Cumhuriyet, Yasa ve Türkiye’de Modern Siyasetin Kuruluşu

Yıl 2024, Sayı: 115, 21 - 34, 28.09.2024

Belgin Tarhan

https://doi.org/10.36484/liberal.1392931

Öz

Bu çalışma, yeni bir toplum ve siyaset inşa etmek üzere yola çıkan modern cumhuriyetlerin kuruluşunu ele almaktadır. İncelemenin odağında, cumhuriyetçi felsefedeki yasa kavramı vardır. Siyasal iktidarın yasa karşısındaki konumu, cumhuriyetlerin demokratik mi ya da otoriter bir yol mu izleyeceğine dair bir fikir vermektedir. Hukuki bir inceleme niteliği taşımayan bu çalışma, siyaset felsefesiyle yakın siyasi tarih disiplini sınırları içinde kalarak Amerikan ve Fransız Cumhuriyetleri deneyimlerinden hareket etmektedir. Makalenin amacı, Türkiye’de Cumhuriyet’in kuruluşunda siyasal iktidarın (temel) yasa karşısındaki konumunu incelemektir. Bu bağlamda, kuruluşta erkler ayrılığına dayalı bir hükümet düzeninin kurulamamasının idare ve yargı kurumu üzerindeki sonuçları tartışılmaktadır. Geniş bir arka plana sahip olan konu, Türkiye’de Cumhuriyet’in kuruluşun ilk evresi sayılabilecek Birinci Meclis dönemiyle (1920-1923) sınırlı tutulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Yasa, Erkler Ayrılığı, Türkiye'de Cumhuriyet, Siyasal İktidar, Birinci Meclis

The Republic, The Law and the Establishment of Modern Politics in Türkiye

Öz

This study is about establishing modern republics that set out to build a new society and politics. At the center of the analysis is the concept of law in republican philosophy. The position of political power vis-à-vis the law provides an insight into whether republics will follow a democratic or an authoritarian path. The study does not qualify as a legal analysis and moves from the experiences of American and French Republics by staying within the boundaries of political philosophy and discipline of recent political history. The article aims to analyze the position of political power vis-a-vis the law at the foundation of the Republic in Türkiye. In this
context, the consequences of failing to establish a governmental order based on the separation of powers at the foundation of the Republic on the administrative and judicial institutions are discussed. Since the issue has a broad background, it is limited to the period of the First Assembly (1920-1923) which can be considered as the first phase of the Republican Establishment.

Anahtar Kelimeler

Republic, Law, Separation of Power, Republic in Türkiye, Political Power, First Assembly

Kaynakça

• Acton, L. (2019). İki devrim üzerine. (çev: Yunus Sağır). İstanbul: Liberus Yayınları
• Ağaoğulları, M. A. (2006). Ulus-devlet ya da halkın egemenliği. Ankara: İmge Kitabevi
• Arendt, H. (2017). Devrim üzerine. (çev. Eylül Kara). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2005a). Ali Şükrü bey ve Tan gazetesi. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de siyasal düşünce 7 içinde (s. 185-188). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2005b). Hüseyin Avni Ulaş. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de siyasal düşünce 7 içinde (s. 170-180). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2020). Birinci Meclis’te muhalefet- İkinci Grup. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eroğul. C. (2003). Cumhuriyet kavramı. Mülkiye Dergisi. 28(241), 102-112.
• Kant, E. (1960). Ebedi barış üzerine bir deneme. (çev. Yavuz Abadan ve Seha Meray). AÜ SBF Yayınları, No: 113-95.
• Kant, E. (2010). Yaygın bir söz üstüne: ‘Teoride doğru olabilir ama pratikte işe yaramaz’ [Teori ve pratik]. H. Çörekçioğlu (Der.). Kant felsefesinin politik evreni içinde. (s. 17-56). İstanbul Üniversitesi Bilgi Yayınları.
• Köktaş. M. (2014). Amerikan aydınlanması: Bir giriş denemesi, Liberal Düşünce Dergisi, 73-74, 109-137.
• Kömürcü, Ş. (2019). K. Karatani. izonomi ve felsefenin kökenleri, Beytülhikme An International Journal of Philosophy. 9(1), 293-297.
• Machiavelli, N. (2013). Söylevler. (çev. Alev Tolga). İstanbul: Say Yayınları.
• Montesquieu (2009). Kanunların ruhu üzerine. (çev. Berna Günen). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nomer, N. (2013). İngiliz cumhuriyetçiliği ve Makyavel. Armağan Öztürk (Ed.). Res Publica içinde. (s. 126- 147). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Oğuz M. C. (2013). Lykurgos’tan Lübnan’a siyasette denge arayışı: Karma anayasacılığa bir bakış. Armağan Öztürk (Ed.). Res Publica içinde. (s. 92-125). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Özkan A. Taşdelen E. (2019). Türkiye’de kişi hak ve özgürlüklerinin gelişimi bakımından Hürriyet-i Şahsiye Kanunu. Atatürk Yolu Dergisi. 8(1), 53-78.
• Öztürk, A. (2013). Res Publica ideali üzerine tarihsel ve kavramsal bir soruşturma. Armağan Öztürk (Ed.) Res Publica içinde. (s.7-39). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Satıcı M. (2013). Kant’ın cumhuriyetçilik idesi. Armağan Öztürk (Ed.) Res Publica içinde. (s.187-226). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Saygılı, R. (2021). Verba docent, exempla trahunt: Birinci Meclis ile Fransa Ulusal Konvansiyon Meclisi arasındaki kurumsal ve düşünsel benzerlikler. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 23(41), 548-63.
• Sieyés, E. (2005). Üçüncü Sınıf” nedir? (çev. İsmet Birkan). Ankara: İmge Kitapevi.
• Tanör, B. (1998). Türkiye’de yerel kongre iktidarları (1918-1920). Cumhuriyet Kitapları.
• Tanör, B. (2023). Anayasal gelişme tezleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tocqueville, A. (2015). Amerika’da demokrasi I. (çev. Özcan Doğan). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Tocqueville, A. (2016). Amerika’da demokrasi II. (çev. Özcan Doğan). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Toprak, Z. (2021). Atatürk kurucu felsefenin evrimi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tuncel, A. (2010). Cumhuriyetçi özgürlük. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.