Gönüllü Geri Dönüş: Uluslararası Deneyimler ve Türkiye

Yıl 2023, Sayı: 110, 181 - 205, 20.06.2023

Selda Geyik Yıldırım

https://doi.org/10.36484/liberal.1276412

Öz

Kitlesel göçler sonrası gündeme taşınan ve çözüm aranan tartışmalı konulardan biri de gönüllü geri dönüşlerdir. Bu tür göçlerin uluslararası deneyimlerine duyulan gereksinim Türkiye ve benzer sığınma ülkeleri için giderek artmaktadır. Bu çalışma gönüllü geri dönüş örneklerini ve geri dönüş sonrası yaşanan ekonomik, sosyal, kültürel ve politik neticeleri inceleyerek Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacıların gönüllü geri dönüşlerine ilişkin çeşitli analizler yapmaktadır. Gönüllü, güvenli ve sürdürülebilir geri dönüşlerin hangi tür sosyolojik ve politik zeminde şekillendiği, öngörülen düzeyde gerçekleşip gerçekleşmediği, uluslararası dinamikleri, sığınma ülkesinin ve kaynak ülke pratiklerinin nasıl karşılık bulduğu bu çalışmanın yanıt bulmaya çalıştığı temel sorulardır. Çalışmanın temel amacı ise gönüllü geri dönüşler konusunda uluslararası deneyimleri tespit etmek ve Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacıların geri dönüş göçlerine yönelik planlama ve pratiklere katkı sunmaktır. Kaynak ülkelerin politik ve ekonomik özellikleri, hedef ülkelerin göç politikaları, uluslararası çabaların istikrarı, diplomatik ilişkiler, sığınma ülkesinin sosyolojik zemini, göç eden bireylerin sosyo-demografik özellikleri ve göç sonrası yaşanan deneyimler geri dönüşler üzerinde etkili olan temel bileşenler olarak gönüllü geri dönüş sürecini şekillendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gönüllü geri dönüş, Suriyeli sığınmacılar, Türkiye

Voluntary Repatriation: International Experiences and Turkey

Öz

After mass migrations, voluntary repatriation has come to the fore as a subject of debate and an issue that needs to be addressed. There’s a growing need for Turkey and similar asylum countries to learn from international experiences of such migrations. This study analyzes the voluntary repatriation of Syrian asylum seekers in Turkey by examining the examples of voluntary repatriation and the economic, social, cultural and political consequences after return. This study attemps to answer the questions such as what kind of sociological and political grounds form voluntary, safe and sustainable returns; whether the returns are realized at the predicted level; and how international dynamics, asylum and source country practices reflect in the process. The main purpose of the study is to explore international experiences on voluntary repatriation and contribute to the planning and practices of Syrians in Turkey for return migration. Political and economic characteristics of source countries, migration policies of destination countries, stability of international efforts, diplomatic relations, sociological grounds of the country of asylum, sociodemographic characteristics of migrants and the experiences after migration are the main components that are effective on the returns.

Anahtar Kelimeler

Voluntary Repatriation, Syrian Asylum Seekers, Turkey, Syria

Kaynakça

• 3RP (Regional Refugee & Resilience Plan Syria) (2022). Regional Strategic Overview, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2023, https://www.3rpsyriacrisis.org/wp-content/uploads/ 2022/ 05/RSO_ 8thMay 2022.pdf.
• Abbasi-Shavazi M., Glazebrook D., Jamshidiha G., Mahmoudian H. ve Sadeghi R. (2008). Second- Generation Afghans in Iran: Integration, Identity and Return. Afghanistan Research and Evaluation Unit, Kabul.
• Asylum Information Database (AIDA) (2020). Ülke Raporu: Türkiye, Erişim Tarihi: 20 Aralık 2022, https://asylumineurope.org/wp-content/uploads/2022/01/AIDA-TR_2020update _Turkish.pdf.
• Al-Ali, N., Black, R. ve Koser, K. (2001). Refugees and transnationalism: the experience of Bosnians and Eritreans in Europe, Journal of Ethnic and Migration Studies, 27(4), 615-634.
• Amnesty International (2017). Not Time To Go Home Unusustainable Returns Of To Refugess Somalia, Erişim Tarihi:10 Aralık 2022, https://www.amnesty.org/en/ documents/afr52/7609/2017/en/.
• Bakewell, O. (1999). Returning refugees or migrating villagers? Voluntary repatriation programmes in Africa reconsidered, New Issues in Refugee Research (No. 15). Working Paper.
• Bertossi, C. (2007). French and British models of integration. Public philosophies, policies and state institutions. Oxford: Centre on Migration, Policy and Society.
• Black, R., ve K. Koser (1999). The End of the Refugee Cycle? Refugee Repatriation and Reconstruction, Oxford: Berghahn.
• Bilgili, O. ve Siegel, M. (2017). To Return Permanently or to Return Temporarily? Explaining Migrants’ Intentions. Migration and Development, 6: 14-32.
• Black, R. ve Gent, S. (2006). Sustainable return in post‐conflict contexts. International Migration, 44(3), 15-38.
• BMMYK (1997). Dünya Mültecilerinin Durumu, Bir İnsanlık Sorunu, Oxford University Press, (çev. Y. Boyacılar, V.Çıdam, Ç.Orhaner, N.Yetkin, E.Gündoğdu, S.Çoşar), BMMYK Türkiye Temsilciliği: Ankara.
• Buz, S. ve Korç, S. (2021). Mültecilere yönelik kalıcı çözümlerden biri olarak gönüllü geri dönüş. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(50), 195-230.
• Carling, J. ve Erdal, M. B. (2014). Connections between return migration and transnationalism. International Migration, 52(6), 1-12.
• Castles, S. ve Miller, M. (2008). Göçler çağı: Modern dünyada uluslararası göç hareketleri, (çev. Bülent Uğur Bal ve İbrahim Akbulut), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Cassarino, J.P. (2004). Theorising Return Migration: The Conceptual Approach to Return Migrants Revisited. International Journal on Multicultural Societies, 6 (2), s.253-279.
• Chimni, B. S. (2004). From resettlement to involuntary repatriation: towards a critical history of durable solutions to refugee problems. Refugee survey quarterly, 23(3), 55-73.
• Christensen J.B. (2016). Guests or trash. Iran’s precarious policies towards the Afghan refugees in the wake of sanctions and regional wars. DIIS Report 2016:11.
• Crisp J. ve Long K. (2016). Safe and voluntary refugee repatriation: From principle to practice. Journal on Migration and Human Security, 4(3): 141–147.
• Dadush, U. (2017). The Economic Effects of Refugee Return and Policy Implications. OCP Policy Center.
• Erdoğan, M. M. (2020). Suriyeliler Barometresi 2019: Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. Ankara: Orion Kitabevi.
• Haddad, E. (2008). The Refugee in International Society: Between Sovereigns, Cambridge University Press.
• Fagen, P.W. (2003). The long-term challenges of reconstruction and reintegration: Case studies of Haiti and Bosnia–Herzegovina, Newman, Edward/Van Selm, Joanne (eds.) (Refugees and forced displacement. International security, human vulnerability, and the state, United Nations University Press, ss.221-249).
• Faist, T. (2003). Uluslararası Göç ve Ulusaşırı Toplumsal Alanlar, (çev. Azat Zana Gündoğan ve Can Nacar), İstanbul.: Bağlam Yayınları.
• Fransen, S. ve Kuschminder, K. (2012). Back to the land: the long-term challenges of refugee return and reintegration in Burundi, New Issues in Refugee Research, no:242.
• Gatrell, P. (2020). Refugees in Modern World History, Cox, Emma, David Farrier, Lyndsey Stonebridge and Agnes Woolley (eds.), (Refugee Imaginaries: Research Across the Humanities, Edinburgh University Press, ss.18-35).
• Geyik Yıldırım, S. (2022). Suriye ve Afganistan Kaynaklı Kitlesel Göçler / Türkiye ve İran Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz, Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Geyik Yıldırım, S. ve Dinler, M. (2021). Suriyeli Kent Mültecilerinin Sosyal Entegrasyonu Üzerine Nitel Bir Çalışma. KAÜİİBFD, 12(23), 452-478.
• Geyik Yıldırım, S. (2020). Suriyeli Kent Mültecilerinin Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Entegrasyonu (Küçükçekmece ilçesi örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Göç İdaresi Başkanlığı (GİB) (2023). Geçici Koruma, Erişim Tarihi: 15 Şubat 2023, https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638.
• Harild, N., Christensen, A. ve Zetter, R. (2015) Sustainable refugee return: Triggers, constraints, and lessons on addressing the development challenges of forced displacement, Erişim Tarihi: 10 Ekim 2022, https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/22751.
• ICMPD (2020). Türkiye’de Geri Dönüş Danışmanlığı Kapasitesinin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Projesi, Erişim Tarihi: 20 Kasım 2022, https://www.icmpd.org/file/download/ 53506/file/ TR_ReConnect_Factsheet.pdf.
• International Organization for Migration (IOM) (2021). World Migration Report 2022, Erişim Tarihi: 25 Şubat 2022, https://publications.iom.int/books/world-migration-report-2022.
• İçduygu, A. ve Ayaşlı, E. (2019). Geri Dönüş Siyaseti: Suriyeli Mültecilerin Dönüş Göçü İhtimali ve Gelecek Senaryoları, MiReKoc Çalışma Notları, Erişim Tarihi: 10 Ekim 2022,https://mirekoc.ku.edu.tr/wpcontent/uploads/2019/05/Mirekoc_Rapor_GeriDonusSiyaseti.pdf.
• Karademir, D. ve Doğan, M. (2019). Suriyeli mültecilerin mekânsal analizi:Şanlıurfa örneği. Coğrafya Dergisi, 39, 111-124.
• Karakoç, J. ve Ersoy, D. (2019). Suriyeli Mültecilerin Geri Dönüş Olanakları ve Sınırlarına Dair Bir Değerlendirme, N. Kenar ve Philipp O. Amour (eds.), (Reflections on International Relations & Politics & History & Law, London: Ijopec, ss. 63-73).
• Kaya, C. (2019). Kalıcı Çözüm Türü Olarak Gönüllü Geri Dönüş ve Geçici Koruma Kapsamında Yer Alanlar Bakımından Türk Hukukundaki Düzenlenme Şekli. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 511-535.
• Kaya, M. (2022). İnanç temelli Suriyeli mülteci topluluklarda geri dönüş eğilimleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Türkiye’nin Göç Siyaseti Özel Sayısı, 21.
• Kenar, N. ve Abdullaoğlu, Z. (2021). Ürdün’ün Suriyeli Mülteci Politikası.Sakarya İktisat Dergisi, 10 (3) 296-320.
• Koser, K. ve K. Kuschminder (2015). Comparative Research on the Assisted Voluntary Return and Reintegration of Migrants. Geneva: IOM
• Loescher, G., Milner J., Newman E. ve Troeller G. (2008). Protracted Refugee Situations: Political, human rights and security implications, New York: United Nations University Press.
• Maley, W. (2022). Mülteci Nedir? (Çev.:Kasım Akbaş) GAV Perspektif Yayınları:Ankara Marchand, K., Siegel, M., Kuschminder, K., Majidi, N., Vanore, M. ve Buil, C. (2014). Afghanistan migration profile. International Organization for Migration, Kabul.
• Massey, D. S. ve Zenteno, R. M. (1999). The dynamics of mass migration. Proceedings of the National Academy of Sciences, 96(9), 5328-5335.
• Mencütek, Zeynep S. (2021). Governing Practices and Strategic Narratives for the Syrian Refugee Returns. Journal of Refugee Studies 34 (3): 2804–2826.
• Milli Savunma Bakanlığı (2023). Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, Hatay’da Habertürk’ün Sorularını Cevapladı, Erişim Tarihi: 22 Şubat 2023, https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/2222023-67888.
• NTV (2023). Göç İdaresi açıkladı: 2022’de kaç kişi sınır dışı edildi?, Erişim Tarihi: 2 Ocak 2023,https://www.ntv.com.tr/turkiye/goc-idaresi-acikladi-2022de-kac-kisi-sinir-disi-edildi,DD6Z6D VRfUCIhRh1Q1D0Fw.
• Özer, Y. (2015). Türkiye ve Fransa Örnekleriyle Uluslararası Göç ve Yabancı Düşmanlığı. İstanbul: Derin Yayınları.
• Ruiz, I. ve Vargas-Silva, C. (2022). Refugee return and social cohesion. Oxford Review of Economic Policy, 38(3), 678-698.
• Schmeidl, S. (2003). The early warning of forced migration: State or human security? Newman, Edward/Van Selm, Joanne (eds.), (Refugees and forced displacement. International security, human vulnerability, and the state, United Nations University Press, ss.130-158).
• Şahin, Ş. ve Sönmez, M. E. (2022). Suriyeli Sığınmacıların Geri Dönüş Eğilimleri, Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi, 5(2), 107-122.
• Şirin-Öner N. A. (2013). Barış inşa sürecinin önemli unsuru: Bosna-Hersek’te yerlerinden edilmişlerin geri dönüşü. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2(1), 1-22.
• Turton, D. ve P. Marsden (2002). Taking Refugees for a Ride? The Politics of Refugee Return to Afghanistan. AREU Issues Paper Series, Afghanistan Research and Evaluation Unit, Kabul.
• Uğurkan, E. (2021). Bosna Sırp Cumhuriyeti’ne Dönen ve Dönemeyen Boşnak Mültecilerin Yaşadığı Sorunların Örnek Olaylarla Analizi. Pearson Journal of Social Science & Humanities, 6(16), 393-412.
• UNDP (2022). 2022 İnsani Gelişme Raporu, Erişim Tarihi: 25 Aralık 2022, https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/2022-insani-gelisme-raporu.
• UNHCR (2012). The State of the World’s Refugees: In Search of Solidarity, Erişim Tarihi: 10 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/4fc5ceca9.pdf.
• UNHCR (2011). Resettlement Handbook, Division of International Protection, Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/46f7c0ee2.pdf.
• UNHCR (2006). The State of the World’s Refugees, Erişim Tarihi: 20 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/publications/sowr/4a4dc1a89/state-worlds-refugees-2006-human-displacement-new-millennium.html.
• UNHCR (2003). Global Report, Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/40c6d73c0.html.
• UNHCR (2000). The State of the World’s Refugees, Erişim Tarihi: 10 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/3ebf9bb87.pdf.
• UNHCR (1996). Voluntary Repatriation: International Protection, Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/uk/3bfe68d32.pdf.
• UNHCR (1995). The State of the World’s Refugees, Erişim Tarihi: 20 Eylül 2022, https://www.unhcr.org/3eedd83d2.pdf.
• Warner, D. (1994). Voluntary repatriation and the meaning of return to home: A critique of liberal mathematics. Journal of refugee studies, 7(2-3), 160-174.
• Wickramasekara, P., Sehgal, J., Mehran, F., Noroozi, L. ve Eisazadeh, S. (2006). Afghan households in Iran: Profile and impact. International Migration Programme International Labour Office.
• Yıldırım Yücel, Z. (2019). Ulus Devlet, Mültecilik ve Menşe Ülkeye Geri Dönüş: Türkiye’de Yaşayan Suriyeli Mülteciler, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.