Doğu Anadolu Kırmızısı (DAK) Sığır Irkının Yöresel Durumu ve Yetiştirme Yöntemlerinin Bazı Irk Karakterlerine Etkisi Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2019, Cilt: 59 Sayı: 2, 64 - 71, 13.12.2019

Sadrettin Yüksel

Öz

Doğu Anadolu Kırmızısı (DAK) Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nin yerli bir sığır ırkıdır. Nesli tükenme riski altında olduğundan, in-situ ve ex-situ yetiştiricilik yöntemleriyle koruma altına alınmıştır. Morfolojik ve fizyolojik bazı ırk karakterleri uygulanan koruma yöntemlerine ve yetiştirme dönemlerine göre bazı değişimler göstermiştir. Irka ait renk tonları, yetiştirme yöntemleri arasında kısmi olarak, yetiştirme dönemleri arasında ise genel olarak farklılıklar göstermiştir. Araştırmada cinsiyet bakımından koruma yöntemleri arasındaki doğum ağırlık farklılıkları istatistiksel olarak önemsiz, göğüs çevresi ölçüleri ise önemli bulunmuştur (P˂0.05). Sütten kesim döneminde in-situ ve ex-situ yetiştirme sürüleri arasındaki ağırlık ve göğüs çevresi farklılıklarının, her iki cinsiyet bakımından da, istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edilmiştir (P˂0.01). Ergin yaş göğüs çevresi cinsiyetler bakımından koruma yöntemleri arasında istatistiksel olarak farklılık göstermiştir (P˂0.01). DAK ırkı bölgede sayısal anlamda azalmış olsa da yetiştiricinin %93.3’ lük bir dilimi bu ırkı milli bir değer olarak kabul etmektedir. Yetiştiricilerin %90’ı ırka verilen destekten haberdar olmadığını bildirmiştir. Kültür ırkı hayvanlarla verim bakımından rekabet edemese de, bu ırkın %93.3 oranında korunması istenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğu anadolu kırmızısı, in-situ yetiştiricilik

Kaynakça

• 1. Akyüz N (1984): Doğu Anadolu Kırmızısı ineklerin süt verimleri ile sütlerinin bileşimi, süt yağlarının fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerine araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• 2. Anonim (2002): İl tarım ve kırsal kalkınma master planlarının hazırlanmasına destek projesi. Erzurum Tarım Master Planı.
• 3. Bilgemre K (1940): Doğu Anadolu sığırlarında vücut yapısı. Ziraat Dergisi, Yıl ., Sayı. 4,5,7,8,9,10, Ziraat Mühendisleri Birliği yayını, Ankara.
• 4. Bilgemre K (1946): Sığır yetiştirmek, Türk Yüksek Ziraat Mühendisleri Birliği, İş Kitapları sayı:8, Ankara.
• 5. Brenig B, Beck J, Florem C, Bornemann-Kolatzki K (2013): Molecular genetics of coat colour variations in White Galloway and White Park cattle. Animal Genetics, 44: (4).
• 6. Eker M (1953): Göle ve Kazova inekhanelerinde yetiştirilen Doğu Anadolu Kırmızısı sığırlarının yetiştirme, vücut yapılışı ve çeşitli verimleriyle, bunların birbirleriyle ve Yerli Karalarla mukayesesi. Doktora, A.Ü. Ziraat Fakültesi.
• 7. FAO (2007): The State of the World’s Animal Genetic Resources.
• 8. Finch VA, Western D (1977): Cattle colors in pastoral herds: Natural Selection or Social Preference. Ecology 58(6):1384-1392
• 9. Finch VA R, Dmi’el R, Boxman A, Shkolnik Taylor CR (1980): Why black goats in hot deserts? Effects of coat color on heat exchanges of wild and domestic goats. Physiol. Zool. 53: 19-25.
• 10. Güven Y (1972): Göle ve çıldır yöresinde yetiştirilen Doğu Anadolu Kırmızısı sığırlarının yetiştirme şartları ve ırk karakterleri. Atatürk Üni. Ziraat Fak. Zootekni Böl. Asistanı, Doktora Tezi.
• 11. Hanotte O, Tawah CL, Bradley DG (2000): Geographic distribution and frequency of a taurine Bos taurus and an indicine Bos indicus Y specific allele amongst subSaharan African cattle breeds. Mol Ecol, 9:387-96.
• 12. Hiemstra SJ, Haas Y, Maki-Tanila A, Gandini G (2010): Local cattle breeds in Europe, development of policies and strategies for selfsustaining breeds. Chepter 1.Wageningen Academic Publishers, The Netherlands.
• 13. Jensen HR, Dreiseitl A, Sadiki M, Schoen DJ (2012): The Red Queen and the seed bank: pathogen resistance of ex situ and in situ conserved barley. Evolutionary Applications, 5 (4): 353–367.
• 14. Kiplagat SK, Limo MK, Kosgey IS (2012): Genetic ımprovement of livestock for milk production. http://dx.doi.org/10.5772/50761.
• 15. Lamy E, Van Harten S, Sales-Baptista E, Guerra MMM, Almeida AM (2012):. Factors ınfluencing livestock productivity. Environmental Stress and Amelioration in Livestock Production, DOI: 10.1007/978-3-642-29205-7_2,
• 16. Meszaros E, Petautschnig G, Schwarzenbacher H, Sölkner J (2014): Genomic regions influencing coat color saturation and facial markings in Fleckvieh cattle. Animal Genetics, 46 (1).
• 17. Nyamushamba GB, Mapiye C, Tada O, Halimani TE, Muchenje V (2017): Conservation of indigenous cattle genetic resources in Southern Africa’s small holderareas: turning threatsinto opportunities- A review, Asian-Australas J Anim Sci, 30:603-621.
• 18. Özdemir M, Dogru U (2009): Determination of phylogenetic relationships of turkish native cattle breeds with other cattle breeds using mitochondrial DNA D-loop sequence polymorphism. Asian- Aust. J. Anim. Sci. Vol. 22, No. 7 : 955 – 961.
• 19. Özlütürk A, Güle, O, Yanar M, Akbulut Ö, Tüzemen N, Kopuzlu S, Küçüközdemir A, Yüksel S (2007): Doğu Anadolu Kırmızısı sığırlarında büyüme ve gelişme özellikleri üzerine etkili bazı çevre faktörleri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(1):17-26.
• 20. Park JH, Lee HL, Kim YS, Kim JG (2012): MC1R Genotypes, coat color, and muzzle phenotype variation in Korean native brindle cattle. J. Animal Sci. and Tech., 54:(4) 255-265.
• 21. Vanclay F (2003): International principles for social ımpact assessment. Impact Assessment and Project Appraisal, 21(1), 5–11
• 22. Üresin ER (1936): Kars sütçülüğü hakkında tetkikler, Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmalarından, Sayı 14, Ankara.
• 23. Yarkın İ (1961): Sığır yetiştirmesi, Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 18, Ziraat Fakültesi Ders Kitapları Serisi No: 3, Erzurum.
• 24. Yıldız N, Akbulut Ö, Bircan H (2005): İstatistiğe giriş. Aktif Yayınevi, Ankara.