CEMÂL-İ HALVETÎ’NİN ESRÂR-I GARÎBE ADLI MESNEVÎSİNDE ARUZ İMLÂSINA DAİR UYGULAMALAR VE BAZI ARUZ TASARRUFLARI

Yıl 2020, , 659 - 686, 13.11.2020

Şerife Ağarı

https://doi.org/10.20322/littera.806931

Öz

İlk önce Araplarda ortaya çıkan daha sonra Farslara oradan da Türklere geçen aruz vezninin Türkçeye tatbikinde çeşitli sıkıntılar yaşanmıştır. Türkçede uzun sesin bulunmayışı bunun temel sebeplerindendir. Özellikle Eski Anadolu Türkçesinin geçerli olduğu dönemlerde bu sıkıntı şairleri kelimelerin imlâsına müdahale etmeye mecbur bırakmıştır. Böylelikle aruza bağlı gelişen bir imlâ uygulaması ortaya çıkmıştır. Aruz imlâsı da denilen bu uygulama genellikle içerisinde uzun ses barındırmayan Türkçe kelimeler için geçerlidir. Ancak yapılan çalışmalar gösteriyor ki sadece Türkçe kelimelerde değil Arapça ve Farsça kelimelerde de bir takım imlâ değişiklikleri yapılmıştır. Bu uygulama Türkçe kelimelerde genellikle kısa seslerin uzun okunmasını sağlamaya yönelikken Arapça ve Farsça kelimelerde uzun seslerin kısa okunmasına yöneliktir.
Bu makalede Cemâl-i Halvetî’nin 15. yüzyılın ikinci yarısında kaleme aldığı Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisinin Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi 37 Hk 145/2 numarada kayıtlı nüshası üzerinde müstensihin metnin istinsahında uyguladığı aruz imlâsı ve çeşitli aruz tasarrufları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aruz vezni, aruz imlâsı, aruz tasarrufları, Esrâr-ı Garîbe, Eski ANadolu Türkçesi

Kaynakça

• AĞARI, Şerife (2019). Cemâl-i Halvetî, Esrâr-ı Garîbe. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• AKSOYAK, İsmail Hakkı (2008). “Osmanlı Şairlerinin ‘Aruz Tasarrufları’ ve Araştırmacıların Gereksiz Müdahaleleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3(6): 388-403.
• ÇELTİK, Halil (2008). “Ahmed-i Rıdvan Dîvanı’na Göre Eski Harfli Metinlerde Vezin-İmla İliskisi”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3 (6): 159-172.
• DÜZENLİ, M. Bayram; BULAK, Şahap (2018). “Aruz Vezninin Türk Şiirine Tatbikinde Başvurulan İmlâ/Telaffuz Tasarrufları ve Mahiyetleri”, SUTAD, Bahar (43): 145-171.
• KILIÇ, Atabey (2008). “Aruz İmlâsı Üzerine Notlar”, Turkish Studies Internati-onal Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3(6): 471-487.
• PAKSOY, Kezban (2008). “Tuhfe-i Mîr’de Aruz İmlâsına Dair Notlar”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3(6): 521-535.
• TARLAN, Ali Nihat (1935). “Bir İmlâ Hususiyeti”, Türkiyat Mecmuası 3: 229-232.
• YAZAR, Sadık (2016). “Klasik Türk Edebiyatında Aruz Etrafında Gelişen İmlâ Hususiyetleri”, Osmanlı Edebi Metinlerini Anlama Klavuzu, (Editör: Özer Şenödeyici), İstanbul: Kesit Yayınları.