AFYON İLİ SIĞIR BESİ İŞLETMELERİNDE KÂRLILIK VE VERİMLİLİK ANALİZLERİ

Yıl 2003, Cilt: 43 Sayı: 2, 1 - 13, 01.12.2003

Hasan Çiçek Engin Sakarya

Öz

Bu araştırmada, Afyon İli sığır besi işletmelerinin kârlılık ve verimlilikleri ekonometrik model yardımıyla analiz edilerek, kaynak kullanımında etkinliğin artırılması için alınması gerekli önlemlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. İldeki sığır besiciliğinde besi başı canlı ağırlığı 219 kg, besi sonu canlı ağırlığı 457 kg ve ortalama besi süresi de 194 gün olarak bulunmuştur. Ortalama günlük canlı ağırlık artışı 1.233 kg, kuru madde cinsinden yemden yararlanma oranı da 9.57 kg

olarak hesaplanmıştır. Araştırmada kullanılan girdi unsurlarının toplam girdi içerisindeki payları; besi materyali %53.60; yem %29.95; işçilik %6.25; veteriner-sağlık giderleri %2.27; bakım-onarım ve amortisman giderleri %1.28 ve diğer giderler %6.47 olarak tespit edilmi

ştir. Girdi unsurlarının her biri için hesaplanan Marjinal Değer Prodüktiviteleri tüm işletmeler üzerinden; besi materyalinde 0.84 TL, yemde 0.97 TL, işçilikte 1.08 TL, veteriner-sağlıkta 14.27 TL ve diğer giderlerde0.99 TL olarak bulunmuştur. İl genelinde ölçeğin verimi 1.082 olarak hesaplanmıştır. İlde sığır besiciliğinde ekonomik rantabilite oranı 16.61; mali rantabilite oranı 17. 07; rantabilite faktörü ise 13.79 olarak tespit edilmiştir. İşletmelerin fiili ve tahmini üretim değerlerinden yararlanılarak hesaplanan ortalama verimlilik endeksleri değerleri; küçük ölçekli işletmelerde 97.65; orta ölçekli işletmelerde 99.70 ve büyük ölçekli işletmelerde ise 100.92 olarak hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cobb-Douglas, Kârlılık, Maliyet, Sı ğ ır Besicili ğ i, Verimlilik

The Profitability and Productivity Analyses of Cattle Fattening Enterprises in Afyon

Öz

This study was carried out to measure the profitability and productivity of the cattle fattening enterprises in Afyon andto determine their optimum level in resource usage by analyzing the econometric model. The initial live-weight was 219 kg/head at the onset of fattening, 457 kg/head at the end of fattening. The average fattening period, daily live-weight gain and feed conversion ratio (as a dry matter) were calculated to be 194 days, 1.233 kg/head and 9.57 kg respectively. The proportions of cost of feed, labour, vets-and-meds, depreciations-repair-maintenance and miscellaneous expenses in the total cost accounted for 53.6, 29.95, 6.25, 2.27, 1.28 and 6.47 respectively. The marginal product values calculated for the aggregate of all enterprises were be 0.84 for purchased cattle, 0.97 forfeed,1.09 for labour, 14.24 for vets-and-meds and 0.99 for the other costs. Returns to scale in Afyon cattle fattening enterprises was 1.082. The ratio of economic rantability, financial rantability and rantability factor were estimated to be 16.61; 17.07 and 13.79 respectively. Average productivity indexes estimated by using the real and predicted production values of farms were calculated to be 97. 65, 99.70 and 100.92 in small, medium and large scale enterprises respectively.

Anahtar Kelimeler

Cattle Fattening, Cobb-Douglas, Cost, Productivity, Profitability

Kaynakça

• 1. Akcan A, Gürdo ğ an T, Çetin İ (1989) Farklı A ğ ırlıklarda Kesilen Hol ş tayn Besi Danalarında Kesim ve Karkas Özellikleri . Lalahan Hayvancılık Ara ş tırma Enstitüsü Dergisi 29 (1-4), 21-36.
• 2. Akcan A, Arpacık R, Güneren G, Karagenç L (1991) Besi Ba ş ı Mevsiminin Hol ş tayn Danaların Besi Performansına Etkisi . Lalahan Hayvancılık Ara ş tırma Enstitüsü Dergisi 31 (3-4), 9-16.
• 3. Akta ş G (1969) Türkiye’de Sı ğ ır Besicili ğ ini Etkileyen Faktörler Üzerinde Bir Ara ş tırma . Doktora Tezi, Lalahan Zootekni Ara ş tırma Enstitüsü Yayın No: 25.
• 4. Alpan O (1972) Esmer, Hol ş tayn ve Simental Erkek Danalarında Besi Kabiliyeti ve Karkas Özellikleri . Ankara Üniversitesi Veteriner Fa- kültesi Dergisi Cilt:19, No:3, Sayfa: 388-400.
• 5. Altunta ş M (1996) Simenthal Erkek Danaların Optimum Besi Sonu A ğ ırlıklarının Tespiti . Doktora Tezi. Ankara.
• 6. Aral S (1977) Do ğ u Karadeniz Balıkçılık İş letmelerinde Karlılık ve Verimlilik Analizleri ile İş letmelerin Üretim, Pazarlama ve Örgüt- lenme Sorunları . Doçentlik Tezi. Ankara.
• 7. Aral S, Günlü A (1997) Afyon İ linin Ekonomik Geli ş mesinde Hayvancılık Sektörünün Önemi . İ ktisadi Ara ş tırmalar Vakfı. Seminer. Afyon.
• 8. Arkın H, Colton RR (1956) İ statistik Metodlar . Ayyıldız Matbaası (Çeviri: Kendir, S.). Ankara, 1968.
• 9. Arpacık R, Nazlıgül A, Beyhan Z, Atasoy F (1994) Esmer Irk Danalarda Besi Ba ş ı A ğ ırlı ğ ının Besi Performansı ve Besi Ekonomisine Etkisi . Lalahan Hayvancılık Ara ş tırma Enstitüsü Dergisi 34 (1-2) 79-89.
• 10. Breitenstein KG, Buss G, Früh G (1975) Fattening Performance and Carcass Value of Black-Type Young Bulls with German Siment- hal Blood Fattened to 500 or 600 kg. Animal Breeding Abstracts (A. B. A.) . Vol: 43, No: 10.
• 11. Çakıcı L (1973) Sanayi İş letmelerinde Rantabilite ve Rantabilite ile İ lgili Sorunlar . S:11. Ankara.
• 12. FA Norvall BSc Stock Owners (1995) The Management and Economics of Feedlots . Eri ş im: [http: // www.agriserve.co.za / beef_in_natal.htm]. Eri ş im Tarihi: 07.04.2002.
• 13. Gardner BA, Northcutt SL, Dolezal HG, Gill DR, Ray FK, Morgan JB, Shearhart CW (1996) Factors Influencing Profitability of Feddlot Steers . Eri ş im: [http: // www.ansi.okstate.edu / research / 1996rr / 28.pdf.]. Eri ş im Tarihi: 11.04.2002.
• 14. Garrick DJ (1999) Meeting Market Specifications: Exploiting Breeds and Cross- breeding for Profitable Production of Beef . Eri ş im: [http: // www.beef.org.nz / research / meat / meat_market.asp]. Eri ş im Tarihi: 07.04.2002.
• 15. İ mik H, Günlü A, Tekerli M, Koçak S (2000) Afyon İ linde Yapılan Sı ğ ır Besicili ğ inin Ekonomik Analizi ve Karlı Bir Besicilik İ çin Alınması Gerekli Önlemler . Lalahan Hayvan- cılık Ara ş tırma Enstitüsü Dergisi 40 (2) 1-15.
• 16. Kabukçu MA (1976) Elazı ğ İ li Ş eker Ş irketi Besi Bölge Ş efli ğ ince Yönetilen Sı ğ ır Besi İş - letmelerinin Ekonomik Analizi . Doçentlik Tezi.
• 17. Karkacıer O, Angın N (1993) Tokat-Turhal Sı ğ ır Besicili ğ i İş letmelerinin Fonksiyonel Analizi . Do ğ a, 17. 617-628.
• 18. Kılıç M (1994) Tokat Merkez İ lçede Kaynak Kullanımı Destekleme Fonundan Yararlanan Sı ğ ır Besicili ğ i İş letmelerinin Ekonometrik Analizi . Gaziosmanpa ş a Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Tokat.
• 19. Lipsey GL, Steiner PO, Purvıs DP (1984) İ ktisat . Cilt I. Bölüm 3., Bilim Teknik Yayınevi (Çeviri, Prof.Dr. Ömer Faruk Batırel). İ stanbul.
• 20. Nechiporuk LP (1974) Effect of Age Onset of Fattening on Productivity of Cattle . A.B.A. Vol.44, No:7- 346.
• 21. Ölez N (1975) Ankara Bölgesi Sı ğ ır Besicili ğ inin Genel Karakterleri . Lalahan Zootekni Ara ş tırma Enstitüsü Dergisi Yayın No:38. Deneme Çitli ğ i Basım Servisi.
• 22. Rıggs W W, Torell R, Bruce B, Kvasnıcka B (1999) Economics and Performance of Northeastern Nevada Feeder Cattle Feedlot Phase . Eri ş im: [http: // www.ag.unr.edu / AB / Extension / Cattleman / Cattleman99 / 08.pdf]. Eri ş im Tarihi: 30.04.2002.
• 23. Sakarya E (1982) Eski ş ehir İ li Sı ğ ır Besi İş letmelerinde Besi Maliyet ve Karlılıkları Üzerinde Bir Ara ş tırma . Doktora Tezi. Ankara
• 24. Sakarya E (1990) Ankara İ li Kazan İ lçesi Broyler Tavukçuluk İş letmelerinde Karlılık ve Verimlilik Analizleri . Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 37 (2): 375-398.
• 25. Sakarya E, Günlü A (1996) Limuzin x Jersey (F1) Melezi ve Hol ş tayn Irkı Tosunlarda Optimal Besi Süresinin Tespiti Üzerine Bir Ara ş tırma . Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 43 : 113-120.
• 26. SPSS Inc (1999) SPSS For Windows Release 10.0 .
• 27. Topak C (1982) Simental ve Hol ş tayn Irkı Erkek Danalarla Yapılan Besi İş letmecili ğ inde Karlılı ğ ı ve Verimlili ğ i Etkileyecek Özellik- lerin Saptanması . Uzmanlık Tezi. Ankara.
• 28. Üstünel B (1994) Ekonominin Temelleri . Altıncı Baskı. S: 201-204. İ stanbul.
• 29. Yasankul M (1974) Ülkemiz Hayvansal Üretiminde Bölgeler Arası Verimlilik Kar ş ıla ş - tırmaları . Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No: 182. Ankara.
• 30 . Zoral KY (1973) Erzincan ve Erzurum İ llerinde Yapılan Ahır Besicili ğ inin Ekonomik Analizi . Atatürk Üniversitesi Yayın No: 304, Ziraat Fakültesi Yayın No: 149. Sevinç Matbaası. Ankara.