Metinlere Dayanarak Eski Türklerde Göçebe (Ötüken) ve Şehir (Hoçu) Medeniyetlerinin Tahlili

Yıl 1971, Sayı: 3, 35 - 60, 26.02.2024

Şinasi Tekin

Öz

Türk Edebiyatı araştırmalarında, son zamanlarda başarılı bir şekilde tatbik edilen ’İnsan tipleri ve medeniyet tipleri’ni tesbit metodu, ilgili çevrelerde lâyık olduğu yankıyı bulamadı1. Bunun muhtelif sebepleri yanında, yabancı dillerdeki metot kitaplarının muhitimizde, daha geniş bir kitlenin istifadesine arz edilmemiş olması geliyor. Yalnız Türk dili ile uğraşanlar, böyle bir metodun bazı hususlarda dilcileri de ilgilendirebileceğini düşünmemişlerdir. Edebiyat araştırıcısı ise, kelimenin asıl manasında ‘filolojik’ malûmata sâhip olmadığı ve olamıyacağı için bu tarzdaki bilgiyi şart koşan devir ve metinlerin mensup oldukları medeniyet çevresini tesbite yarayan metotları tatbik edemiyor, etse bile yanlış neticeceler çıkma tehlikesi her zaman bertaraf edilemiyor. Hele Türk dili sâhasında, dilci olmayanların tereddütsüzce istifadesine arz edilecek bir şekilde hazırlanmış metinlerin pek az oluşu bunu daha da güçleştiriyor.
Burada bazı kavramların maksadımız ile ilgili olarak izah edilmesi icab ediyor. Bunlardan, önce 'medeniyet’ veya 'kültür’ kavramı üzerinde durmaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkler, Şehir, Göçebelik, Medeniyet

Kaynakça

• M. KAPLAN, Oğuz Kağan Destanı ile Dede Korkut kitabında eşya ve âletler, J. DENY Armağanı, Ankara 1958.
• E. ROTHACKER, Tarihte gelişme ve krizler, İstanbul Üniv. Edeb. Fak. Konferansları 694. İstanbul 1956.
• H.N. ORKUN, Eski Türk Yazıtları, İstanbul 1936.
• Liu Mau-Tsai, Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T’u-küe), Göttingen 1958.
• O. FRANKE, Geschichte des Chinesischen Reiches II. c. Berlin 1936.
• A.v. GABAIN, Steppe und Stadt im Leben der altesten Türken, Der İslam 29.c. 33.
• V. THOMSFN, Alttürkische Inschriften aus der Mongolei, ZDMG 78. c. Leipzig 1924.
• O.PRITSAK, Stammemamen und Titulaturen der Altaischen Völker, UAJb. XXIV. 50.s. vd.