TÜRKÇEDE HAYVAN ADLARI 1: TÜRKÇE SÖZLÜK’TEKİ TEMEL SÖZLÜKBİRİMLER BAĞLAMINDA TÜRKÇENİN HAYVAN EVRENİ

Yıl 2021, , 1439 - 1475, 31.10.2021

Muna Yüceol Özezen

https://doi.org/10.20322/littera.937909

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, standart Türkiye Türkçesinin hayvan evreninin ortaya konulması amacıyla hazırlanmıştır ve genel dil kullanıcısının hayvan evreninde yer alan bütün hayvan adlarını (zoonimleri) tespit etmek iddiasındadır. Çalışmada genel dil kullanıcısının sözvarlığının sınırlarının nasıl belirleneceği sorunsalı bir kenara bırakılarak, bu dil kullanıcısının sözvarlığını -görece- en iyi yansıtan kaynakların, üyesi olduğu dilin genel sözlükleri olduğu kabul edilmiştir. Buna göre çalışmanın veri tabanını, 2011 yılında Türk Dil Kurumu tarafından basılan Türkçe Sözlük oluşturmaktadır. Ancak örneklemde yalnızca veri tabanındaki ana maddebaşları / temel sözlükbirimler yer almaktadır; bu sözlükbirimlerin sayısı 1.103’tür. Çalışmada hayvanlar zoologlarca yapılan ayrıntılı tasnifleri bakımından ele alınmamış, daha genel ve zooloji bilim dalının uzmanlarınca önem arz eden ayrıntılardan arındırılarak değerlendirilmiştir. Çalışmada hayvan adlarıyla ilgili veri eleştirel bir gözle ele alınmış ve başka çalışmalara da malzeme olabilmesi bakımından bütünlüklü olarak paylaşılmıştır; daha sonra verideki hayvan adları yapı, sözcük evreni, kaynak dil ve eşanlamlılık bakımlarından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, biçimbilgisi, sözvarlığı, adbilim, zoonimi, zoonim

Kaynakça

• Atatür, M. Kutsay – Kaya, Uğur (2014). İngilizce-Türkçe Zooloji Terimleri Sözlüğü. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çağlar, Hilal (2019). Türk kültüründe hayvanlara verilen özel adlar. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, S. 5 / 11, 391-410.
• Demirci, Kerim (2021). Türkoloji İçin Dilbilim (Konular, Kavramlar, Teoriler). Ankara: Yenilenmiş 5. Baskı Anı Yayıncılık.
• Düşmez, Ö. Anıl (2014). Türk Atasözlerinde Geçen Hayvan Adlarına Göre Kavram Profilleri (Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Adlı Eser Örnekleminde). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Muna Yüceol Özezen). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kafesoğlu, İbrahim (1989). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Karabaş, Seyfi (1999). Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: 2. Baskı Yapı Kredi Yayınları.
• Karakuş, İdris (1997). Türkçe ad bilim (onomastik)’de hayvan adları. Erdem Dergisi, S. 9 / 27, 1143-1152.
• Murad, Sibel (2019). Tıp terimleri üzerine yapılan çalışmalar hakkında bir bibliyografya denemesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 14, 55-67.
• Özden, Muharrem (2020). Eski Oğuz Türkçesinde kullanılan hayvan adlarının Türkiye Türkçesi ağızlarındaki durumları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S. 8 / 20, 44-74.
• Şahin, İbrahim (2019). Adbilim. Ankara: 4. Baskı Pegem Akademi.
• Şenel, Mustafa - İlhan, Nadir (2008). Av hayvanlarının kişi adlarındaki yansıması. Av ve Avcılık Kitabı, (Yayımlayanlar: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun). İstanbul: Kitabevi Yayınları, 321-336.
• Uçar, İlhan (2013). Türkiye Türkçesinde hayvan adlarından türetilmiş bitki adları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), S. 2 /1, 1–19.
• Uysal, İ. Nebi (2011). Türkçede balık adları üzerine bir inceleme. Biyoloji Araştırmaları Dergisi, S. 4 / 1, 91-97.
• --------- (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: 11. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.