GEOMETRİ VE MATEMATİK BAĞLAMINDA TEZHİP SANATININ ANLAM BOYUTU

Yıl 2021, Sayı: 3, 62 - 71, 22.01.2021

Asiye Kafalıer Dönmez

Öz

Matematik, geometri ve tezhip desenlerinin sayfada estetik değerler ile bir araya getirilişinin uzun bir geçmişe sahip olduğu düşünülür. Her bir tezhip uygulaması; tahayyül, tasarım, matematik ölçüm, altın oran, geometrik sistemler, desenler, çizgiler ve renk çeşitleri ile oluşan biçimler üzerine adım adım inşâ edilmektedir. Tarihi süreci içinde değişen ve gelişen tezhip sanatının rastgele tasarlanıp uygulanmadığı ve sadece görsel nitelikli olmadığı muhakkaktır. Diğer sanat eserlerinde olduğu gibi nitelikli tezhip uygulamalarının arka planında bir düşünce veya felsefe vardır. Tezhip sanatında; ruhu ve aklı etkileyen veya etkileşime açık eser niteliği taşıyan eserler üretmek esas olmalıdır. Bu çerçevede, anlamı yeniden üretmek, ürettikçe yeniden öğrenmek, bir anlama, anlamlandırma ve anlatma serüveni olarak ortaya çıkar.

Anahtar Kelimeler

tezhib, matematik, geometri

Kaynakça

• Cevizci, A. (2010). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2019). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi (3. bs.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Coşkun, İ. (2008). Muhyiddin İbn Arabi’nin felsefesinde “Allah” mefhumu [İbnü’l Arabî özel sayısı]. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırmalar Dergisi, (22), 117-143.
• Critchlow, K. (1992). Islamic Patterns: An Analytical and Cosmological Approach. New York: Thames and Hudson.
• Kafalıer Dönmez, A. (2020). Anadolu Selçuklu döneminde Konya’da yapıldığı tespit edilen beş yazma eserin tezhip yönüyle incelenmesi ve günümüz anlayışı ile yorumu (Yayımlanmamış sanatta yeterlik tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı Tezhip Programı, İstanbul.
• Lings, M. (2005). Splendours of Qur’an calligraphy and illumination. Thesaurus Islamicus Foundation.
• Mülayim, S. (2008). Süslemeden tezyinata. Sanat tarihi metninin oluşumu: Araştırmacıya notlar (s. 25- 67) içinde. İstanbul: Numune Matbaacılık.
• Ögel, S. (1994). Anadolu’nun Selçuklu çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları Kültür ve Sanat Kitapları.
• Öney, G. (1978). Anadolu’da Selçuklu Sanatı. Erişim adresi: https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/zuhal.yasar/129928/Anadoluda_Selcuklu_Sanati_- _Gonul_Oney.pdf
• Peker, A. U. (2017, Aralık). Selçuklu mimarisinde anlam. Kayseri BÜSAM Şehir Akademi 2017 Bahar Dönemi Konferansında sunulan bildiri.
• Şen, H. (2013). İslâm sanatında geometrik desenler. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, VIII(15), 101-112.
• Schimmel, A. (2016). Sayıların gizemi (M. Küpüşoğlu, çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.