Belirli bir
alanda uzmanlar tarafından kullanılan ve özel bir anlam taşıyan kelimelere
terim denir. Terim türetme, dilin işlekliği için oldukça önemlidir. Dilin
canlılığını arttıran terimler, çeşitli yollarla türetilir ve bu türetmeler
birbirine örnek teşkil edebilir. Özbek Türkçesi, bugün en çok konuşulan Türk
lehçelerinden biridir ve ortak Türkistan Türkçesi yazı dilinin temelini
oluşturmaktadır. Günümüzde geniş bir sahada konuşulan Özbek Türkçesi, bilim
terimleri oluşturarak kendi terim terminolojisini yaratmıştır. Bu çalışma,
Özbek Türkçesindeki terimlerin oluşumunu gramer terimleri esasında inceleyerek
lehçenin terim oluşturma yöntemlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Özbek
Türkçesi gramer terimleri incelenirken kaynaklardan 435 gramer terimi taranmıştır.
Bu terimlerden 70’e yakını Batı dillerinden alınmıştır. Çağatay Türkçesi
döneminde kullanılan Farsça ve Arapça kelimelerden ise doğrudan veya dolaylı
olarak 190’a yakın kelime terimleşmiştir. Geriye kalan 175 terim, Türkçe
kökenli kelimelerden oluşmaktadır. Gramer terimlerinin %40’ını oluşturan Türkçe
kelimelerin önemli bir kısmı günlük hayattan dile aktarılırken 20 kelime
Çağatay Türkçesi söz varlığından yani tarihî metinlerden alınarak
terimleşmiştir. Farsça ve Arapça kelimelerin önemli bir kısmı doğrudan alınma
yerine türetme, kelime birleştirme, özelleşme yoluyla terimleşmiştir. Bu nedenle Özbek Türkçesinin
terim türetme yollarının tespiti için Türkçe türetmelerin tamamına bu çalışmada yer verilmiştir. İncelenen
Terimlerden 50’si yapım ekleri ile
türetilmiştir. İncelediğimiz 435 terimin 112’si tek kelimeden oluşmaktadır.
Geriye kalan 323 terimin 119’u isim tamlaması; 145’i sıfat tamlaması; 6’sı isim-fiil
grubu; 3’ü edat grubu oluşturmaktadır.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 31 Temmuz 2019 |
Gönderilme Tarihi | 25 Ocak 2019 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |