Yatırım Projelerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Sürecinde Katılımcılığın Kültürel Mirasın Korunmasında Etkilerinin İncelenmesi

Yıl 2020, , 27 - 40, 29.10.2020

Kaan Gürbüz

https://doi.org/10.29228/lamre.46113

Öz

Kamu sektörü veya özel sektör tarafından hayata geçirilmesi öngörülen yatırım projelerinin biyolojik çevreye, sosyo-ekonomik çevreye, kültürel mirasa (somut/somut olmayan) olan etkilerinin detaylı bir şekilde gösterilebilmesi için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) çalışmaları yapılmaktadır. ÇED çalışmaları, yatırım projesinden etkilenen paydaşların görüşlerinin alındığı, yani halkın katılımını da içeren interaktif bir süreçtir. Halkın katılımıyla yatırım projesinin sahibi ile yatırım projesinden etkilenen tarafların bir araya getirilmesi ve tarafların çıkarlarının/beklentilerini karşılayacak şekilde sorunlara yönelik ortak bir zeminde çözüm üretilmesi amaçlanmaktadır. Projeden etkilenmesi muhtemel somut ve somut olmayan kültürel mirasın korunması da halkın katılımı toplantıları kapsamında ele alınan hususlardan biridir. Bu çalışmada, örnek vaka olarak seçilen ve kamu sektörü tarafından geliştirilen bir baraj projesine ait ÇED sürecinde halkın katılımı toplantılarında somut ve somut olmayan kültürel mirasın korunması konusu incelenmiştir. Çalışmanın ilk kısmında konu ile ilgili olarak genel hatlarıyla tanımlamalar yapılmış, ikinci kısımda konu ile ilgili yerli ve yabancı çalışmalar incelenmiş, üçüncü kısımda örnek yatırım projesi ve projenin ÇED sürecinde halkın katılım toplantılarında kültürel mirasın korunması hakkında bilgiler verilmiş, sonrasında tartışma ve sonuç kısımları ile çalışma sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Halkın Katılımı, Çevresel Etki Değerlendirmesi

Examination of the Effects of Participation in the Environmental Impact Assessment (EIA) Process of Investment Projects on the Protection of Cultural Heritage

Öz

Investment projects proposed by public/private sector have effects on biological environment, ecosystem, socio-cultural environment and tangible/intangible cultural heritage. To show these effects exhaustively, Environmental Impact Assessment (EIA) studies are required. EIA is an interactive process, which contains the public participation and considers the views of stakeholders affected from the investment project. Public participation aims to bring together partners (project owner and the stakeholders effected from the project) to make common solutions meeting the interests/expectations of the partners. Protection of the cultural heritage (tangible/intangible) affected from project is one of the concerning issues of public participation. In this paper, the issue of protection of cultural heritage (tangible/intangible) in public participation in EIA process of a dam project built by public sector was examined. In the first part of the paper, general definitions were made about the subject. In the second part, literature review related to the subject was done. In the third part, information about the sample project and the protection of cultural heritage in the public participation meetings in the EIA process of the project was given. The paper is finalized with discussions and comments.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Public Participation, Environmental Impact Assessment

Kaynakça

• Alıca, S. S. (2011). “Çevresel Etki Değerlendirmesinin Yargı Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (3), 97-130.
• Alpaslan II Barajı ve HES Projesi (Baraj, HES, Malzeme Ocakları, Kırma-Eleme-Yıkama Tesis, Beton Santrali, Relokasyon Yolu) ÇED Raporu, 2014, Ankara.
• Avcı, N. (2001). Kültürel ve Doğal Mirasımızın Korunmasında Örgütlenme ve Koruma Sorunları. Türkiye’de Risk Altındaki Doğal ve Kültürel Miras. TAÇ Vakfının 25. Yılı Anı Kitabı, TAÇ Vakfı Yayını, İstanbul.
• Basmacı, D. (2017). “Kültürel Mirasın Korunmasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Beyoğlu Belediyesi Örneği”. Aurum Mühendislik Sistemleri ve Mimarlık Dergisi, 1 (2), 77-90.
• Değirmenci, T. ve Köşklük, N. (2020). “Somut ve Somut Olmayan Değerler ve Bir Yerin Miras Niteliğine Katkısı: UNESCO Dünya Miras Alan Örnekleri”. İBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 20-34.
• Dellinger, M. F. (2012). “Ten Years of the Aarhus Convention: How Procedural Democracy Is Paving the Way for Substantive Change in National and International Environmental Law”. Colorado Journal of International Environmental Law and Policy, 23 (2), 309- 366.
• Dervişoğlu, S. (2010). “AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)”. Türk İdare Dergisi, 467, 115-134.
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2019 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara (http://www.dsi.gov.tr/docs/stratejik-plan/dsi-2019-faaliyet-raporu.pdf?sfvrsn=2). Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İstatistikleri, (https://www.eigm.gov.tr/tr- TR/Istatistik-Raporlari).
• Erdoğan, M. (2016). “Çevresel Bilgiye Erişim Hakkı Açısından Aarhus Sözleşmesi ve Türkiye Üzerine Değerlendirme”. Çevresel Bilgiye Erişim Hakkı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43), 1812-1817.
• Eskin, B. (2018). “Aksaray İlinde Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Uygulamalarının Analizi”. Kesit Akademi Dergisi, 4 (14), 115-126.
• Fanuscu, E. M. ve Coşkun, A. (1995). “Çevresel Etki Değerlendirmesi”. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 45 (3-4), 127-135.
• Fidan, A. (2016). “Dünya’da ve Türkiye’de Madencilik Faaliyetleri, Altın Madenciliği’nin Çevresel Açıdan İncelenmesi”. Kent Akademisi, 9 (26), 26-39.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (2001). Çevresel Etki Değerlendirmesi. Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No: 36. Ankara.
• Gümüş, S. ve Türk, Y. (2010). “Odayeri Orman İşletme Şefliği Orman Yollarının Çevresel Etki Değerlendirmesi”. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 6 (1), 56-60.
• Güner, E. D. ve Turan, E. S. (2017). “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme Mevzuatının Değişimi”. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 3(1), 39-47.
• Güneş, A. M. (2008). “Almanya’da Çevresel Etki Değerlemesi Uygulaması”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 66 (1), 39-61.
• Güneş, A. M. (2015). “Aarhus Sözleşmesi ve Çevresel Bilgiye Erişim Hakkı”. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17-18 (26-27-28-29), 25-40.
• Gürdoğan, Ö. ve Çengelci, T. (2019). “Kültürel Miras ve Korunmasına İlişkin Ortaokul Öğrencilerinin Görüşleri”. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (4), 1827-1840.
• Jami, A.A. ve Walsh, P.R. (2016). “Wind Power Deployment: The Role of Public Participation in the Decision-Making Process in Ontaria Canada”. Sustainability, 8 (713).
• Jay, S., Jones, C., Slinn, P. ve Wood, C. (2007). “Enviromental Impact Assessment: Retrospect and Prospect”. Environmental Impact Assessment Review, 27 (4), 287-300. doi: 10.1016/j.eiar.2006.12.001
• Kamacı, E. (2014). “2863 Sayılı KTVKK’nın Uluslararası Yasal Düzenlemeler Bağlamında Değerlendirilmesi”. METU Journal of the Faculty of Architecture, 31 (2), 1-23.
• Karadeniz, V., Akpınar, E. ve Başıbüyük, A. (2011). “Nehir Tipi Hidroelektrik Santraller ve Çevresel Etkileri (Reşadiye Hidroelektrik Santralleri Örneği)”. Doğu Coğrafya Dergisi, 16 (26), 95-114.
• Kejanlı, T., Akın, C. T. ve Yılmaz, A. (2011). “Türkiye’de Koruma Yasalarının Tarihsel Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (19), 179-196.
• Köşklük, N. (2013). “Mimarlık Disiplininin Halk Mimarisi ve Somut Olmayan Kültürel Miras Bağlamında Halkbilimi Disiplini ile İlişkisi”. Bilim ve Kültür Uluslararası Kültür Araştırmaları, 1, 126-140.
• Lei, L. ve Hilton, B. (2013). “The Spatial Intelligent Public Participation System fort he Environmental Impact Assesment Process”. ISPRS International Journal of Geo- Information, 2, 480-506.
• Oğuz, M.Ö. (2003). “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği”. Milli Folklor, 21, 6-12.
• Ökmen, M. ve Demir, F. (2010). “Türkiye’de Katılımcı Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Uşak İli Örneği”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 265-276.
• Özügül, M. D. (2010). “Türkiye’de Tarım Alanı Tahribatı ve Katılımcı Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Uşak İli Örneği”. Megaron, 5 (2), 91-101.
• Pelit, E., Demir, M. ve Türkoğlu, T. (2018). “Kültürel Mirasın Sürdürülebilirliği: Turizm Eğitimi Veren Kurum Müfredatları Üzerine Bir İnceleme”. Turizm Akademik Dergisi, 5 (2), 73-83.
• Ramos, T. B., Cecilio, T. ve de Melo, J. J. (2018). “Environmental Impact Assessment in Higher Education and Training in Portugal”. Journal of Cleaner Production, 16 (5), 639-645.
• Saçlı, A. (2018). “Kalkınma Politikalarında Çevresel Etki Değerlendirme Sorunsalı – Türkiye Örneği”. Memleket, Siyaset, Yönetim (MSY) Dergisi, 13 (29), 129-146.
• Say, N., Babuş, D. ve Yücel, M. (2003). “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliklerinin Karşılaştırılması”. Peyzaj Mimarlığı, 2, 78-83.
• Serter, G. (2006). “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesinin Tarihsel Süreçteki Gelişimi”. Planlama, 1, 43-52.
• Smith, H., F. Coupé, S. Garcia-Ferrari, H. Rivera, W. E. Castro Mera. (2020). “Toward Negotiated Mitigation of Landslide Risks in Informal Settlements: Reflections from a Pilot Experience in Medellín, Colombia”. Ecology and Society, 25(1):19.
• Sousa, P., Gomes, D. ve Formigo, N. (2020). “Ecosystem Services in Environmental Impact Assesment. Energy Reports”, 6 (1), 466-471. doi.org/10.1016/j.egyr.2019.09.009
• Şahin, S. ve Özdemir, Ö. (2019). “İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri İnternet Sitelerinde Türkiye’nin Somut Olmayan Kültürel Miras Ürünlerinin Tanıtılması”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (2), 563-583.
• Şengül, M. (2002). Türkiye’de ÇED ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği İçerik Çözümlemesi. Detay Yayıncılık. Ankara.
• Şeşen, Y. (2019). “Kültürel Mirasımız ve Arşiv Belgelerimizin Afetler ve KBRN Tehlikelerine Karşı Korunması”. Afet ve Risk Dergisi, 2(1), 32-42.
• Tekayak, D. (2014). “An Overview of Environmental Impact Assessment in Turkey: Issues and Recommendations”. Ankara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 13 (2), 133-151.
• Turan, V. (2017). “ÇED Sürecinin Paydaşları Açısından ÇED Yönetmeliğinin İçerik Çözümlemesi”. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 13 (2), 33-51.
• Türkiye İstatistik Kurumu Tarım İstatistikleri, (http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001).
• Türkman, A. (1994). Çeşitli Ülkelerde ÇED Uygulamalarına Bir Bakış. ÇED Eğitimi. Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara.
• Ulusoy, C. (2019). “Çevresel Etki Değerlendirme Sürecinde Çevre-Ekonomi İkilemi”. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 1(1), 58-82.
• Uslu, O. (1994). ÇED Kavramına Genel Bakış. ÇED Eğitimi. Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara.
• Uzun, O. (2011). “Hidro Elektrik Santraller (Hes) ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (Çed) Düzce Örneği”. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 7 (2), 1-13.
• Yaş, H. (2018). “Türkiye’de Çevresel Eki Değerlendirmesi ve Stratejik Çevresel Değerlendirme Uygulamasının Genel Bir Değerlendirmesi”. Kent Akademisi, 11 (1), 29-43.
• Yeşilbursa, C.C. (2019). “Altıncı Sınıf Öğrencilerinin Somut Kültürel Mirasa Yönelik Görüşleri”. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21 (2), 405-420.
• Yılmaz, C., Uzun, A., Zeybek, H.İ. ve Kaya, M. (2012). “Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Coğrafi Ortam Üzerine Etkilerine Bir Örnek: Ayancık HES”. New World Sciences Academy Nature Sciences, 7 (3), 50-67. (http://static.dergipark.org.tr/article-download/imported/ 5000062096/5000058475.pdf?
• Yücel, M. (2001). Çevresel Etki Değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü. Baki Kitabevi. Adana.