İzmir Vilayet Yıllıklarında İzmir Milli Kütüphanesi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 21 - 35, 14.01.2021

Engin Berber

https://doi.org/10.29228/lamre.48354

Öz

Merkezi yönetimin taşradaki uzantısı olan vilayetler, Osmanlı Devleti’nin son elli yılında yıllıklar yayımlamışlardır. Avrupa’nın değişik ülkelerinde “annuaire”, “almanach” ve/yeva “yearbook” ismiyle bir süredir basılmakta olan bir yayın türünü örnek alan “salname” başlıklı bu resmi yıllıklar, bir kent ve/veya bölgede okunmuş gazetelerle birlikte, özellikle yerel tarih çalışanların kullandığı temel kaynaklar arasındadırlar. Vilayetlerde istatistik müdürlüklerinin kurulmasından sonra, daha ziyade “İstatistik” veya “İstatistik Yıllığı” ismiyle yayımlanmış bu türün, Osmanlı idari taksimatında ismi “Aydın” ancak yönetim merkezi İzmir olan vilayet adına bastırılmış çok sayıda örneği bulunmaktadır. Genelde düzensiz aralıklarla yayımlanmış salnameler/istatistikler idari, iktisadi, askeri ve sosyo-kültürel yapı ile demografi hakkında ayrıntılı veriler sunmakta olup cumhuriyetin ilanından sonra da varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu makalede, Yunan işgalinden kurtulduktan sonra ismi “İzmir” yapılmış vilayet adına, eski Türkçe ve Lâtin kökenli Türk harfleriyle yayımlanmış resmi yıllıklar üzerinden, geçmişi Osmanlı’ya inen İzmir Milli Kütüphanesi’nin cumhuriyet Türkiye’sindeki gelişimi irdelenecektir. Bu yapılırken, İzmir’in taşınmaz kültür envanterinin incilerinden olan kütüphanenin bulunduğu kent, Türkiye ve evrensel kültür mirasına yaptığı katkı da ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yıllıklar, İzmir Milli Kütüphanesi, İzmir Vilayeti, Yerel Tarih

Izmir National Library in İzmir Province Yearbooks

Öz

Provincial administrations, which were the extension of the central administration in the provinces, published yearbooks in the last fifty years of the Ottoman Empire. Such official yearbooks, which were called “salname” and were based on the examples of the type of publication which was being published in different European countries under the names of “annuaire”, “almanach” and/or “yearbook” for some time, are among the primary resources used by the researchers especially studying local history, along with the newspapers published in a province and/or region. The name of this type of publication, which was mostly published under the name of “Statistics” or “Statistics Yearbook” after establishment of statistics directorates in provinces, was “Aydın” under the Ottoman administrative division, and it has many examples published for the province whose administrative center was Izmir. Such yearbooks/statistics, which were usually published in irregular intervals and continued to be published after proclamation of the republic, provide detailed data on the administrative, economic, military, and socio-cultural structure as well as demographics. In this article, the development of Izmir National Library, which dates back to the Ottoman period, in Republican Turkey will be examined through the official yearbooks published in Ottoman Turkish and Latin-based Modern Turkish for the province which was named “Izmir” after being freed from Greek occupation. During this examination, the contribution of the library, which is among the pearls of Izmir’s immovable cultural inventory, to the city where it is located, to Turkey, and to the universal cultural heritage will also be presented.

Anahtar Kelimeler

Yearbooks, Izmir National Library, Izmir Provinc, Local Histor

Kaynakça

• Atay, A. R. (1993). “İZMİR Milli Kütüphanesi”. İzmir Dergisi, 4, 29-35.
• Babuçoğlu, M., Eroğlu, C., Şahin, A., [ed.] (2010). Aydın Vilayet Salnamesi. 1308/1891.
• Berber, E. (1995). İzmir Vilayeti 1339 Senesi İstatistiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Berber, E. (1997). Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı. Ankara: Ayraç Yayınları. https://doi.org/IO.12681/deltiokms.161
• Berber, E. [çev.] (2008). İzmir 1876 ve 1908, Yunanca Rehberlere Göre Meşrutiyette İzmir, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• (1968). 1967 İzmir İl Yıllığı. Bornova: Ege Üniversitesi Matbaası. https://doi.org/10.20518/thsd.59203
• Cumhuriyetin 50. Yılında İZMİR, 1973 İzmir İl Yıllığı.
• Duman, H. (1999-2000). Osmanlı Salnameleri ve Nevsalleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu, Cilt (I-II), Ankara, Kültür Bakanlığı.
• Dursun, M. K. (1994). İzmir Hatıraları. İzmir.
• Ergenç, Ö. (1986). “Salnamelerde İzmir.” 18851985 Türkiye Ekonomisinin 100. Yılı ve İzmir, İzmir Ticaret Odası Sempozyumu. İzmir, Türkiye. https://doi.org/10.5152/kd.2019.80
• Gül T. ve Tuna M. (2012). 10 Ekim 2020 tarihinde http://www.dagarcikturkiye.com/izmir-milli-kutuphane-100-yasini-buruk-kutladi-yd-639.html adresinden erişildi.
• Gürlek, A. (1980). “İzmir Milli Kütüphanesi”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, XXIV/4, 241-253.
• Gürlek, A. (2012). 100. Yılında İzmir Milli Kütüphane. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı Dizisi: 83.
• Odatv, (2013). 10 Ekim 2020 tarihinde https://odatv4.com/tarihi-bir-arsiv-kul-oldu- 2301131200.html adresinden erişildi.
• Sputniknews, (2018). 10 Ekim 2020 tarihinde https://tr.sputniknews.com/guney_amerika/201809031 035015101 adresinden erişildi.
• Huyugüzel, Ö. F. (1997). İzmir Milli Kütüphanesi. İzmir: İMK Vakfı Yayınları.
• (1329/1913). İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanunu.
• İpek, Ç. E. (1993). “Tarih İçinde İzmir Milli Kütüphanesi”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 3, 225-239.
• (1933) . İstatistik Yıllığı 1931-1932. İzmir: Bilgi Matbaası. (1934) . İstatistik Yıllığı 1932-1933. İzmir: Bilgi Matbaası. (1937). İstatistik Yıllığı 1935-1936. İzmir: Dereli Matbaası. (1939). İstatistik Yıllığı 1937-1938. İzmir: Dereli Matbaası. (1994). İzmir İl Yıllığı '94. Ankara.
• İzmir Milli Kütüphane. (2020). 10 Ekim 2020 tarihinde ıttp://www.izmirmillikutuphane.com/ adresinden erişildi.
• (1924). İzmir Vilayeti 1339 Senesi İstatistiği. İzmir.
• (1927). İzmir Vilayeti 1926 Senesi İstatistiği. İzmir: Hafız Ali Matbaası.
• (1929) . İzmir Vilayeti Salnamesi 1927-1928. İzmir: Bilgi Matbaası.
• (1930) . İzmir Vilayeti 1929 Senesi İstatistik Yıllığı. İzmir: Bilgi Matbaası.
• (1931) . İzmir Vilayeti 1930-31 Senesi İstatistik Yıllığı. İzmir: Marifet Matbaası.
• (1933). İzmir Milli Kütüphane Açılma Şenliği.
• Levi, E. A. (2003). İzmir Kentsel Kültür Varlıkları Envanter Raporu. https://doi.org/l0.22520/tubaked.2003.0003
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İzmir Milli Kütüphane Vakfı.
• Palalı, İ. (2010). “Osmanlı Salnameleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Değeri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23, 1-14.
• Şerifoğlu, Ö. F. (2000). “Unutulmaz Efsane! ‘18731969’ Ebüzziya Takvimleri”. Cogito, 22, 143-149.
• Yardım, A. (1992-1997). İzmir Milli Kütüphanesi Yazma Eserler Kataloğu. Cilt (1-4).