Toplumsal Sözleşme Teorilerinin Marx ve Foucault Temelli Eleştirisi

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 94, 65 - 88, 28.06.2019

Barış Aydın

Öz

Bu çalışma, ilkin Thomas
Hobbes, John Locke ve Jean-Jacques Rousseau’nun toplumsal sözleşme teorilerinin
genel bir değerlendirmesini yaparak bunlardan teşekkül eden siyasetin zorunlu
olarak ekonomizme kayıtlı olduğu tezini işlemektedir. Bu yaklaşıma göre
toplumsal sözleşme teorileri, siyasetin asli mekânından edilişi ve zorunluluğun
idamesi ya da tanzimi olarak düşünülebilecek olan bir toplumsallığın siyasetin
yerini almasının şahikası olduğu gibi bios-zoē ayrımının modern siyaset
felsefesi tarafından ciddi bir tahrifatına da tekabül etmektedir. Bu teorilerin
dayandığı hukuki söylemsel modelin soyut özne kategorisinin, insanlar
arasındaki doğal eşitsizlikleri dikkate almayan kendinden menkul yasalar önünde
eşitlik söylemine yönelik Karl Marx’ın adalet ve eşit hak ilkesi gibi burjuva
nosyonlara yönelik eleştirisi de burada yürütülen tartışmanın bir başka
boyutudur. Ardından, mezkûr teorilerin Michel Foucault’nun biyo-politik iktidar
kavramsallaştırması üzerinden değerlendirilmesi yapılarak sözleşme odaklı
olmayan özgürleşme yönelimli sosyo-politik dönüşümün imkân ve koşullarına dair
mülahazalara yer verilmektedir. Sonuç olarak bu
teorilerin ışığında kendinden menkul ön varsayımlarla sürekli kendi kuyruğunun
peşinde koşan bir toplumsal düzen ihdasına karşı, insanı etik ve pratik
faaliyet açısından bir bütünlük ve insan doğasını da bir eksiklik değil
potansiyeller ve edimler odaklı pozitif bir olgu ve toplum içinde var olan bir
sosyal fenomen olarak kavrayan eleştirel toplumsal düşüncenin ve ondan güç alan
Marx ve Foucault gibi felsefecilerin özgürlüğe dayalı kendilik kaygısı
pratiğini cari kılma çabası da ses vermeye devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Sözleşme Teorileri, Doğa Durumu, Bios-Zoe İkiliği, Özgürlük, İyi Yaşam

Kaynakça

• Agamben, Giorgio (2001), Kutsal İnsan, Çev. İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Althusser, Louis (1972), Politics and History: Montesquieu, Rousseau, Hegel and Marx, Trs. Ben Brewster, London: New Left Books.
• Atalay, Kaan (2000), “An Evaluation of the Social Contract Theory from a Foucaultian Perspective”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi SBE.
• Atalay, Kaan, Albayrak, Ömer (2012), “Sözleşme Teorileri”, Cogito, 70-71, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 106-138.
• Foucault, Michel (2010), Cinselliğin Tarihi, Çev. Hülya Uğur-Tanrıöver, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel (2000a), “Özne ve İktidar”, Çev. Osman Akınhay, içinde Michel Foucault, Özne ve İktidar, Seçme Yazılar II, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 57-82.
• Foucault, Michel (2000b), “İki Ders”, Çev. Ferda Keskin, içinde Michel Foucault, Entelektüelin Siyasi İşlevi, Seçme Yazılar I, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 86-117.
• Foucault, Michel (2000c), “Yönetimsellik”, Çev. Osman Akınhay, Ferda Keskin, içinde Michel Foucault, Entelektüelin Siyasi İşlevi, Seçme Yazılar I, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 264-287.
• Foucault, Michel (2000d), “Omnes et Singulatim: Siyasi Aklın Bir Eleştirisine Doğru”, Çev. Osman Akınhay, içinde Michel Foucault, Özne ve İktidar, Seçme Yazılar II, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 25-56.
• Frede, Michael (1996), "Introduction", içinde Michael Frede, Gisela Striker (Ed.), Rationality in Greek Thougt, New York: Oxford University Press, 1-28.
• Gordon, Scott (2015), Sosyal Bilimler Tarihi ve Felsefesi, Çev: Ümit Tatlıcan, Hasan Kösebalan, İstanbul: Küre Yayınları.
• Hobbes, Thomas (1993), Leviathan, Çev. Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Keskin, Ferda (2005), “Çağdaş Marksizm’de Adalet Tartışmaları”, Felsefe Tartışmaları, 34, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1-27.
• Locke, John (2016), Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Çev. Fahri Bakırcı, Ankara: Eksi Kitaplar.
• Marx, Karl (1979), Grundrisse, Çev. Sevan Nişanyan, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Marx, Karl (1978a), “Theses on Feuerbach”, içinde Richard C. Tucker (Ed.), The Marx-Engels Reader, Second Edition, New York: W. W. Norton & Company, 143-146.
• Marx, Karl (1978b), “Preface to A Contribution to the Critique of Political Economy”, içinde Richard C. Tucker (Ed.), The Marx-Engels Reader, Second Edition, New York: W. W. Norton & Company, 3-6.
• Rousseau, Jean-Jacques (2011), Toplum Sözleşmesi, Çev. Vedat Günyol, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rousseau, Jean-Jacques (2010), İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, Çev. Rasih Nuri İleri, İstanbul: Say Yayınları.
• Scruton, Roger (2015), Modern Felsefenin Kısa Tarihi, Çev: Utku Özmakas, Ümit Hüsrev Yolsal, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Silier, Yıldız (2010-11), “Marx ve Rousseau: Eşitsizlik ve Özgürlük”, Doğu Batı 55, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 139-154.
• Wood, Allen W. (2017), Karl Marx, Çev. Dilek Yücel, Barış Aydın, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wood, Allen W. (1972), “The Marxian Critique of Justice”, Philosophy & Public Affairs, 1 (3), Princeton: Princeton University Press, 244-282.
• Yılmaz, Alim (2018), Siyaset, Bilgi ve Ahlak, Ankara: Liberte Yayınları.
• Yılmaz, Alim, Yazıcı, Sedat (2017), “Sosyal Bilimler Felsefesinde Temel Sorunlar ve Yaklaşımlar”, Liberal Düşünce 88, Ankara: Liberte Yayın Grubu, 57-69.