Türk Mutfak Kültürünün Menü Çevirileri Yoluyla Aktarımı

Yıl 2023, Sayı: 70, 49 - 58, 21.06.2023

Olcay Şener Erkırtay

https://doi.org/10.5152/AUJFL.2023.23079

Bu makale için 28 Aralık 2023 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/literatureandhumanities/issue/82578/1415465

Öz

Binlerce yıllık köklü geçmişiyle Türk mutfağının dünya mutfakları arasındaki yeri büyüktür. Dolayısıyla, Türk mutfağının doğru bir şekilde tanıtımı ve aktarımı için menü çevirilerinin titizlikle yapılması gerekmektedir. Restoran menülerinin müşterileri “bilgilendirme” işlevinin yanı sıra “yönlendirme” işlevi de söz konusudur . Bu çalışmanın amacı, restoran menülerinde Türk mutfağına ait yemeklerin İngilizceye hangi çeviri stratejileriyle aktarıldığını ve bu stratejilerin hedef dilde Türk mutfak kültürünü tam anlamıyla yansıtıp yansıtmadığını tartışmaktır. Bu amaçla İzmir, İstanbul, Hatay ve Bodrum’da bulunan 20 restoranın menüsünde yer alan toplam 926 yemek başlığı nitel ve nicel analiz yöntemleriyle Türkçe ve İngilizce dil çiftinde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmanın yöntemsel çerçevesini Newmark’ın (1988) “çeviri stratejileri” (translation procedures) oluşturmaktadır. Çalışmadan elde edilen verilere göre, menü çevirilerinde uygulanan stratejiler Türk mutfak kültürünü her zaman doğru bir şekilde tanıtmamaktadır. Yemeğin içeriği ve pişirme şekliyle ilgili detaylı bilgilerin açıklanarak yapıldığı çevirilerin aksine, sözcük odaklı çeviri stratejilerinin benimsendiği gözlemlenmiştir. Ayrıca, menü çevirilerinde yazım ve dilbilgisi yanlışları yapıldığı da bulgular arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, menü çevirilerinin profesyonel kişiler tarafından yapılması gerektiği ve bu konuda yeterli düzeyde bir farkındalık olmadığı ileri sürülebilir. Sonuç olarak menülerde uygulanan yanlış çeviri stratejileri mutfak kültürünün yanlış tanıtılmasının yanı sıra müşteri memnuniyetsizliğine yol açarak işletme için olumsuz sonuçlar da doğurabilmektedir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlarla, literatürde sınırlı çalışmanın bulunduğu menü çevirileri konusunda farkındalık yaratmak da bu çalışmanın hedefleri arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviribilim, menü çevirisi, çeviri stratejileri, Türk mutfak kültürü, kültür aktarımı

Transferring Turkish Culinary Culture Through Menu Translations

Bu makale için 28 Aralık 2023 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/literatureandhumanities/issue/82578/1415465

Öz

Turkish cuisine, with its deep-rooted history, occupies an important place in the world. Thus, menus should be meticulously translated in order to represent Turkish cuisine accurately. Restaurant menus have both “informative” and also “operative” functions . The aim of this study is to highlight the procedures for translating Turkish meals into English in restaurant menus and to discuss whether those procedures accurately reflect Turkish culinary culture in the target culture. With this aim in mind, a total of 926 food-related terms, collected from a total of 20 restaurants in İzmir, İstanbul, Hatay, and Bodrum, were comparatively analyzed in Turkish and English, using both qualitative and quantitative analysis methods. The methodological framework of this study is Newmark’s (1988) “translation procedures.” The data obtained from the study revealed that the strategies applied in menu translation are not always accurate representations of Turkish cuisine culture. It has been observed that, rather than the translation strategies that inform the target reader about meal’s content and cooking methods, simple, word-oriented strategies have been employed. The findings also show that spelling and grammar mistakes occur in menu translations. Therefore, it can be argued that menus should be translated by professional translators and that there is not sufficient awareness on this issue. The resulting inappropriate translation strategies might lead to negative results for restaurants, causing customer dissatisfaction, as well as misrepresentation of Turkish culinary culture. Another aim of this study is to raise awareness on the importance of menu translations in Türkiye, a topic on which there is limited scholarly works in the literature.

Anahtar Kelimeler

Translation studies, menu translation, translation procedures, Turkish culinary culture, cultural transfer

Kaynakça

• Akbari, M. (2013). The role of culture in translation. Journal of Academic and Applied Studies, 3(8), 13–21
• Al- Rushaidi, S. M. S., & Ali, H. I. H. (2017). Translating food menus from English into Arabic: Linguistic and cultural dilemmas. Arab World English Journal for Translation and Literary Studies, 1(1), 201–212. [CrossRef]
• Amenador, K. B., & Wang, Z. (2022). The translation of Culture-Specific Items (CSIs) in Chinese-english food menu corpus: A study of strategies and factors. SAGE Open, 12(2), 1-17
• AmirDabbaghian, A. (2014). Translation and tourism: A cross cultural communication and the art of translating menus. Journal of Basic and Applied Scientific Research, 4(4), 11–19
• Arvas, A. (2013). Geçmişten bugüne geleneksel bir lezzet: İskilip Dolması. Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 229–239.
• Aydoğdu, A., & Mızrak, M. (2017). Azerbaycan ve Türkiye mutfak Kültürünün tarihi birlikteliği ve mevcut Durumunun Belirlenmesi. Uluslararası türk dünyası turizm araştırmaları dergisi, Bahar. 2(1), 15–25.
• Baker, M. (2001). Translation Studies.Routledge Encyclopedia of Translation Studies.ed. Mona Baker.Londra. New York: Routledge
• Beyaz, E. (2017). Representing Turkish food history and food culture through translation: A case of Turkish confectionery (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Chiaro, D., & Rossato, L. (2015). Food and translation, translation and food. Translator, 21(3), 237–243
• Cömert, M. (2014). Turizm Pazarlamasında Yöresel Mutfakların önemi ve Hatay mutfağı örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(1), 64–70
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan Saraya Türk Mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105–125
• Demirkol Ertürk, Ş. (2020). Çeviri, yemek ve kültür ilişkisi: Altyazı çevirisinde kültüre özgü mutfak terimlerinin aktarımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 610–626
• Ekinci, E. (2021). Türkiye ve Balkan Devletleri İlişkileri Kapsamında Mutfak Kültürünün İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi.
• Fuentes-Luque, A. (2016). An approach to analysing the quality of menu translations in southern Spain restaurants. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 38(2), 177–188
• Ghafarian, M., Kaipour, R., & Soori, A. (2016). Domestication and Foreignisation strategies in restaurant menu translation. Social Sciences and Humanities, 24(4), 1417–1429
• Grammenidis, S. (2008). Mediating culinary culture: The case of Greek restaurant menus. Across Languages and Cultures, 9(2), 219–233.
• UNESCO, (n.d.). Search Creative Cities. https://en.unesco.org/creative-cities/creative-cities-map
• TDK, (2022). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/
• Huang, F. (2007). On Chinese menu translation. Chinese Science and Technology Translators Journal, 20(1), 40–42.
• Jakobson, R. (1959). On linguistic aspects of translation. In R. A. Brower (Ed.). On translation (pp. 232–239). Harvard University Press
• Kartari, A. (1986). Azeri ve Fırat Havzası Mutfak Kültürlerinin Karşılaştırmalı İncelemesi. Belleten, Türk Folkloru Yayınları.
• Kotschevar, L. H., & Withrow, D. (2007). Management by menu, study guide. John Wiley and Sons.
• Li, S. (2019). A corpus-based multimodal approach to the translation of restaurant menus. Perspectives, 27(1), 1–19
• Newmark, P. (1988). Textbook of translation. Pergamon Press.
• Nord, C. (2005). Text analysis in translation: Theory, methodology, and didactic application of a model for translation-oriented text analysis.
• Rodopi. Petrc,A., Mikinac, K., & Edmonds, I. (2019). Strategic approaches to menu translation analysis. ToSEE-Tourism in Southern and Eastern Europe-Conference Proceedings, 5, 689–703.
• Pouget, C. F. (1999). Are menu translations getting worse? Problems from empirical analysis of restaurant menus in English in the Tarragona area. Quaderns. Revista de traducció, 4, 127–134.
• Pratama, A. D. Y., & Putri, D. A. D. P. (2022). Intersemiotic translation in Balinese menu. Linguistics and Culture Review, 6(1), 270–283.
• Reiss, K. (1989). Text types, translation types and translation assessment. Readings in Translation Theory (A. Chestennan, Trans, ed., pp. 105–115). Oy Finn Lectura Ab: Finlandiya
• Roetman, J. A. (2012). Translating the grande dame of gastronomy. theory and practice of translating M.F.K. Fisher’s “The Gastronomical Me” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Utrecht Üniversitesi.
• Ruzaitė, J. (2006). Text Typology in Translation: A case study of menu translations. Darbai ir Dienos (Deeds and Days), 45, 257–271
• Şahin, M., & Mankan, E. (2021). Gastronomide trendler: Restoranlarda yerel ürün kullanımı, yenilikçi ve hikayesi olan yemekler yaratma. International Journal of Arts& Social Studies, 4(7), 228–250
• Saleh, K. (2011). Translating restaurants menus from English into Arabic: Problems and strategies (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). An- Najah National University.
• Setyaningsih, R. W. (2020). Food name translation practice: A case study of Indonesian–English menus. Notion: Journal of Linguistics, Literature, and Culture, 2(2), 69–77
• Solmaz, Y., & Altıner, D. D. (2018). Türk mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), 108–124.
• Uluşahin, E. (2018). Orhan Kemal’in Bereketli topraklar üzerinde, Müfettişler Müfettişi, Üçkağıtçı, adlı Yapıtlarında kültürel Unsurların Çevirisi üzerine Karşılaştırmalı bir İnceleme. Humanitas, 6(11), 11–31
• Uyanık, B. (2020). Ardıl Çeviride Kültürel Referansların Aktarımı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.