Sosyalizm Doğu Avrupa’da Neden Çöktü

Yıl 2006, Sayı: 33, 5 - 10, 01.01.2006

Tom Palmer

Öz

Neden şimdi? Doğu Avrupa’nın özgürlüğüne kavuşması neden daha geçen yıl (1989) gerçekleşti? Şayet sosyalizm böyle devâsa bir başarısızlıksa neden 10 ya da 25 yıl önce değil? Birkaç sebep ileri sürmeme izin verin. Bütün diğer sebeplerin üzerinde bir çeşit meta-sebep var: Gorbaçov faktörü. Gorbaçov klasik bir liberal değildir. Gerçekte, Perestroika’nın kökenleri büyük ölçüde anti-liberaldi. Perestroika kazanılmamış gelir kanunundan ve votka üretiminin azaltılmasından başlayarak sosyalizmi canlandırma girişimiydi. Kazanılmamış gelir kanunu, Sovyetler Birliği’nde mevcut olan birkaç serbest pazar unsurunu parçalamak çabasıydı. Votka üretiminin kısıtlanması ise Ruslar kaçak içki üretimine başladıklarında büyük oranda şeker eksikliğine yol açıyordu. Fakat sonunda görülüyor ki, Gorbaçov ve danışmanları bir ekonomi çalışması yapmak için pazar güçlerine ihtiyaçları olduklarını anladılar. Şimdi onlar mülkiyet hakları olmadan bir ** pazara sahip olunamayacağını öğrenme sürecindeler.