KERKÜKLÜ MEHMED MİHRÎ VE EL-ESERÜ'L-CELÎL FÎ MEDH ALÂ İSMÂÎL ADLI ESERİ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3, 51 - 70, 28.07.2016

Ahmet Akdağ

Öz

Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşamış olan Kerküklü Mehmed Mihrî, Arapça, Türkçe ve Farsça dillerinin yanı sıra Fransızca ve İngilizceyi de bilen ve bu dillerin gramerleri üzerine çeşitli eserler kaleme alan bir âlimdir. Mehmed Mihrî'nin eserlerinin büyük çoğunluğu gramer üzerine yazılmıştır. Bu durum, onun iyi bir dil eğitimi almış olduğunu göstermektedir. Mehmed Mihri, gramer haricinde belâgat konusu ile seyâhatnâme türünde eserler de yazmıştır. Bu çalışmada onun belâgatle ilgili yazdığı el-Eserü'l-Celîl fî Medh Alâ İsmâîl adlı eseri üzerinde durulmuştur. Bazı kaynaklarda Fenn-i Bedî' ismiyle de kaydedilmiş olan bu eser, belâgatin bedî' konusuyla ilgili bazı sanatları ile bazı nazım şekillerini ele almaktadır. Nerede ve ne zaman basıldığı belli olmayan bu eser, müellifin mukaddimede bildirdiğine göre eserin harflerinin ebcet hesabına göre sayı değerleri toplandığında elde edilen H. 1291 yani M. 1874 yılında telif edilmiştir. Çalışmamızda Mehmed Mihrî'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra yukarıda söz konusu edilen eserinin muhtevası özetlenmiştir. Eserin muhtevası özetlenirken müellifin eserde yer alan terimlere dairki tarifleri birebir alıntılanmış ve genellikle söz konusu terimlere misal getirilen şiirlerin kime ait olduğu veya bu şiirlerin hangi eserlerden alındığı belirtilmiştir. Eserde misal getirilen şiirlerin büyük çoğunluğu Mehmed Mihrî'ye aittir. Mehmed Mihrî'nin bu eserdeki şiirleri, Mısır hıdivi (valisi) İsmail Paşa'ya methiye olarak kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet (2014). "Mehmed Mihrî, Kerküklü". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2353 [erişim tarihi: 17.05.2016].
• BATİSLAM, Dilek (2011). "Kerküklü Mehmed Mihrî'nin Sudan Seyahatnamesi", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 18 (1): 295-304.
• ÇETİN, Atilla (2001). "İsmâil Paşa, Hidiv". İslâm Ansiklopedisi. C. 23. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 117-119.
• Hatîb el-Kazvînî (t.y.). el-Îzâh fî Ulûmi'l-Belâga, Beyrut: Dâru'l-Kütübü'l-İlmiyye.
• Hâtif-i Isfâhânî. Dîvân-ı Eş'âr. http://ganjoor.net/hatef/divan-hatef/tarjeeband/ [erişim tarihi: 10.05.2016].
• http://poem.afdhl.com/text-16523.html [erişim tarihi: 13.05.2016].
• İbnü Kayyim el-Cevziyye (1982). el-Fevâidü'l-Müşevvik ilâ Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut: Dârü'l-Kütübü'l-İlmiyye.
• İbnül-Emîn Mahmud Kemal (1890). Eser-i Kâmil Paşa. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• İbnü'l-Fârız. Dîvân. http://al-hakawati.net/arabic/civilizations/diwanindex4a10.pdf [erişim tarihi: 17.05.2016].
• KUTLAR, Fatma Sabiha (2004). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvân. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10592,arpaeminizade-samipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 10.05.2016].
• Mehmed Mihrî (1884). et-Tuhfetü'l-Abbâsiyye li'l-Medreseti'l-Aliyetti't-Tevfîkiyye, Mısır: Bulak Matba'ası.
• Muhammed b. Şerîf (hzl.) (2000). Ebî Firâs Hemedânî Dîvân. Kuveyt: Hukûku't-Tab'u Mahfûza.
• Nîsâbûrî. Ukalâu'l-Mecânîn. http://al-hakawati.net/arabic/civilizations/274.pdf [erişim tarihi: 13.05.2016].
• ÖZEGE, Seyfettin (1973). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. II. 463.
• ÖZEGE, Seyfettin (1975). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. III. 1177, 1211.
• SOYSAL, M. Orhan (2005). Edebî San'atlar ve Tanınması, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• Taftâzânî (t.y.). Kitâb-ı Mutavvel li-Taftâzânî ve be-Hâmişihi Hâşiyetü's-Seyyid Mîr Şerîf. Kum: Mektebetü'd-Dâverî.
• TERZİBAŞI, Ata (2013). Kerkük Şairleri. İkinci Kitap (3,4 ve 5. Ciltler (Yeni Harflere Aktaranlar: Duygu Dalbudak, Çağdaş Albayrak). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (1986). C. 6. İstanbul: Dergâh Yay. 210-211.
• UZUN, Tacettin (2003). "el-Kasîdetu't-Tantarâniyye". bilimname. III: 153-160.
• YANIK, Nevzat H., M. Kılıçlı, M. S. Çögenli (t.y.). Telhîs ve Tercümesi Kur'ân'ın Eşsiz Belâgatı, İstanbul: Huzur Yayın Dağıtım.
• YETİŞ, Kâzım (2006). "Belâgat, Rhétorique ve Edebiyat Nazariyesi Sahasında Türkçe Neşredilmiş Kitapların Açıklamalı Bibliyografyası". Belâgattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi Yay. 57-114.
• Zemahşerî. Rebî'ü'l-Ebrâr. http://www.mohamedrabeea.com/books/book1_8183.pdf [erişim tarihi: 13.05.2016].