Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Sistemi

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 93, 17 - 33, 29.03.2019

Hilal Yazıcı

Öz

Kuvvetler ayrılığı ilkesine göre şekillendirilmiş, demokratik hükümet sistemi olan başkanlık sistemi, belirleyici kuralları olsa da dünyanın çeşitli ülkelerinde farklı şekillerde uygulanmaktadır. 2017 Anayasa değişikliği ile kabul edilen “cumhurbaşkanlığı sistemi” de başkanlık sisteminin bu farklı uygulamalarından birisi olarak düşünülebilir. Ancak kuvvetler ayrılığına dayalı hükümet sistemlerinin önemi, yargı organının tarafsız kararlar verebilecek şekilde konumlandırılmasında ortaya çıkar. Yargısal denetimin etkili ve işlevsel olabilmesi için bu zorunludur. Cumhurbaşkanlığı sistemi bu açıdan değerlendirildiğinde yargı açısından olumlu adımlar atılmış olsa da yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkesinin bütünüyle iyi kurgulanmış olduğu söylenemez. Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Anayasa Mahkemesi açısından ortaya çıkan yeni durum özel olarak ele alınmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Kuvvetler Ayrılığı, Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Anayasa Mahkemesi, Hâkimler ve Savcılar Kurulu

The Presidential System within the Context of Independency and Impartiality Principles of Judiciary

Öz

The presidential system, as a democratic governmental system, shaped according to the principle of separation of powers, is implemented in different ways in various countries despite having some determining rules. “The Presidential system” adopted in 2017 in Turkey by the constitutional amendment can be considered as one of the different practices of presidential systems. However, the  significance of the governmental systems based on the separation of powers emerges when the judicial body is positioned as to make impartial decisions. This is mandatory for the judicial review to be effective and functional. When the Presidential system is considered within this perspective, even though positive steps have been taken in terms of judiciary, it cannot be stated that the principles of independency and impartiality of the judiciary is well established. The new situation occurred in terms of the Council of Judges and Prosecutors and the Constitutional Court should be considered separately.

Anahtar Kelimeler

Independency and Impartiality Principles of Judiciary, Separation of Powers, Presidental System, Constitutional Court, Council of Judges and Prosecutor

Kaynakça

• ACKERMAN, Susan Rose/DISIERTO, Diane A./VOLOSIN, Natalia, “Hyper-Presidentalism: Seperation of Powers withoutChecks and Balances in Argentina and the Philippines”, Berkeley Journal of International Law, Vol. 29, Issue. 1, 2011, s. 248, (Erişim: 10.10.2018), https://digitalcommons.law.yale.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5170&context=fss_papers .
• AKCAN, Recep, “Hakimin Vasıfları”, S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, C.4, S.2, Yıl. 2014, ss.271-300.
• AKGÜL, Mehmet Emin, “Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Dönüşümü ve Günümüz Demokratik Rejimlerindeki Alamı”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl. 68, Sayı. 2010/4, ss. 79-101.
• ALKAN, Haluk, Kurumsalcı Yaklaşım Işığında Yeni Siyasetin Analizi: Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Liberte Yayınları, Ankara 2018.
• ATAR, Yavuz, “Neden Cumhurbaşkanlığı Sistemi?”, Star Gazetesi, Açık Görüş Eki, 21.01.2017, (Erişim: 17.10.2018), https://www.star.com.tr/acik-gorus/neden-cumhurbaskanligi-sistemi-haber-1178668/
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Güncellenmiş 11. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2017.
• AYM, Mehmet Hasan Altan Başvurusu (2), Genel Kurul, Başvuru Numarası: 2016/23672, Karar Tarihi: 11/1/2018 R.G. Tarih ve Sayı: 19/1/2018-30306.
• AYM, Şahin Alpay Başvurusu(2), Genel Kurul, Başvuru Numarası: 2018/3007, Karar Tarihi: 15/3/2018 R.G. Tarih ve Sayı: 19/3/2018-30365.
• AYM, Şahin Alpay Başvurusu, Genel Kurul, Başvuru Numarası: 2016/16092, Karar Tarihi: 11/1/2018 R.G. Tarih ve Sayı: 19/1/2018-30306.
• BAŞGİL, Ali Fuad, Esas Teşkilat Hukuku: Türkiye Siyasi Rejimi ve Anayasa Prensipleri, Baha Matbaası, İstanbul 1960.
• BİLİR, Faruk, “Türkiye’ye Özgü Yeni Bir Hükümet Modeli: Cumhurbaşkanlığı Sistemi”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 94, Mart-Nisan 2017 ss. 525-530.
• DOEHRING, Karl, Genel Devlet Kuramı, Çev. Ahmet Mumcu, 7. Baskı, İnkılap Yayınevi, İstanbul, 2018.
• ERDOĞAN, Mustafa, “Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 12, Bahar 1996, ss. 4-12.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 10. Tıpkı Basım, Siyasal Kitabevi, Ankara 2013.
• ERDOĞAN, Mustafa, Özgürlük, Hukuk ve Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2018.
• EREN, Abdurrahman (2017), “Başkanlık Sistemi 2: Yargı Alanında Yapılan Değişiklikler”, http://kanuniesasi.com/index.php/kose-yazilari/38-baskanlik-sistemi-2-yargi-alaninda-yapilan-degisiklikler, Erişim: 15.10.2018.
• GÖNENÇ, Levent, Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Anayasa Çalışma Metinleri-3, TEPAV, Ankara 2011.
• GÖZLER, Kemal, “16 Nisan’da Oylayacağımız Anayasa Değişikliği Bir “Suistimalci Anayasa Değişikliği” midir? Anayasa Değişikliğinin Asıl Amacı, HSYK’yi Yeniden Dizayn Etmek, Başbakan ve Bakanların Cezaî Sorumluluklarını Sıfırlamak veya Partili Cumhurbaşkanlığını Getirmek Olabilir mi?”, http://www.anayasa.gen.tr/suistimalci.htm#_ftn1, 01.03.2017, (Erişim: 15.10.2018).
• GÖZLER, Kemal, “Cumhurbaşkanının Meclisi Fesih Yetkisi Yoktur” İddiası Üzerine Bir İnceleme”,http://www.anayasa.gen.tr/fesih-yenileme.html, 30.03.2017, (Erişim: 13.10.2018).
• GÖZLER, Kemal, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi Mi, Başkanlık Sistemi Mi, Yoksa Neverland Sistemi Mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?”, anayasa.gen.tr, 27.02.2017, (Erişim: 17.10.2018), http://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm
• GÖZLER, Kemal, “Fesih” ve “Seçimlerin Yenilenmesi” Farklı Kavramlar mıdır? http://www.anayasa.gen.tr/fesih-yenileme.html (Erişim: 05.10.2018)
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 10. Baskı, Ekin Basım Yayım Dağıtım, Bursa 2018.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Bas. Yay. Dağ. Bursa, 2019.
• GÜLENER, Serdar, MİŞ, Nebi, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi”, Seta Analiz, S. 190, Şubat 2017, (Erişim. 17.10.2018), https://setav.org/assets/uploads/2017/02/AnalizCumhurbaskanligiSistemi.pdf, ss. 1-28.
• KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 1993.
• LANE, Jan-Erik, Anayasalar ve Siyasal Teori, Çev. İbrahim Kapaklıkaya, İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
• ÖDEN, Merih, “Anayasa Yargısında Yargıcın Davaya veya İşe Bakamaması”, AÜHFD, C. 43, S. 1, 1993, ss. 61-12.
• ÖZBUDUN, Ergun, Anayasalcılık ve Demokrasi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015.
• ÖZTÜRK, Bahri/ İLKİZ, Fikret/KOCASAKAL, Ümit(edit.), 2010 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yargı Bağımsızlığı, TCHD, CEHAMER, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Seçkin Yayınları, Ankara 2010.
• TURHAN, Mehmet, “Anayasa Hukukunda Hükümet Sistemi Tartışmaları” Liberal Düşünce Dergisi, Y. 17, S. 66, 2012, ss. 57-75.
• UÇUM, Mehmet, Türkiye’nin Demokratik Birliği Mücadelesinde Yeni Aşama: 16 Nisan, Alfa Bs.Yay. Dağ., İstanbul, 2018.
• ULUŞAHİN, Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara 1999.
• Venedik Komisyonu, “Yargısal Atamalar”, Venice, 22.06.2007, (Erişim: 18.10.2018), “JudicialAppointments”, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2007)028-e
• Venedik Komisyonu, Hukuk Devleti Raporu, Strasbourg, 04.04.2011, “Report on theRule of Law”, CDL-AD(2011)003, (Erişim:17.10.2018),https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2011)003rev-e, s. (1-16).
• YAYLA, Atilla, “Yeni Sistemde Yargı”, serbestiyet.com.tr, 24.03.2017, (Erişim: 17.10.2018),http://serbestiyet.com/yazarlar/atilla-yayla/yeni-sistemde-yargi-774516 .
• YAYLA, Atilla, “Yeni Sistemde Yürütme”, serbestiyet.com.tr, 21.03.2017, (Erişim: 15.10.2018), http://serbestiyet.com/yazarlar/atilla-yayla/yeni-sistemde-yurutme-773548 .
• YOKUŞ, Sevtap, Türkiye’de Yürütme Erkinde Değişen Dengeler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.