ALPER TUNGA DESTANI’NIN YENİ BİR KAYNAĞI OLARAK: SÜLEYMANNÂME

Yıl 2019, , 127 - 143, 29.04.2019

Ali Berat Alptekin Ebru Şenocak

https://doi.org/10.20322/littera.520641

Cited By: 3

Öz

Alp
Er Tunga Destanı hakkında bu güne kadar Orhun Abideleri, Kutadgu Bilig, Divânü
Lügat-it Türk, Şecere-i Terâkime, Şehnâme olmak üzere beş kaynak eser tespit
edilmiştir. Bu kaynaklara ek olarak Uzun Firdevsî’nin Süleymannâme adlı eseri
de gösterilebilir. Eserde, Alp Er Tunga’nın tasviri, kim olduğu, ölümü, oğlu,
Hz. Süleyman ile olan mücadelesi, savaşçılığı, gücü, sahip olduğu yardımcı
unsurlar (atı, kılıcı, inancı) ele alınmış olup destan ile ilgili önemli
bilgiler yer almaktadır.

Destanlar,
kolektif bilinçdışının yansıması olarak bir milletin tarihî ve kültürel belleğini
oluşturan hafıza mekânlarıdır. Tarih boyunca destanlar yazarak bugüne kadar
gelmeyi başaran Türk milletinin başarısı şüphesiz cesaret, azim, güç, kuvvet,
akıl, bilgelik, ileri görüşlülük özelliklerine sahip liderleri sayesindedir. Bu
anlamda Tanrı tarafından kutsanarak yeryüzüne gönderilen Saka Türklerinin
kahramanı Alp Er Tunga, sahip olduğu özel güçler sayesinde başarılarıyla tarihe
adını kazımıştır. Alp Er Tunga, yaşayış felsefesiyle dışa dönük, savaşçı, alp
kahraman tipi olup milletinin refahını yükseltmek, Türk cihan hâkimiyeti
mefkûresini gerçekleştirebilmek vb. gibi amaçlarla hayatı boyunca mücadele
etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alp Er Tunga, destan, Süleymannâme

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan (2007), Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul. Aksoy, Mustafa (2000), Uzun Firdevsî’nin Süleymannâmesi’ndeki Destan Unsurları I-II, Cilt: 1, (Giriş-İnceleme), (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atsız, Hüseyin Nihal (1992), Türk Edebiyatı Tarihi, Metinler Matbaacılık Ltd. Şti., İstanbul. Ayan, Altan (2017), “Alp Er Tunga’nın Yönetim Anlayışı ve Liderlik Tarzlarının İncelenmesi”, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 61, Mayıs-Haziran, İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası, Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat – Kırgızistan, s. 167-177. Daşdemir, Özkan (2015), Davutoğlu Süleyman Hikâyesi-Metinlerarası Bir Okuma-, Fenomen Yayıncılık, Erzurum. Ebülgazi Bahadır Han (1974), Türklerin Soykütüğü/Şecere-i Terâkime, (hzl. Muharrem Ergin), Tercüman Yayınları, İstanbul. Ergin, Muharrem (1992), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul. Ersoy, Necmettin (2007), Semboller ve Yorumları, Dönence Yayınları, İstanbul. Firdevsî (1994), Şehname I-II-III-IV, (Çeviren: Necati Lugal), Cilt: II, MEB Yayınları, İstanbul. Gezgin, Deniz (2007), Hayvan Mitosları, Sel Yayıncılık, İstanbul. Gömeç, Gömeç (1995), “Atsız Bir Kahraman: Tonga Tigin”, Türk Kültürü, 33/390, Ankara, s. 639-640. Gömeç, Saadettin (2009), Türk Destanlarına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara. Güleç, Hamdi (1994), Firdevsi-i Rûmî’nin Süleymanname’si-42. Cilt, Dasitan-ı Ceng-i Aheng-i Efrasiyab-i Türk Üzerinde Bir Metin İncelemesi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi. Güleç, Hamdi (2006), “Süleymannâme’de Eski Türk Destanlarına Ait Unsurlar, Dil-Üslûp ve Motifler”, Bilig, Kış / 2006, sayı 36, s. 243-260. Karaalioğlu, Seyit Kemal (1980), Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi, İnkılap Kitabevi, İstanbul. Kaşgarlı Mahmut (1985), Divanü Lügat-it Türk, (Çeviren Besim Atalay), Cilt I-II-III-IV, Cilt I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Köprülü, M. Fuat (1989), “Firdevsî (1453-?)”, Edebiyat Araştırmaları I-II, C. II, Ötüken Yayınları, İstanbul, s. 550-554. Köprülü, M. Fuat (1996), “Uzun Firdevsî”, İslam Ansiklopedisi, C. 13, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Levend, Agâh Sırrı (1984), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Kitabevi, İstanbul. Ögel, Bahaeddin (1993), Türk Mitolojisi/Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar I-II, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Öger, Adem (2008), “Türk Kültür Tarihinde Alp Er Tonga ve Uygur Türkleri Arasında Onunla İlgili Anlatmalar”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt: 3/7, Güz, s. 508-523. Pala, İskender (2004), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul. Vanlı, Murat (2012), Firdevsî-i Rûmi Süleymannâme-i Kebir (8.-9. Ciltler) (İnceleme-Metin), Erzincan, (Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Yazıcı, Tahsin (1994), “Efrâsiyâb”, İslam Ansiklopedisi, C. 10, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 478-479. Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig, (Çeviren: Reşit Rahmeti Arat), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. http://turkturantarihi.blogspot.com/2010/02/tonga-tigin.html (erişim tarihi: 25.09.2018)