TOPKAPI SARAYI MÜZESİ'NDE XV. YÜZYILA TARİHLENEN BİR FİLDİŞİ AYNA MAHFAZASININ BEZEME ÜSLUBUNA DAİR

Yıl 2022, Sayı: 6, 20 - 28, 25.08.2022

Seher Aşıcı

Öz

Kullanım eşyası olmasının yanı sıra önemli sembolik anlamlar taşıyan ayna, farklı toplumların kültürlerinde çeşitli anlamlar yüklenerek bu güne gelmiştir. Türk sanat eserlerinin en seçkinlerine ev sahipliği yapan Topkapı Sarayı Müzesi’nde sultanların kişisel eşyalarının da koleksiyonları bulunmaktadır. Her biri sanatsal değere sahip olan bu eşyalar arasında, aynalar önemli bir yere sahiptir. Bu nadir Saray koleksiyonu “Sultanların Aynaları” adıyla 17. Ekim. 1998 ile 17.Ocak. 1999 tarihleri arasında Topkapı Sarayı Müzesi Seferli Koğuşunda sergilenmiştir. Sarayın Hazinesinde bulunan 78 adet eser içinde çalışmamıza konu olan Hazine 2-1805 envanter numaralı Fildişi Ayna Mahfazası XV. Yüzyıla tarihlendirilmektedir. Eserin üzerindeki bezemeler, tarihlendirildiği yüzyıl için dikkat çekicidir. Çalışmamızda, bu eserin desen analizini yaparak, bezeme üslubunu ortaya çıkartmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Ayna, Fildişi, bezeme, motif, desen, rûmî

Kaynakça

• AŞICI, Seher, Fatih Devri Tezhip Üslûbu, Sanatta Yeterlik Tezi( Yayınlanmamış), Danışman: Prof. Dr. Çiçek Derman, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2007.
• AYVERDİ, İlhan, Kubbealtı Lûgatı, Kubbealtı Neşriyatı, C. 1, İstanbul, Kasım 2005.
• BANARLI, Nihat Sami, “Dünyayı Gösteren Ayna”, Şiir ve Edebiyat Sohbetleri, Kubbealtı Neşriyatı, 2. Baskı, İstanbul, 1982, s.150-154.
• BAŞER, Sait, “Eşyaya Dost Muyuz veya Paradigmanın İflası”, www.haberakademi.net,
• BİÇER, Şehnaz; Timur Devri Herat Tezhip Ekolü, Sanatta Yeterlik Tezi ( Yayınlanmamış ), Danışman: Prof. Dr. Çiçek Derman, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2007. 30.03.2007.
• ÇAĞMAN, Filiz, “Sultanların Aynaları”, Sultanların Aynaları, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul 1998. s. 9-11
• DERMAN, Çiçek, “Türk Tezhip Sanatının Asırlar içindeki Değişimi”, Türkler, C.12, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s.289-299.
• DERMAN, M. Uğur, Türk Hat San’atından Seçmeler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 2017.
• GÜLER, Zülfi, “Şeyh Galip Divanında Ayna Sembolü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.14, S.1, Elazığ 2004, s.103-121.
• KÜPELİ, Gülnihal, II. Bayezit Dönemi Tezhip Sanatı, Sanatta Yeterlik Tezi, (Yayınlanmamış), Danışman: Prof. Dr. Çiçek Derman, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2007.
• Mevlânâ Celâleddin-i RÛMÎ, “Rum Halkı İle Çinlilerin Ressamlıkta Bahse Girişmeleri”, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevi Tercümesi C. 1 ve 2, Tercüme: Şefik Can, Ötüken, İstanbul, 1997, s. 221-224.
• MURAT, Süheyla, BİLİRGEN, Emine, Sultanların Aynaları, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul 1998, Katalog Nu:30, s.106.
• MÜLAYİM, Selçuk, “Sanatta Fildişi” , “Fildişi” maddesi, TDV İslam Ansk., C.13, İst. 1996, s. 74-75.
• ONAY, Ahmet, Talât, “Âyîne” maddesi, Açıklamalı Divan Şiiri sözlüğü, Haz. Cemal Kurnaz, Birleşik Yayınevi, Ankara Eylül 2007, s. 49.
• SİNEMOĞLU, Nermin, “Ayna” maddesi, TDV İslam Ansk., C.4, İst. 1991, s.260.
• TANINDI, Zeren, “Kitap ve Tezhibi”, Osmanlı Uygarlığı 2, Yay. Haz. Halil İnalcık, Günsel Renda, T.C. Kültür Bakanlığı, Temmuz, İstanbul, 2003, s. 865-891.
• ÜNVER, Süheyl, Fatih Devri Saray Nakışhanesi ve Baba Nakkaş Çalışmaları, İstanbul Üniversitesi Milli Kültür Eserleri Tesisi I, İstanbul, 1958.