Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İntikal Eden Aydın Mirasına Bir İtiraz Denemesi: Şevket Süreyya Aydemir Örneği

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 104, 51 - 72, 03.12.2021

Fikret Çelik , Yunus Şahbaz

https://doi.org/10.36484/liberal.987208

Öz

Bir aktör ve fenomen olarak Türk aydını Osmanlı’nın Batılılaşma sürecinde ortaya çıkmıştır. Osmanlı’daki Batılılaşma çabalarının en önemli amacı da hiç şüphesiz devleti kurtarmaktır. Devleti kurtarmak misyonu Batılılaşma sürecinin bir ürünü olan Türk aydınının en önemli fikrî ve siyasî gündemi olmuştur. Kendine biçtiği bu misyon yüzünden Türk aydını idealist ve fakat fikrî yönden zayıf bir profil çizmiştir. Türk aydını devletin modernleşme ve batılılaşma sürecindeki temel sorunlarına etraflı programlar üretmek yerine daha çok günlük ve kısa vadeli çözüm arayışında olmuştur. Bu misyon ve idealin şekillendirdiği fikrî ve siyasî bir ortamda politik bilinçlenmesini yaşayan Şevket Süreyya Aydemir de fikrî ve siyasî çizgisiyle bu trendin müşahhas bir örneğidir. Ancak Aydemir Cumhuriyet’in ilanından sonra, Türk aydının fikrî ve programatik yönden zayıflığının farkına varan ve buna itiraz edilmesi gerektiğini söyleyen bir aydındır. Bu yazıda Osmanlı’dan Cumhuriyet’e intikal eden bu aydın mirası içerisinde Şevket Süreyya Aydemir’in konumu ve bu mirasa ilişkin itirazları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Aydını, Batılılaşma, Şevket Süreyya Aydemir, Kadro

An Objection Attempt to the Intellectual Legacy of the Ottoman Transferred to the Republic: Şevket Süreyya Aydemir Case

Öz

As an actor and phenomenon, the Turkish intellectual emerged in the Westernization process of the Ottoman Empire. The most important aim of the Westernization efforts in the Ottoman Empire is undoubtedly to save the state. The mission of saving the state has been the most important intellectual and political agenda of the Turkish intellectual, who is a product of the Westernization process. Because of this mission that he has set for himself, the Turkish intellectual has drawn an idealistic but intellectually weak profile. Instead of producing comprehensive programs for the basic problems of the state in the process of modernization and westernization, Turkish intellectuals sought more daily and short-term solutions. Şevket Süreyya Aydemir, who has become politically conscious in an intellectual and political environment shaped by this mission and ideal, is a concrete example of this trend with his intellectual and political line. However, Aydemir is an intellectual who became aware of the intellectual and programmatic weakness of the Turkish intellectual after the proclamation of the Republic and said that it should be objected to. In this article, the position of Şevket Süreyya Aydemir in this intellectual legacy that was transferred from the Ottoman Empire to the Republic and his objections to this legacy will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkish intellectual, Westernization, Şevket Süreyya Aydemir, Journal of Kadro

Kaynakça

• Kaynakça Ahmad, F. (2014). İttihatçılıktan Kemalizme. (Çev. Fatmagül Berktay (Baltalı)) İstanbul: Kaynak Yayınları
• Aksun, Z., N. (2010). Dündar Taşer’in Büyük Türkiyesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yücel, A. (1990). İkinci Meşrutiyet Dönemi Öğrenci Olayları (1908-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atalay, O. (2019), Türk’e Tapmak: Seküler Din ve İki Savaş Arası Kemalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydemir, Ş., S. (1933). “Darülfünun- İnkılap Hassasiyeti ve Cavit Bey İktisatçılığı”, Kadro Dergisi, Sayı 14, ss. 5-11.
• Aydemir, Ş., S. (1979). Tek Adam Mustafa Kemal, 1. Cilt. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş., S. (1990). İnkılâp ve Kadro. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş., S. (2019). Suyu Arayan Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Belge, M. (2002). Batılılaşma: Türkiye ve Rusya. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3 içinde (s. 43-55). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Belge, Murat (2002), Mustafa Kemal ve Kemalizm. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Kemalizm Cilt 2 içinde (s. 29-43). (Ed.) Tanıl Bora-Murat Gültekingil, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, N. (1959). Turkish Nationalism and Western Civilization: Selected Essays of Ziya Gökalp. Translated and Edited with an Introduction by Niyazi Berkes, New York: Columbia University Press.
• Beyatlı, Y., K. (2020). Çocukluğum, Gençliğim, Siyasî ve Edebî Hatıralarım. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Cengiz, H., E. (Yay. Haz.) (2017). Enver Paşa’nın Anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Eryılmaz, B. (2006). Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Findley, C. (2011). Modern Türkiye Tarihi. (Çev. Güneş Ayas). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Hale, W. (1996). Türkiye’de Ordu ve Siyaset. (Çev. Ahmet Fethi). İstanbul: Hil Yayınları.
• Kadri, H., K. (1991), Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Hatıralarım. Haz. İsmail Kara, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kadro. (1932). “Kadro”, S. 1, Ankara, 3-5.
• Kahraman, H., B. (2002), Bir Zihniyet, Kurum Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma. Uygur Kocabaşoğlu (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3 içinde (s.125-140). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaliber, Alper (2002). Türk Modernleşmesini Sorunsallaştıran Üç Ana Paradigma Üzerine. Uygur Kocabaşoğlu (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 3 içinde (s.107-124). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karal, E., Z. (2011). Osmanlı Tarihi, Cilt: VIII. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karpat, K. (2014). Osmanlı Modernleşmesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. (2017). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kayalı, K. (2019). Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Keyder, Ç. (1989), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. (Çev. Sabri Tekay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev. Metin Kıratlı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mannheim, K. (2016). İdeoloji ve Ütopya. (Çev. Mehmet Okyayuz). Ankara: Nika Yayınevi.
• Mardin, Ş. (1990). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2002). Yeni Osmanlı Düşüncesi. Tanıl Bora-Murat Gültekingil (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık Cilt 1 içinde (s. 42-54), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2012). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2016). Siyasal ve Sosyal Bilimler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Önder, T. (2017). Şevket Süreyya Aydemir Üzerinden Düşünce-Devlet İlişkisine Dair Bir Değerlendirme. Türkiye Günlüğü Dergisi, 131, Yaz, 29-37.
• Ülken, H. Z. (2019). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Parla, T. (2020). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1984) Türkiye’de Bir Aydın Hareketi: Kadro. Toplum ve Bilim Dergisi, 24, Kış, 35-67.
• Ünüvar, K. (2006). İttihatçılıktan Kemalizme İhya’dan İnşa’ya. Tanıl Bora-Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi Cilt 1 içinde (s.129-142). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, A. (2017), Şevket Süreyya Aydemir: Bir Cumhuriyet Aydınının Portresi. Öner Buçukcu (Ed.) Cumhuriyet Dönemi Türk Düşüncesi içinde (s. 1-14). Ankara: Bibliyotek Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1995). Millî Mücadelede İttihatçılık. (Çev. Nüzhet Salihoğlu). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.