TANZİMAT DEVRİ TÜRK ROMANINDA TANRI VE KÖTÜLÜK

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 545 - 558, 16.02.2016

Gökşen Yıldırım

https://doi.org/10.20322/lt.13759

Cited By: 3

Öz

Toplumsal değişmelerin yön verdiği Tanzimat Devri Türk romanında önemli değişikliklerden biri de Tanrı tasavvurunda olmuştur. Bir yandan İslamiyet’in mutlak manada iyi, şefkatli ve kudretli Tanrı’sına uygunluk gösteren Tanrı anlayışı hakimken diğer yandan bu iyi, şefkatli ve kudretli Tanrı’nın yerini sarsacak kurgulamalara yer verilmiştir. Tanrı tasavvuru değişirken kötülük de etkin güç olarak varlığını ortaya koymaktadır. Tanzimat romancısının teodise girişimi olarak yorumlayabileceğimiz yaklaşımları bile yer yer çıkmaza düşmekte, kötülük ile Tanrı’nın varlığını uzlaştırmak bir soruna dönüşmektedir. Bu açıdan denilebilir ki Tanzimat Devri Türk romanında kötülük, derin felsefik bir arka plana sahip olmasa da, bir problem olarak karşımıza çıkmakta, romanlarda önemli sayılabilecek oranda “delilci” ve “varoluşsal” kötülük problemlerine yer verilmektedir.  Bu durum üzerinde, takip edilen akımların (romantizm, realizm, natüralizm ve bunların üçlü karması), düşünür ya da yazarların (Voltaire ve Jean Jack Rousseau gibi) ve yapılan çevirilerin etkileri şüphesiz ki önemlidir.

Anahtar Kavramlar: Tanzimat romanı, Tanrı, kötülük, kusursuzluk, kusurluluk.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kavramlar: Tanzimat romanı, Tanrı, kötülük, kusursuzluk, kusurluluk

Kaynakça

• Akarsu, Bedia (1994). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Aydın, Hasan (2010). “Dinî-Felsefî Temelleri Işığında Fârâbî’nin Eğitim Ütopyası”. Kelam Araştırmaları. C. 8, S.1, s.123-150.
• Budak, Selçuk (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• Cevizci, Ahmet (2000). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yay.
• Coşkun, Kemal (2006). Ahmet Mithat Efendi’nin Eserlerinde Din ve Toplumsal Temalar. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Davies, Robertson (2004). Seküler Edebiyat Olarak Roman. Çev. Adem Çalışkan. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. C. 4, S. 4, s. 223-234.
• Eagleton, Terry (2012). Kötülük Üzerine Bir Deneme. Çev. Şenol Bezci. İstanbul: İletişim Yay.
• Eflatun/Platon (1990). Theaitetos. Çev. Macit Gökberk, İstanbul: MEB Yay.
• Gottfried, Wilhelm Leibniz (1986). İmanla Aklın Uygunluğu Üzerine Konuşma: Teodise Denemeleri. Çev. Hüseyin Batu. İstanbul: MEB Yay.
• Gökberk, Macit (1985). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gündoğan, Ali Osman (1995). Albert Camus ve Başkaldırma Felsefesi. Erzurum: Birey Yayıncılık.
• Güngör, Erol (2000). Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar Ahlâk Psikolojisi, Ahlâkî Değerler ve Ahlâkî Gelişme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Hançerlioğlu, Orhan (1979). Felsefe Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Yay.
• Hasker, William (2012). “İnsanın Özgürlüğü ve Kötülük Problemi”. Çev. Fehrullah Terkan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 53, S.1, s. 183-198.
• Kemal, Namık (2004). İntibah. Haz. Arife Can. İstanbul: Armoni Yay.
• Kiriş, Nurten (2008). “Tarihsel Olarak Kötülük Problemi ve Çözüm Yolu Olarak Teodise”. Süleyman Demirel Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi. S.5, 81-96.,
• Korkmaz, Ramazan (2006). “Yeni Türk Edebiyatına Giriş”. Yeni Tiirk Edebiyatı El Kitabı. Ed. Ramazan Korkmaz. Ankara: Grafiker Yay.
• Manafov, Rafiz (2007). John Hick’in Din Felsefesinde Kötülük Problemi ve Teodise. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Mithat, Ahmet (2000). Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrâr. Haz. Ali Şükrü Çoruk. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Zeyl-i Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrâr. Haz. Ali Şükrü Çoruk. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Felatun Bey ile Rakım Efendi. Haz. Nejat Birinci. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Yeryüzünde Bir Melek. Haz. Nuri Sağlam. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Paris’te Bir Türk. Haz. Erol Ülgen. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Süleyman Muslî. Haz. Erol Ülgen. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Cellât. Haz. Nuri Sağlam. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Esrâr-ı Cinâyât. Haz. Ali Şükrü Çoruk. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Taaffüf. Haz. Ali Şükrü Çoruk. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Kafkas. Haz. Erol Ülgen. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2000). Hüseyin Fellah. Haz. M. Fatih Andı. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2002). Demir Bey yahut İnkişâf-ı Esrâr. Haz. M. Fatih Andı. Akara: TDK Yay.
• ____________ (2003). Haydut Montari. Haz. Erol Ülgen. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2003). Gürcü Kızı yahut İntikam. Haz. Kazım Yetiş. Ankara: TDK Yay.
• ____________ (2003). Eski Mektuplar. Haz. Ali Şükrü Çoruk. Ankara: TDK Yay.
• Nazım, Nabizade (2012). Zehra. Haz. Zana Hocaoğlu. İstanbul: Sis Yay.
• Özdemir, Metin (2001). İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi. İstanbul: Furkan Kitaplığı.
• Özden, H. Ömer (2010). “İbn Sina ve Leibniz’de Kötülük Problemi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 13, Erzurum: s. 269-286.
• Peck, M. Scott (2003). Kötülüğün Psikolojisi. Çev. Göker Talay. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
• Russell, Jeffrey Burton (1999), Şeytan, Antikiteden İlkel Hıristiyanlığa Kötülük. Çev. Nuri Plümer, İstanbul: Kabalcı Yay.
• _________________ (2001). Mephistopheles, Modern Dünyada Şeytan. Çev. Nuri Plümer, İstanbul: Kabalcı Yay.
• Sâmi, Semseddin (2005). Kâmûs-ı Türki. İstanbul: Çağrı Yay.
• Sezai, Samipaşazade (1998). Sergüzeşt. Haz. Zeynep Kerman. İstanbul: MEB Yay.
• Shermer, Michael (2007). İyilik ve Kötülüğün Bilimi. Çev. Sinem Gül. İstanbul: Varlık Yay.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1997). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Taslaman, Caner (2006). “Tanrı-Evren İlişkisi Açısından Determinizm, İndeterminizm ve Kuantum Teorisi”. Marmara Üniv. İlahiyat Fakültesi Dergisi. S.31, İstanbul: s. 163-186.
• Timur, Kemal (2006). Türk Romanında Dinler ve İnançlar (1872-1896). Ankara: Elips Yay.
• Yaran, Cafer Sadık (1997). Kötülük ve Theodise, Ankara: Vadi Yay.
• Yasa, Metin (1994). Çağdaş İngiliz Felsefesinde Kötülük Problemi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• ___________ (2003). Tanrı ve Kötülük. Ankara: Elis Yay.