The Development of Archiving as a Scientific Discipline in Turkey

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 146 - 155, 15.07.2021

Elif Cansu Boz

Öz

Türkiyede Arşivcilik Alanının Bilimsel Bir Disiplin Olarak Gelişimi

Öz

Sistematik faaliyetlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan arşivler milletlerin, kurumların veya kişilerin hafızalarını ihtiva etmeleri hasebiyle oldukça önemli bir yere sahiplerdir.

Aristoteles’ten beri uygulanan sözlü gelenek Osmanlı Devleti ile mukayese edilecek olursa Emevi, Abbasi ve Roma-Bizans Döneminden oldukça az sayıda arşiv kalmıştır. Ne yazık ki arşivler çeşitli sebeplerle yok olmuş ya da yok edilmiştir. Osmanlı Dönemi arşivlerinde ve günümüz arşivlerinde de benzeri durumlar yaşanmıştır.

Bilginin toplumsallaştırılmasına vesile olan arşivler, belge üretilen her yerde tabii olarak meydana gelirler ve belgesel kayıt değeri görürler. Bizler ise tarihimizi arşivler vasıtası ile öğreniriz. Bu sebeple arşivlerin değeri milletler, kurumlar ve kişilerce en doğru biçimde anlaşılmalı ve bu doğrultuda hareket edilmelidir. Bu hususta arşivci olarak nitelendirilen kişilerin rolü ise yadsınamaz derecede önemlidir. Resmi, yarı resmi ya da özel kurumların üretmiş oldukları güncelliğini kaybetmiş belgeler olarak arşivlerin toplanması, düzenlenmesi, derlenmesi, muhafaza edilmesi ve erişime hazır hale getirilmesi işlemleri yalnızca entelektüel yönetim bilincine, belge hayat döngüsüne ve mesleki bilince haiz kimseler tarafından yürütülebilir.

Türkiye’de arşivcilik alanının bilimsel bir disiplin olarak gelişimi, geçmişten günümüze kadar arşiv ve arşivcilik alanında çalışan değerli kimseler, verilen eğitimler, teknolojik gelişmeler, alana hususi eğilimler ve bu alanda yapılan çalışmalar ile doğru orantılıdır. Arşivler, geçmişimizin en mühim şahitleri olarak her dönemde korunma ihtiyacı duymuş ve günümüze ancak bu şekilde intikal edebilmiştir. Bu hususta arşiv/arşivcilik bilincine ve yetkinliğine haiz kimselerin rolü yadsınamaz ölçüdedir. “Geriye dönüp bakıldığında, arşivciliğin, bir bilim dalı olarak 17. Yüzyılda kurulan ve 20. Yüzyılda prestijinin doruğuna çıkan diplomatiğin yardımcı bir bilim dalı olarak tanımlandığı görülmektedir” (Keskin, 2007, s.83).

Bu çalışmada arşiv ve arşivcilik kavramları incelenecek ve arşivcilik mesleğinin bir disiplin olarak gelişimi irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Arşiv, Arşivcilik, Arşivciliğin Gelişimi

Kaynakça

• Aktaş N. ve Halaçoğlu Y. (1992). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.orq.tr/basbakanlik-osmanli-arsivi
• Alikılıç, D. (1998). Arşiv ve arşivcilik. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (10).
• Armağan, A. Ş. (2011). Bir Değerlendirme: Cumhuriyet Döneminde Arşivciliğimiz ve Arşivcilik Eğitimi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 20-51.
• Atalar, M. ve Binark İ. (Hazırlayan). (1978). Arşiv ve arşivcilik bibliyografyası. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25(1), 485-491.
• Baş, İ. (2019). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi'nde arşiv idaresi, arşivcilik ve ilk tasnif çalışmaları. Arşiv Dünyası, 6 (2). 148-164.
• Biyografya. (2021, 17 Ocak). Erişim Adresi: https://www.bivoqrafva.com/bivoqrafi/6268
• Çetin, A. (2001). Karâcson, Imre (Emeric), TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.orq.tr/karacson-imre-emeric
• Çetin, A. Başbakanlık arşivi kılavuzu. İstanbul.
• Çiçek, N. (2018). Kurumsal Bilgi ve Belge Yönetimi. Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Elker, S. (2010). Mustafa Reşit Paşa ve Türk Arşivciliği. IV. Türk Tarih Kongresi (Ankara 10-14 Kasım 1948) II. Baskı, (s. 180-187). Ankara: TürkTarih Kurumu.
• Gökbilgin, T. (1939). Arşiv meseleleri. İstanbul.
• İnceoğlu, S., ve Şentürk, B. (2014). Dijital çağda arşivci: Sahip olması gereken temel yetkinlikler ve roller. Bilgi Dünyası, 15(2), 353-374.
• Karacakaya, R. ve Yücedağ, İ. (2020). Birinci Dünya Savaşı'nın son yıllarında millî hazîne-i evrak kurulması girişimlerinin tanin gazetesindeki yansımaları (19171918). Hazîne-i Evrâk Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(2), 3-21.
• Keskin, İ. (2003). Yakınçağ'dan günümüze Türkiye'de ve Avrupa'da arşivcilik eğitimi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Keskin, İ. (2007). Gelişmelerin şekillendirdiği bir bilim olarak arşivcilik ve arşivcilik eğitimi. Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu (26-27 Ekim 2007, Ankara): Bildiriler, 82-91.
• Kütükoğlu, M, S. (1996). Gökbilgin, M. Tayyip, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.orq.tr/qokbilqin-m-tayip
• Orhonlu, C. (1998). hazine, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.orq.tr/hazine
• Rukancı, F. (1998). Türkiye'de arşivcilik eğitimi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara. Yök Tezler Kataloğu.
• Sertoğlu, M. (1955). Muhteva bakımından başvekalet arşivi. İstanbul.
• Şentürk, B. (2019). Arşivsel tanımlama: arşivi görünür kılmanın vazgeçilmez unsuru. Bilgi ve Belge Araştırmaları, (11), 60-71.
• Terzi, T, A. (1998). hazîne-i hâssa, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim Adresi: https://islamansiklopedisi.orq.tr/hazine-i-hassa