The Hittite State Archive-Library

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 151 - 172, 18.07.2024

Satı Nur Yılal Bülent Yılmaz

https://doi.org/10.59116/lamre.1464134

Öz

In this study, the emergence of the Hittite State Archive-Library, which is the first state archive-library in Anatolia, is examined in terms of its functioning, librarianship techniques and the work of Hittite scribes and their contributions to the history of civilization. Before the invention of writing, information was transmitted orally and this caused some information to change or disappear. With the invention of writing, information was transformed into a written format and started to be recorded. This situation created the need to protect written documents, which increased over time in secure environments. The need to collect and preserve the documents that proliferated in ancient societies in an organized manner was decisive in the formation of archive-library institutions. These institutions, which are the memory of human history, ensured the transfer of knowledge to future generations. There was also a cultural competition between ancient societies through these institutions. The palace archive-library established by the Hittite State was the first civilization in Anatolia to undertake the task of writing, reproducing and preserving information with its collection of clay tablets, the first examples of written documents. If we can access such accurate information about a civilization that lived in BC, it is thanks to the translations of the clay tablets extracted from the palace archive-library of the Hittite State. The Hittites, who formed the oldest known archive-library institution in Anatolia, have an important place in the history of librarianship. As a result of the excavations, many tablets and remains of librarianship were found. The studies show that the Hittite State established a systematic archive-library institution.

Anahtar Kelimeler

Hittites, Hittite State Archive-Library, Hittite scribes, Anatolia, Ancient archives and libraries

Hitit Devlet Arşiv-Kütüphanesi

Öz

Bu araştırmada, Anadolu’nun ilk devlet arşiv-kütüphanesi olma özelliği taşıyan Hitit Devlet Arşiv-Kütüphanesi ortaya çıkışı, işleyişi, kütüphanecilik teknikleri ve Hitit kâtiplerinin çalışmaları ile uygarlık tarihine katkıları incelenmiştir. Yazının icadından önce bilgiler sözlü yollarda aktarılıyor ve bu durum bazı bilgilerin değişmesine ya da yok olmasına neden oluyordu. Yazının icadı ile bilgi yazılı bir forma dönüştürülerek kayıt altına alınmaya başlanmıştır. Bu durum zaman içinde artan yazılı belgelerin güvenli ortamlarda koruma ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Antik Çağ toplumlarında çoğalan belgelerin düzenli bir şekilde toplanması ve koruması ihtiyacı arşiv-kütüphane kurumlarının oluşmasında belirleyici olmuştur. İnsanlık tarihinin belleği olan bu kurumlar bilgi birikiminin gelecek nesillere aktarılmasını sağlamıştır. Antik Çağ toplumları arasında bu kurumlar aracılığıyla kültürel alanda bir rekabet de bulunmaktaydı. Hitit Devleti’nin kurmuş olduğu saray arşiv-kütüphanesi yazılı belgelerin ilk örnekleri olan kil tablet koleksiyonu ile bilgiyi yazma, çoğaltma ve koruma görevini Anadolu’da ilk üstlenen uygarlık olmuştur. M.Ö. yaşamış bir uygarlık hakkında bu kadar doğru bilgilere erişim sağlanabiliyorsa bu, Hitit Devleti’nden günümüze kalan saray arşiv-kütüphanesinden çıkarılan kil tabletlerin çevirileri sayesindedir. Anadolu topraklarında bilinen en eski arşiv-kütüphane kurumunu oluşturan Hititler, kütüphanecilik tarihi bakımından da önemli bir yere sahiptir. Kazılar sonucunda çok sayıda tablet ve kütüphaneciliğe dair kalıntılar bulunmuştur. Yapılan çalışmalar Hitit Devleti’nin sistemli bir arşiv-kütüphane kurumu oluşturduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hititler, Hitit Devlet Arşiv-Kütüphanesi, Hitit kâtipleri, Anadolu, İlk çağ arşiv ve kütüphaneleri

Kaynakça

• Alikılıç, D. (2010). Anadolu'da bulunan ilk arşiv belgeleri. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (6), 73-77. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsed/issue/2568/33080
• Alkan, N. (2015). Anadolu’nun ilk kütüphaneleri. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 13-34. Erişim adresi: https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/ALKAN-Nazl%C4%B1-ANADOLU%E2%80%99NUN-%C4%B0LK-K%C3%9CT%C3%9CPHANELER%C4%B0.pdf
• Aşuroğlu, T. (2015). Hitit çiviyazısı işaretlerinin bilgisayar desteği ile okunması ve veri madenciliği uygulama örnekleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ateş, A. (2018). Eski Yakındoğu arşivleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Beldan, Ş. (2021). Hitit çivi yazılı arşivleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bittel, K. (1976). The Great Temple of Hattusha-Boğazköy. American Journal of Archaeology, 80(1), 66-73.
• Bossert, T. H. (1952). Hititlerde yazı malzemesi ve yazı aletleri, Belleten, XVΙ (61). 1-8. Çakın, İ. (1986). Kütüphanenin toplumsal konumu ve işlevleri, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 35 (1), 8-16.
• Casson, L. (2001). Libraries in the ancient world. New Haven: Yale University Press.
• Coşkun, Y. (1996). Bir Hitit kralı ve mektubu. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, 2, 1- 10. https://doi.org/10.1501/archv_0000000035
• Duran, Y. (2010). Boğazköy-Maşat Höyük-Ortaköy çiviyazılı belgelerine göre tarihi coğrafya araştırmaları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gerçek, S. (2014). Hitit Devleti’nin Batı Anadolu ile siyasi ilişkilerinde mektupların önemi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Gökce Turgut, F. (2018). Hitit diplomasisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Güngör, Y. (2014). İlk çağ Anadolu medeniyetleri: M.Ö. 2000 M.Ö. 600 yılları arası tarihi. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Hoffner, H. A. (2010). Hititler Anadolu’sunda yasal ve sosyal kurumlar. Tarih Okulu Dergisi, VI, 223-244. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/usakjhs/issue/13545/164045
• Jones, M. A. (2017). Searching for Tarhuntassa: using GIS spatial analysis and diverse data-sets to investigate a question of historical geography in Hittite Southern Anatolia. [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Birmingham.
• Karasu, C. (1997). Hattuša-Boğazköy arşiv-kitaplık sistemleri üzerine bazı yorumlar. Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri, 3, 215-238. https://doi.org/10.1501/archv_0000000061
• Keseroğlu, H. S. ve Demir, G. (2016). Antikçağda bilim ve kütüphane. Türk Kütüphaneciliği, 30(3), 365-397. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tk/issue/48653/618587
• Koç, İ. (Ed.). (2006). Hititler. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Koç, O. (2021). Hitit kütüphane ve arşivleri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9(23), 237-254. https://doi.org/10.31126/akrajournal.769108
• Memiş, E. (2007). Eskiçağ Türkiye tarihi: en eski devirlerden Pers istilâsına kadar. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Narçın, A. (2013). Hitit: Anadolu rüzgarı. İstanbul: Siyah Beyaz Kitap.
• Otten, H. (1961). Eski şarkta kütüphaneler. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 19(3-4), 201-211. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2152745
• Özkaral, T. C. (2007). Hitit dünyasında katipler ve eğitime katkıları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şahinbaş Erginöz, G. (2022). Hitit dönemi Anadolu’sunda tıbbî faaliyetler. Anadolu Tıbbı Dergisi, 1(1), 33-43. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadolutibbi/issue/73485/1208058
• Sevinç, F. (2008). Hititlerin Anadolu’da kurdukları ekonomik ve sosyal sistem. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 11-32. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/11421/136439
• Süel, A. (1995). Ortaköy'ün Hitit çağındaki adı. Belleten, 59(225), 271-284. https://doi.org/10.37879/belleten.1995.271
• Taşkın, Z. (2011). İlkçağ uygarlıklarında kitap ve kütüphane: Efes Celsus Kütüphanesi. Türk Kütüphaneciliği, 25(1), 86-96.
• Uslu Azarak, L. (2024). Hitit tabletleri ışığında Hititlerin etkileşimde bulunduğu eski Anadolu dilleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38), 1000-1015. https://doi.org/10.29000/rumelide.1439802
• Yiğit, T. (2005). Hitit çivi yazısının ilk ortaya çıkışı. Tarih Araştırmaları Dergisi, 24(37), 79-86. https://doi.org/10.1501/tarar_0000000206
• Yiğit, T. (2006). Uršu Kuşatması Metni’nin yeniden değerlendirilmesi. Anadolu, 31, 43-55. https://doi.org/10.1501/andl_0000000344
• Yıldız, N. (1985). Eskiçağ kütüphaneleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Yıldız, N. (2003). Kalıntılar ve edebi kaynaklar ışığında antik çağ kütüphaneleri: mimariler, iç düzenleri, çalışma sistemleri, kitapların yazımı ve çoğaltılması. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Yılmaz, B. (2008). İlkçağ Anadolu uygarlıklarında sosyo-ekonomik ve kültürel yapı bağlamında kütüphane/arşiv kurumu. Türk Kütüphaneciliği, 22(3), 351-376. Erişim adresi: http://www.tk.org.tr/index.php/tk/article/view/527