A Gift to the Common Past: The Construction Process and Architecture of the Vienna Yunus Emre Fountain

Yıl 2023, Sayı: 71, 54 - 66, 28.12.2023

Gülferi Akın Ertek

https://doi.org/10.5152/AUJFL.2023.23142

Öz

Considering that countries are living beings just like humans, it is observed that they are in a constant relationship with their contemporaries. These relations can be negative or unfavorable, such as war, or they can be built on mutually optimistic policies, that is, in a positive direction. Likewise, two countries, which were in a very intense conflict and war environment in their common past, can be in good relations today. When evaluated in the historical process, it is seen that the relations between the Ottoman Empire and Austria were in the form of mutual struggles until the First World War and turned into an alliance during this period. in particular, the Friendship Agreement signed between Turkey and Austria in 1924 was the main factor that strengthened the bond between the two nations.
in this study, the construction process and architecture of the Vienna Yunus Emre Fountain, which is the symbol of friendship between Austria and Turkey, were evaluated in the discipline of art history. The fountain is important as it is the first fountain built by the Turks for this purpose in Europe. The fountain, which was built in 1991 by both Austrian and Turkish institutions with the initiative of Baki Bilgin, who taught Turkish in Vienna, was designed as a four-facade fountain. in terms of facade design and decoration, it can be observed that a wide variety of fountains built during the Tulip Era of the Ottoman Empire were taken as examples. When this structure is reviewed in terms of the reflection of the cultural memory to our age, it is evaluated that an original, historically deep, and highly valuable work of art has been revealed by following a traditionalist understanding in its design.

Anahtar Kelimeler

Fountain, Westernization, Yunus Emre, Turkey–Austria, Vienna

Ortak Geçmişe Bir Armağan: Viyana Yunus Emre Çeşmesi’nin İnşa Süreci ve Mimarisi

Öz

Tıpkı bir insan gibi, yaşayan bir varlık olduğu düşünüldüğünde, ülkelerin çağdaşlarıyla sürekli bir ilişki içerisinde oldukları izlenmektedir. Bu ilişkiler savaş gibi negatif ya da olumsuz yönde olabilmekte veya karşılıklı iyimser politikalar üzerine yani olumlu istikamette de kurulabilmektedir. Aynı şekilde ortak geçmişinde çok yoğun bir çatışma ve savaş ortamında bulunan iki ülke, bugün iyi ilişkiler içerisinde olabilmektedir. Tarihsel süreç içerisinde değerlendirildiğinde Osmanlı ile Avusturya arasındaki ilişkilerin i. Dünya Savaşı’na kadar karşılıklı mücadeleler şeklinde seyrettiği, bu dönemle birlikte ise ittifaka dönüştüğü görülmektedir. Özellikle 1924 yılında Türkiye ile Avusturya arasında imzalanan Dostluk Antlaşması iki millet arasındaki bağı kuvvetlendiren ana unsur olmuştur. Bu çalışmada, Avusturya ile Türkiye arasındaki dostluğun nişanesi olan Viyana Yunus Emre Çeşmesi’nin inşa süreci ve mimarisi, sanat tarihi disiplininde değerlendirilmiştir. Çeşme, Türklerin Avrupa’da bu amaç için inşa ettiği ilk çeşme olması bakımından önem taşımaktadır. Viyana’da Türkçe öğretmenliği yapan Baki Bilgin’in girişimleri ile hem Avusturya hem de Türk kurumları tarafından 1991 yılında inşa ettirilen çeşme, form bakımından dört yüzlü meydan çeşmesi tipinde tasarlanmıştır. Cephe tasarımı ve bezeme bakımından Osmanlı’nın Lale Devri’nde inşa edilen çok çeşitli meydan çeşmelerinin örnek alındığı izlenebilmektedir. Çeşmenin tasarımında gelenekselci bir anlayışın takip edilmesi, kültürel belleğin çağımıza yansıması bakımından değerlendirildiğinde özgün, tarihi derinliği olan ve mimari açısından da hayli değerli bir sanat eserinin ortaya çıkarıldığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Meydan çeşmesi, Batılılaşma, Yunus Emre, Türkiye-Avusturya, Viyana

Kaynakça

• Arık, R. (1988). Batılılaşma dönemi Anadolu tasvir sanatı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bayhan, A. A. (2015). Ulubey/Akpınar Mahallesi’nden bir meydan çeşmesi örneği: Beşoluk çeşmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(11), 8–18.
• Bayhan, A. A. (2023). Anadolu irfanının sembol ismi Yunus Emre’ye atfedilen mezar anıtları ve makamların sanat tarihi A-açısından değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 159–186.
• Baykal, A. (2019). Türk-Avusturya edebi ve kültürel ilişkilerinin tarihi gelişim süreci. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 355–378.
• Bozer, R. (1988). Kula evleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bozer, R. (1990). Kula’da Türk mimarisi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çakmakoğlu Kuru, A. (2008). İkonografik açıdan Orta Çağ Türk mimarisinde yer alan istiridye motifi. Erdem, 52, 111–124.
• Cantay, G. (2008). Türk süsleme sanatında meyve. Türkish Studies, 3/5, 32–64.
• Dallinger, S. Wien 18, Tükenschanzpark, Yunus-Emre-Brunnen. (t.y.). https://www.oeaw.ac.at/tuerkengedaechtnis/denkmaeler/ort/tuerkenschanzpark-yunus-emre-brunnen, (Erişim Tarihi: 26.07.2023).
• Eyice, S. (1989). iii. Ahmet Çeşmesi. TDV İslam Ansiklopedisi, 2, 38–39.
• Eyice, S. (1991). Azapkapı çeşmesi ve sebili. TDV İslam Ansiklopedisi, 4, 310–311.
• Eyice, S. (1993). Çeşme. TDV İslam Ansiklopedisi, 8, 280–282.
• https://www.haber.nl/hengeloda-turk-cesmesi-acildi/,Erişim Tarihi: 27.07.2023).
• Hasol, D. (2017). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. Yem Yayınları.
• İgüs, E. (2014). XVIII. yüzyıl İstanbulu’nda fiziki çevre, meydan çeşmeleri ve çeşme meydanlarının etrafında oluşan İstanbul meydanları, Osmanlı İstanbulu II (F. Emecen, A. Akyıldız, & E. S. ve Gürkan, Eds., ss. 675–692). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
• Kara Pilehvarian, N., Urfalıoğlu, N., & Yazıcıoğlu, L. (2000). Osmanlı başkenti İstanbul’da çeşmeler. Yem Yayınları.
• Koçyiğit, F. (2019). Osmanlı mimarisinde meydan çeşmeleri, Akdeniz Sanat, 13. 21. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, ss. 339–353.
• Köprülü, F. (1976). Türk edebiyatında i̇lk mutasavvıflar. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kuban, D. (1954). Türk Barok mimarisi hakkında bir deneme. Pulhan Matbaası.
• Kuban, D. (2016). Osmanlı mimarisi. Yem Yayınları.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2019). Anadolu’dan adalara duvar resmi bağlamında Midilli’de resimli i̇ki konut. Sanat Tarihi Dergisi, 28(1), 165–191.
• Mülayim, S. (1976). Selçuklu Palmet motifinin tipolojisi. Anadolu, 20, 141–153.
• Okumuş, E., & Gülbudak, Ö. (2018). Türk sanatında inşa edilen (12.-20. Yüzyıllar) çeşme üslupları üzerine bir deneme, Osmanlı Sanatı’na dair denemeler içinde (A. Baylan, Eds., ss. 85–122). Cinius Yayınları.
• Rüstem, Ü. (2019). Ottoman baroque the architectural refashioning of eighteenth-century. Princeton University Press.
• Şenyurt, O. (2011). Osmanlı’da siyaset ve mimarlığın arayüzü: Alman çeşmesi, değişim sosyolojisi. Dünyada ve Türkiye’de toplumsal değişme içinde (E. Eğribel, Eds., ss. 621–634). Ufuk Özcan.
• Sevinçtav Kanlıçay, S. (2010). Barok-Rokoko yorumlu 18. yüzyıl İstanbul çeşmelerinde kompozisyon, motif ve terimler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sözen, M., & Tanyeli, U. (2010). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. Remzi Kitapevi.
• Tali, Ş. (2009). İstanbul su mimarisinde Eminönü sebillerinin yeri ve önemi. Sanat Dergisi, 15, 47–64.
• Tali, Ş. (2019). Ordu ili tarihi su yapıları. Akademisyen Kitabevi.
• Tomeneendal, K. (2000). Das Türkische Gesicht Wiens auf den Spuren der Türken in Wien. Böhlau Verlag.
• Top, M., & Özbek, G. (2019). Osmanlı Batılılaşma dönemine ait Ödemiş’te bulunan duvar resimli iki camii. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 227–260.
• Vatandaş, C., & Vatandaş, S. (2022). Bir bunalım çağında dirliği inşa etme çabaları ve Yunus Emre, Yunus Emre (Hayatı-Düşünceleri-Eserleri) (ss. 1–33). TBMM Basımevi.