Tezhip Sanatındaki Üslupları İncelerken Kullanılması Gereken Metodlar ve Tasnifler

Yıl 2021, Sayı: 4, 6 - 33, 27.07.2021

Melike Temiz

Öz

Tezhip sanatının ilk örneklerini erken devir İslam ülkelerindeki Kur’an-ı Kerim yazmalarında görmekteyiz. Geçmişinin bu kadar eskiye dayanması bu sanatı adeta tarih ilminin bir parçası haline getirmiştir. Fakat günümüzde de halen devam eden tezhip sanatını tarihsel süreç içinde incelemek son derece karmaşıktır. Zamana veya mekâna göre değişen koşullar, sanatçıların tarzlarını etkileyip, birbirinden farklı bir çok üslubun ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu nedenle üslupları incelerken çeşitli metodlar ve tasnifler tercih edilmelidir. Tarihyazımında kullanılan metodları tezhip sanatını incelerken kullanabileceğimiz gibi zamana veya mekâna göre bir tasnifle de eserlerin tarihteki değerini ortaya koyabiliriz.

Anahtar Kelimeler

Tezhip, Üslup, Tasnif, Metod

Kaynakça

• Acara, M. ve Eser, E. (2000). Sanatta etkileşim: Oluşum ve yöntem üzerine iki örnek. Zeynep Yasa Yaman (ed.), Uluslararası Sanatta Etkileşim Sempozyumu Bildiriler (s. 20-27) içinde. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Aksoy, Z. D. (2014). İlhanlı ve Memlük etkileşiminde XIV. yüzyıl Anadolu Türk tezhip sanatı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 265-280.
• Akşin, S. (1989). Tarihte araştırma. Türk Kültürü Araştırmaları: Prof. Dr. İsmail Ercüment Kuran'a Armağan, 27(1-2), 13-19.
• Arslan, M. ve Çelepi, M. S. (2016). Kültür araştırmalarında yüz yıllık ufuk: Fuat Köprülü ve metodolojisi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(29), 19-31.
• Aşıcı, S. (2015). Kitap dostu bir sultan: Fatih. A. R. Özcan (ed.), Hat ve tezhip sanatı (s. 301-319) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Atik, K. (2017). Karşılaştırmalı tarih yöntemi. İ. Özçelik (ed.), Tarih yazımı üzerine: (Yöntemler-yaklaşımlar-ilkeler-yorumlar) (s. 375-394) içinde. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Ayan, E. (2011). Türk tarihyazımının evriminde annales kuramının yorumu. Tarih Okulu Dergisi, (XI), 75-101.
• Bekiroğlu, H. (2019). Yazma eserlerden kodikolojiye: Tahkike giriş. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(2), 855-889.
• Bıçak, A. (2004). Tarih düşüncesi III: Tarih felsefesinin oluşumu. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Bıçak, A. (2011). Tarih felsefesinin Türkiye'deki seyri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 9(17), 231-271.
• Birol, İ. A. (2002). Türklerin sanata bakışı ve tezyini sanatlarda desen çizme tekniği, Türkler Ansiklopedisi içinde (Cilt. 12, s. 308-315). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Birol, İ. A. (2008). Klasik devir Türk tezyînî sanatlarında desen tasarımı çizim tekniği ve çeşitleri. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Birol, İ. A. (2012). Tezhip, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 41, s. 61-62). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Birol, İ. A. (2018). Klasik devir Türk tezyini sanatlarında desen. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bolay, S. H. (1990). Filozofların tarih görüşleri. A. Yuvalı (ed.), Fırat Üniversitesi Tarih Metodolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kollokyumu Bildiriler (s. 9-24) içinde. Elazığ.
• Breisach, E. (2009). Tarihyazımı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cin, Ş. R. (1971). Kavramlar dizini (Cilt 2). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Cömert, B. (1975). Giorgio Vasari'nin sanat görüşü. İtalyan Filolojisi, 7(8), 299-306.
• Derman, Ç. (2015). Tezhip sanatında kullanılan terimler, tabirler ve malzeme. A. R. Özcan (ed.), Hat ve tezhip sanatı (s. 301-319) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Derman, U. (1977). Kitap sanatları. O. Aslanapa (yay. haz.), Yüzyıllar boyunca Türk sanatı: XIV. yüzyıl (s. 56-60) içinde. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ersoy, A. (1988). Türk tezhip sanatı. İstanbul: Hilat Matbaası.
• Frey, D. (1955). Mukayeseli bir sanat ilmini temellendirme. İstanbul: Pulhan Matbaası.
• İpşiroğlu, M. Ş. (1947). Üslup tarihi olarak sanat tarihi: Heinrich Wölfflin'in eseri. Felsefe Arkivi, 2(1), 26-39.
• Kafesoğlu, İ. (t.y.). Tarih metodu. İbrahim Kafesoğlu’na ait ders notları (teksir). İstanbul: Kömen Teksir Bürosu.
• Köprülü, M. F. (1329-1913). Türk edebiyatı tarihinde usul. Bilgi Mecmuası, 1(1), 3-52. Kütükoğlu, M. S. (2017). Tarih araştırmalarında usul. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Lentz, T. W ve Lowry, G. D. (1989). Timur and the princely vision: Persian art and culture in the fifteenth century. Los Angeles: Los Angeles County Museum of Art.
• Lings, M. (2004). Splendours Of Qur'an calligraphy&illumination. Liechtenstein: Thesaurus Islamicus Foundation.
• Mülayim, S. (1983). Sanat tarihi metodu. İstanbul: Anadolu Sanat Yayınları.
• Mülayim, S. (1984). Plastik sanatlarda anlatım biçimleri ve üslup. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, (3), 97-114.
• Mülayim, S. (1993). Sanat tarihi ve diğer tarihler. A. O. Uysal (yay. haz.). Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı içinde (s. 29-49). Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Mülayim, S. (2006). Bilim olarak sanat tarihi aklın izleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Mülayim, S. (2012). Sanat sosyolojisi girişimleri. Sanat Tarihi Dergisi, XXI(1), 97-109.
• Mülayim, S. (2015). Değişimin tanıkları: Türk sanatında ikonografik dönüşümler. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Özcan, Y. (2002). Türk tezhibi sanatı, Türkler Ansiklopedisi içinde (Cilt. 12, s. 300-307). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Özçelik, İ. (2014). Tarih ve metodolojisi. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Özen, M. E. (2003). Türk tezhip sanatı. Turkish art of illumination. İstanbul: Gözen Kitap ve Yayınevi.
• Özkeçeci, İ. ve Özkeçeci, Ş. (2014). Türk sanatında tezhip. İstanbul: Yazıgen Yayıncılık.
• Read, H. (1974). Sanatın anlamı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sakal, F. (2011). Tarihyazımında temel kavramlar. A. Şimşek (ed.), Tarih nasıl yazılır?: Tarihyazımı için çağdaş bir metodoloji (s. 67-92) içinde. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Sönmez, E. (2008). Annales Okulu ve Türkiye'de tarih yazımı. İstanbul: Daktylos Yayınevi.
• Tanındı, Z. (2009). Başlangıcından Osmanlı'ya tezhip sanatı. A. R. Özcan (ed.), Hat ve tezhip sanatı (s. 243-281) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Temurçin, N. G. (2016). Memlük dönemi tezhip sanatında incelenerek günümüz tezhip sanatında yorumlanması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı Tezhip Sanat Dalı, İstanbul.
• Togan, Z. V. (1969). Tarihte usul. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Türkdoğan, O. (1996). Türk tarihinin sosyolojisi. İstanbul: Turan Yayıncılık.
• Uluç, L. (2006). Türkmen valiler Şirazlı ustalar Osmanlı okurlar: XVI. yüzyıl Şiraz el yazmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ünver, A. S. (1995-1996). İstanbul Risaleleri (Cilt. 4). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı.
• Wölfflin, H. (1973). Sanat tarihinin temel kavramları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Wölfflin, H. (1974). Sanat eserlerinin açıklanması (N. Uygur çev.). Felsefe Arkivi, 2(1), 55-63.
• Wright, E. (2012). The look of the book: Manuscript production in Shiraz, 1303-1452. Washington: Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution.
• Yiğit, H. (2017). Tarih araştırmalarında sanat tarihinin yeri ve önemi. Türk Dünyası Araştırmaları, 117(230), 219-232.