Analysis of Graduate Dissertations Examining the Effects of Creative Thinking Practices

Yıl 2020, , 116 - 135, 17.06.2020

Eray Eğmir , Aykut Keskin Fatma Pektaş

https://doi.org/10.35207/later.709223

Cited By: 2

Öz

This study examined the master and doctoral dissertations related to the application of creative thinking skills in the National Council of Higher Education Thesis Center. For this purpose, 18 master and 4 doctoral dissertations published in Turkish since 2007, which were determined as the starting year within the scope of the study, were analyzed. According to the findings of the study, it was determined that the number of related studies increased in 2011 and 2016. Studies have generally focused on the effect of creative thinking skill on some dependent variables and on the perception/beliefs about creative thinking. Creative thinking skills were analyzed mostly in the context of Social Studies, Science and Technology and Life Science courses. It is seen that the studies are often carried out on quantitative and mixed method patterns and medium-sized samples. In the studies, it was determined that the questionnaire-scale, document and interview were frequently used as data collection method. In the studies, content analysis, descriptive analysis, parametric and non-parametric methods were mostly used as data analysis method. When the results of the studies are examined, it can be stated that the applications put into work generally have a positive effect on creative thinking.

Anahtar Kelimeler

thinking, higher-order thinking, creative thinking, graduate thesis

Yaratıcı Düşünme Uygulamalarının Etkisinin İncelendiği Lisansüstü Tezlerin Analizi

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de yaratıcı düşünme becerisine ilişkin bir ders bağlamında yapılan uygulamaları konu edinen ve Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinde indekslenen yüksek lisans ve doktora tezleri incelenmiştir. Bu amaçla, çalışma kapsamında başlangıç yılı olarak 2007 yılından itibaren Türkçe olarak yayımlanmış 18 lisansüstü tez ve 4 doktora tezi analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre ilgili araştırmaların 2011 ve 2016 yıllarında artış gösterdiği belirlenmiştir. Çalışmalar genellikle yaratıcı düşünme becerisinin bazı bağımlı değişkenler üzerindeki etkisi ve yaratıcı düşünmeye dair algı/inanç üzerinde yoğunlaşmıştır. Dersler içinde de yaratıcı düşünme becerisi en çok Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji ve Hayat Bilgisi bağlamında incelenmiştir. Çalışmaların sıklıkla nicel yöntem ve karma yöntem desenleri ile orta büyüklükte örneklemler üzerine gerçekleştirildiği görülmektedir. Çalışmalarda genellikle anket-ölçek, doküman ve görüşmenin veri toplama yöntemi olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Çalışmalarda veri analiz yöntemi olarak içerik analizi, betimsel analiz, parametrik ve non-parametrik yöntemler kullanılmıştır. Çalışmaların sonuçları incelendiğinde işe koşulan uygulamaların genellikle yaratıcı düşünme üzerine olumlu etki yaptığı ifade edilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Düşünme, üst düzey düşünme, yaratıcı düşünme, lisansüstü tez

Kaynakça

• Abu, M. (2017). Sosyal bilgiler dersinde kavram karikatürleri kullanımının öğrencilerin derse yönelik tutum ve yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Alkan, C. (1997). Eğitim teknolojisi (5. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Arık, R. S. ve Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayınlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. http://oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/pdf/488pdf adresinden edinilmiştir.
• Arslanoğlu, İ. (2016). Bilimsel yöntem ve araştırma teknikleri (1. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Avcu, E. Y. (2014). Yaratıcı düşünme etkinliklerinin öğrencilerin yaratıcı düşünmelerine ve akademik başarılarına etkisi “Coğrafya dersi örneği” (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Aydın, Z. (2011). İlköğretim 6. Sınıf matematik dersinde kullanılan aktif öğrenme temelli etkinliklerin öğrencilerin matematik dersine karşı tutumlarına, akademik başarı ve yaratıcı düşünme düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Balay, R. (2004). Küreselleşme, bilgi toplumu ve eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 61-82.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cüceloğlu, D. (1994). İyi düşün doğru karar ver. İstanbul: Sistem Yayınları.
• Çelik, A. E. (2015). 7. Sınıf sosyal bilgiler dersinde yaratıcı düşünme etkinliklerinin kullanımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Çelik, S., Şenocak, E., Bayrakçeken, S., Taşkesenligil, Y. ve Doymuş, K. (2005). Aktif öğrenme stratejileri üzerine bir derleme çalışması. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 155-185.
• Çeliker, D. H. (2012). Fen ve teknoloji dersi "Güneş sistemi ve ötesi: Uzay bilmecesi" ünitesinde proje tabanlı öğrenme uygulamalarının öğrenci başarılarına, yaratıcı düşünmelerine, fen ve teknolojiye yönelik tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Çoban, A. (2020). Temel kavramlar. G. Ocak (Ed.). Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (12.Baskı). (ss. 3-61). Ankara: Pegem Akademi.
• Doğan, H. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji dersi programındaki etkinliklerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesine yönelik öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Doğru, M. ve Aydoğdu, M. (2003). Fen bilgisi öğretiminde kullanılan yöntemlerde karşılaşılan sorunlar ile ilgili öğrenci görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 150-158.
• Eğmir, E. ve Ocak, G. (2018). Eleştirel düşünme becerisi öğretim programı tasarısının öğrencilerin yansıtıcı düşünme becerilerine etkisi. Kurumsal Eğitim Bilimleri Dergisi 11(3), 431-456.
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 yılları arasında yayımlanan eğitim bilimleri dergilerindeki makalelerin bazı özellikler açısından incelenmesi: Betimsel bir analiz. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 2(1), 140-147.
• Erdoğdu, Y. (2006). Yaratıcılık ile öğretmen davranışları ve akademik başarı arasındaki ilişkiler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5(17), 95-106.
• Geertsen, H. R. (2011). Rethinking thinking about higher-level thinking. Teaching Sociology, 31(1), 1-19.
• Gök, B. ve Erdoğan, T. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Journal of Faculty of Educational Sciences, 44(2), 29-52.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M. ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler: Bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 443-460.
• Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. TÜBAR-XXXII, 127-146.
• Işık, E. D. (2007). Hayat bilgisi öğretiminde proje tabanlı öğrenmenin akademik başarı, yaratıcı düşünme, kalıcılık, Hayat Bilgisi dersine karşı tutum düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik açıdan incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-87.
• Kırışoğlu, O. T. (2002). Sanatta eğitim, görmek, öğrenmek yaratmak. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Kocacık, F. (2003). Bilgi toplumu ve Türkiye. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 1-10.
• Koray, Ö. (2003). Fen eğitiminde yaratıcı düşünmeye dayalı öğrenmenin öğrenme ürünlerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Koray, Y. (2004). Fen eğitiminde yaratıcı düşünmeye dayalı öğretmen adaylarının yaratıcılık düzeylerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 40(40), 580-599.
• Köse, E., Çelik Ercoşkun, N. ve Balcı, A. (2016). Okul öncesi ve sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 153-170.
• Kurnaz, A. (2013). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri planlama-uygulama ve değerlendirme. (2. Baskı). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Kutanoğlu, D. (2014). Hayat bilgisi dersindeki kazanımların öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerine katkısına yönelik öğretmen görüşlerinin ve uygulamalarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Kuyubaşıoğlu, B. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde yaratıcı düşünme becerilerinin kazandırılması ile ilgili öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• MEB. (2007). İlköğretim düşünme eğitimi (6.7.8.Sınıf) dersi öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• NACCE (National Advisory Committee for Creative and Cultural Education) (1999). All our futures: Creativity, culture and education. London: DfEE.
• Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü: Sözlük dizisi, Ankara: MEB Yayınları.
• Özben, Ş. ve Argun, Y. (2002). Sosyo-demografik özelliklere göre üniversite öğrencilerinin yaratıcılık düzeylerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 8-18.
• Özözer, Y. (2008). Ne parlak fikir (6.Baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Özerbaş, M. A. (2011). Yaratıcı düşünme öğrenme ortamının akademik başarı ve bilgilerin kalıcılığa etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 675-705.
• Öztürk, D. (2010). Yaratıcı düşünme becerisinin ilköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde öğrenci başarısı üzerindeki etkililiği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Palandökenlier, İ. (2008). İlköğretim sosyal bilgiler dersi çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin yaratıcı düşünme becerisi açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Sayan, Y. (2010). İlköğretim dördüncü sınıf Fen ve Teknoloji dersi için geliştirilen materyallerin yaratıcı düşünme becerisi, öz kavramı ve akademik başarı üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Seferoğlu, S. S. ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 193-200.
• Sönmez, B. (2016). Düşünme eğitimi dersinin ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Şahiner, A. ve Kert, B. S. (2016). Komputasyonel düşünme kavramı ile ilgili 2006-2015 yılları arasındaki çalışmaların incelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(9), 38-43.
• Şensoy, Ö. ve Yıldırım, H. İ. (2017). Araştırma soruşturma tabanlı öğrenme yaklaşımının yaratıcı düşünme ve bilimsel süreç becerilerine etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 6(1), 34-46.
• Tok, E. ve Sevinç, M. (2012). Düşünme becerileri eğitiminin okul öncesi öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 204-222.
• Tyler, R. W. (2014). Eğitim programlarının ve öğretimin temel ilkeleri. (Çev. M. E. Rüzgar ve B. Aslan). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Uğraş, H. (2011). Öğrencilerin hayat bilgisi dersinde eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini kazanma düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Ülger, K. (2014). Sanat eğitiminin düşünme becerileri üzerine etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 45(206), 135-147.
• Varışoğlu, B., Şahin, A. ve Göktaş, Y. (2013). Türkçe eğitimi araştırmalarında eğilimler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1767-1781.
• Yasavur, H. (2013). İlköğretim 3. sınıf Hayat Bilgisi dersinde öğrencilere yaratıcı düşünme becerisini kazandırmak için önerilen etkinliklerin öğretmenler tarafından kullanılma sıklıkları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Yenilmez, K. ve Yolcu, B. (2007). Öğretmen davranışlarının yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine katkısı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18, 95-105.
• Yıldırım, R. (1998). Yaratıcılık ve yenilik. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, G. D. (2019). Sosyal bilgiler dersinde probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin yaratıcı düşünme ve problem çözme becerileri ile akademik başarılarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Gaziantep.