Neonatal İshalli Buzağılarda Sıvı-Elektrolit Denge Bozuklukları ve Sağaltımı

Yıl 2018, Cilt: 58 Sayı: 3, 50 - 55, 27.12.2018

Buğrahan Bekir Yağcı Yasin Parlatır

Öz

 İshalle ilişkili buzağı ölümlerinin azaltılmasında en önemli faktörlerden birisi dehidre hayvanlara uygun sıvı tedavisinin uygulanmasıdır. Sıvı sağaltımının yetersiz olduğu durumlarda neonatal buzağı ishallerinde kullanılan antibakteriyel, antiparaziter veya motilite düzenleyiciler ile yapılacak tedaviler, çoğu zaman etkisiz kalabilmekte ve buzağı kaybı ile sonuçlanmaktadır. Ancak, sıvı sağaltımı sanıldığı kadar masum bir uygulama değildir. Dispne, taşipne, taşikardi gibi klinik bulguların şekillendiği overhidrasyona bağlı akciğer ödemi gelişimi yanı sıra hipotermi gibi yanlış veya aşırı sıvı verilmesine bağlı komplikasyonların oranı sanılandan fazladır. İshalli buzağılarda uygulanacak olan ideal bir sıvı tedavisinde; şekillenmiş olan metabolik değişiklikler dikkatlice yorumlanarak dehidrasyonun ortadan kaldırılması, elektrolit ve asit-baz dengesizliğinin giderilmesi, günlük gereksinimlerin karşılanması gerekmektedir. Bu amaçla hangi sıvının verileceği, ne kadar miktarda ve hangi yolla verilmesi gerektiğinin belirlenmesi, tedavide hayati önem arz etmektedir. Bu durumda öncelikle verilmesi gereken karar oral veya parenteral sıvı tedavilerinden hangisinin endike olduğunun saptanmasıdır. Doğru sıvı tedavisi için bazı formüller geliştirilmiş olup bunun için de gerekli bazı parametrelerin belirlenmesi amacıyla imkanlar dahilinde laboratuvar verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Laboratuvar imkanının kısıtlı olduğu saha şartlarında ise dehidrasyonun, elektrolit ve asit-baz dengesizliğinin şiddetinin belirlenmesi için gerekli olan bu parametreler hekime fikir verebilecek bazı klinik bulgularla da elde edilebilir ve ilgili formulasyonlar da kullanılarak ideal sıvı tedavisi uygulanabilir. 

Anahtar Kelimeler

Buzağı, ishal

Kaynakça

• 1. Abutarbush SM, Petrie L (2007): Treatment of hypernatremia in neonatal calves with diarrhea. Can Vet J 48:184–7.
• 2. Argenzio RA (1985) Pathophysiology of neonatal calf diarrhea. Vet Clin North Am Food Anim Pract, 1(3):461-9.
• 3. Barrgy TB (1994): Veterinary Drug Therapy. Lea and Febiger, Philadelphia, 185-189.
• 4. Bellino C, Arnaudo F, Biolatti C, Borrelli A, Gianella P, Maurella C, et al (2012). Development of a diagnostic diagram for rapid field assesment of acidosis severity in diarrheic calves. J Am Vet Med Assoc 240(3):312-6.
• 5. Berchtold J (2009): Treatment of calf diarrhea: intravenous fluid therapy. Vet Clin North Am Food Anim Pract 25(1):73-99. 6. Blood DC, Radostıts OM (1989): Veterinary Medicine,
• 7. Edition, Bailliere Tindall, London. 7. Bostedt H, Hermu¨hlheim H, Bleul U, et al. (2000): Studies on the convalescent phase of calves after neonatal diarrhoea. Prakt Tierarzt 81:301–12.
• 8. Brenner I, Elad D, Markovıc S, Grinberg A, Traının Z (1993): Epidemiological study of neonatal calf diarrhoe in Israel_ A oneyear survey of faecal samples. Isr J Vet Med, 48: 113-116.
• 9. Constable PD (1999) Clinical assessment of acidbase status. Strong ion difference theory. Vet Clin North Am Food Anim Pract, 15(3):447-71.
• 10. Constable PD (2003) Fluids and Electrolytes. In: Brumbaugh GW, ed. Clinical Pharmacology. Veterinary Clinics of North America, Food Animal Practice. Philadelphia, PA: WB Saunders Company, 19(3):1-40.
• 11. Constable PD, Sta¨mpfli HR, Navetat H, et al (2005): Use of a quantitative strong ion approach to determine the mechanism for acidbase abnormalities in sick calves with or without diarrhea. J Vet Intern Med, 19:581–9.
• 12. Constable PD, Stämpfli HR, Navetat H, Berchtold J, Schelcher F (2005): Use of a quantitative strong ion approach to determine the mechanism for acid –base abnormalities in sick calves with or without diarrhea. J Vet Intern Med 19(4):581-9.
• 13. Constable PD, Walker PG, Morin DE, Foreman JH (1998): Clinical and laboratory assessment of hydration status of neonatal calves with diarrhea. J Am Vet Med Assoc 212(7): 991-6. Yağcı BB ve Parlatır Y. Neonatal İshalli Buzağılarda Sıvı-Elektrolit Denge Bozuklukları ve Sağaltımı 55 Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg. http://arastirma.tarimorman.gov.tr/lalahanhmae Cilt 58, Özel Sayı, 2018, 50-55
• 14. Coskun A, Sen I, Guzelbektes H, Ok M, Turgut K, Canikli S (2010): Comparison of the effects of intravenous administration of isotonic and hypertonic sodium bicarbonate solutions on venous acid-base status in dehydrated calves with strong ion acidosis. J Am Vet Med Assoc 236(10):1098-103.
• 15. Doll K (1994): Studies on the secretory process and osmotic mechanism in the pathogenesis of neonatal diarrhoea in calves. In: Proceedings of the 18th World Buiatrics Congress. Bologna, Italy p. 411–4.
• 16. Guzelbektes H, Coskun H, Sen I (2007): Relationshıp between the degree of dehydration and the balance of acıd-based changes ın dehydrated calves wıth dıarrhoea. Bull Vet Inst Pulawy 51, 83-87.
• 17. Grove-Whıte D (1994): İntravenous fluid therapy in neonatal calf, In-Practice. 16(5) 263-266.
• 18. Grove-white D (2007): Practical intravenous fluid therapy in the diarrhoeic calf. In Pract, 29:404-8.
• 19. Grove-White D, Michell AR (2001): Iatrogenic hypocalcemia during parenteral fluid therapy of diarrhoeic calves. Vet Rec 149:203–7.
• 20. Gül Y (2012): Buzağı ishalleri. p: 112-120. In: Geviş Getiren Hayvanların İç Hastalıkları. 3th baskı Medipress Ltd. Malatya.
• 21. Hall GA, Jones PW, Morgan JH (1992): Calf diarrhoea, Bovine Medicine, Ed. ANDREWS, A. H., Blackwell Scientıfıc Publications, London, 154-180, 189
• 22. Hartmann H, Finsterbusch L, Lesche R (1984): Fluid balance of calves. II. Fluid volüme in relation to age and the influence of diarrhoea. Arch Exp Vet Med 38: 913–22.
• 23. İmren HY, Şahal M (2007): Sindirim sistemi hastalıkları. p: 56-61. In: Sığır Hastalıkları, Edit: Alaçam E, Şahal M, 3th baskı, Medisan Yayınevi. Dışkapı Ankara
• 24. Kasari TR (1999) Metabolic acidosis in calves. Vet Clin North Am Food Anim Pract 15(3): 473-86.
• 25. Kocabatmaz M, Aslan V, Sezen Y, Nizamlioğlu M (1998) İshalli neonatal buzağıların prognozu ve tedavisi. Selçuk Üniversitesi Vet Fak 4(1):197-212.
• 26. Maach L, Gru¨nder HD, Boujija A (1992): Clinical and haematological investigations in newborn Holstein-Friesian calves with diarrhoea in Morocco. Dtsch Tiera¨ rztlWochenschr 99:133–40.
• 27. Nappert G, Zello GA, Naylor JM (1997): Oral rehydration therapy for diarrheic calves. Comp. Cont. Edu. 19(8) 181-189.
• 28. Naylor J (2006): Neonatal ruminant diarrhea. In: Large animal internal medicine, 2nd ed. St Louis, Mosby, 396-417.
• 29. Naylor JM (1990): Diarrhea in neonatal ruminants, Large Animal Internal medicine, Ed. SMITH, B. 167 P., C.V., Mosby Comp., Toronto, 348 – 363.
• 30. Ocal N (1999): Total parenteral beslemenin parvoviral hemorajik gastroenteritisli köpeklerin sağaltımına etkisi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi
• 31. Ok M, Güler L, Turgut K, Ok U, Sen I, Gündüz IK, et al. (2009): The studies on the aetiology of diarrhoea in neonatal calves and determination of virulence gene markers of Escherichia coli strains by multiplex PCR. Zoonoses Public Health, 56(2):94-101.
• 32. Phılıps RW (1985): Fluid therapy: The best approach for diarrhea. Agri-Practice. 6 (3) 22-27.
• 33. Radostits OM, Gay CC, Hinchcliff KW, Constable PD (2007): Veterinary Medicine. A textbook of the diseases of cattle, sheep, pigs, goats, and horses. ISBN 13:978 0702 07772. 10th ed. London, England: WB Saunders Company;
• 34. Reece WO (2003): Dukes Veteriner Fizyoloji. p: 27-73. In: Vücut Sıvıları ve Kan. Cornell Unıversıty Press, Ithaca, New York, USA
• 35. Roussel AJ (1983): Principles and mechanics of fluid therapy in calves. Compend Cont Educ Pract Vet, 5:332-6.
• 36. Sahal M (2010): Sıgırlarda infeksiyöz bagırsak hastalıkları In Ruminantlarda Yaz Sorunları Beslenme ve Hastalıklar Infovet Dergi Yayın Eki Kitabı 46 71. Infovet(1), 46 (Ulusal) (Hakemsiz) (MAKALE Özgün Makale) (Yayın No: 892168)
• 37. Sen I, Altunok V, Ok M, Coskun A, Constable PD (2009): Efficacy of oral rehydration therapy solutions containing sodium bicarbonate or sodium acetate for treatment of calves with naturally acquired diarrhea, moderate dehydration, and strong ion acidosis. J Am Vet Med Assoc 234(7):926-34.
• 38. Smith WG (2009): Treatment of calf diarrhea: oral fluid therapy. Vet Clin North Am Food Anim Pract 25(1):55-72.
• 39. Sen İ, Güzelbekteş H, Yıldız R (2013). Neonatal Buzağı İshalleri: Patofizyoloji, Epidemiyoloji, Klinik, Tedavi ve Koruma. Turkiye Klinikleri J Vet Sci 4(1):71-8.
• 40. Tennant B, Harrold D, Reina-Guerra M (1972): Physiologic and metabolic factors in neonatal eteric enfections in calves. J Am Vet Med Assoc 161(9):993-1007.
• 41. Trefz FM, Lorch A, Feist M, Sauter-Louis C, Lorenz I (2012) The prevalence and clinical relevance of hyperkalaemia in calves with neonatal diarrhoea. Vet J pii: S1090-0233(12) 00305-X.
• 42. Tzıporı S (1981): The aetiology and diagnosis of calf diarrhea. Vet. Rec. 108, 510-514.