Sayı / issue 34 Kış / winter, s. 353-362. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/875603
• Gürbüz, İsmail. (2023). Edebi Özellikleri Bakımından Kerkük Hoyratları. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt / volume 7, Sayı / issue 28, s. 167-183. https://www.sobider.net/FileUpload/ep842424/File/9.edebi_ozellikleri_bakimindan_kerkuk_hoyratlari.pdf
• Saraç, M. Ali Yekta. (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: 3F Yayınları.
• Güney Azerbaycan folkloru. XI cild (2021). / tert. ed. M. Maşallahgızı (Abbasova). Bakı: Elm ve tehsil.
• Paşayev, Gezenfer. (1998). Irak Türkmen folkloru. İstanbul: Kerkük vakfı.
• Şeki folklor örnekleri. II kitab (2014). / topl., tert. ed. L. Vagifgızı (Süleymanova). Bakı: Elm ve tehsil.
• Sinan,Tahsin. Irak-Erbil Yöresi Türkmenlerinin Sözlü Kültür Ürünleri (İnceleme-Metinler). Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. Nevşehir, Mart, 2014.
• Vagifgızı (Süleymanova), Leman. (2012). Şeki folklor mühiti. Bakı: Elm ve tehsil.
• Veliyev, Vagif. (1979). “Folklorşünaslığın bezi meseleleri haggında”, Elmi eserler. Dil ve edebiyyat. №6: 3-6.
• KK1. İbrahim Rauf Terzi’den tarafımızca derlenmiştir. 2023. (Metin özel arşivizdedir).