FATİH’İN PEKİŞTİRDİĞİ BİR GELENEK: ÂŞIKLAR TOPLULUĞUNA “SER-DEFTER OLMAK"

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 7, 01.03.2017

İsmail Hakkı Aksoyak

Öz

“Defter” sözcüğünün dilimize ve
oradan edebî dile ne zaman ve hangi metinler aracılığı ile girdiği şu anki
bilgilere göre belirgin değildir. Fatih Sultan Mehmet’in devlet görevine
atamalarda önemli kişileri deftere kaydetmesi ve yeri gelince oradan atama
yapması bilgisi, “deftere kaydetmek”, “ser-defter olmak” gibi söyleyişlerin
edebî dilde kullanılışını artırmış olmalıdır. “Deftere kaydetmek”, “ser-defter
olmak” önceleri devlette görev almak isteyenler için kullanılırken edebî dilde
bir alanda zirveye ulaşmayı da ifade etmek biçiminde kullanılmıştır. Bir topluluk içinde önemli bir konumda
olmak anlamına gelen  “deftere kaydolmak”
veya “ser-defter olmak” ibaresi Fatih Sultan Mehmet’in de pekiştirmesinin
ardından divan şiirinde aşk, tasavvuf, şiir ve savaş alanlarında ön planda
olmak anlamlarıyla yaygınlık kazandı.

Sistemdeki
verilerle, defterdârlık mesleğinin kuruluşu ve gelişimi ile ilgili kesin
bilgilere ulaşılamamaktadır. Divan edebiyatında 16-17. yüzyıllarda daha
çok kullanılan bu ifadeler 18. ve 19. yüzyıllarda kullanımdan düşmüştür. Bugün
için deftere yazmak, defterden silmek gibi argo ifadele olsa da yaşamaktadır.
Bu makale “ser-defter olmak” ibaresinin divan edebiyatındaki şairler tarafından
kullanımına yer vermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

: Divan şiiri, Fatih devri, ser-defter olmak

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı (2016). “Nar u Nur”. Söylenmemiş Sözler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Gencur,http://ganjoor.net/index.php?s=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1&author=0 [erişim tarihi: 21.12.2016].
• Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.
• Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013].
• İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Bihişt. Ankara: Akçağ Yay.
• İsen, Mustafa (1980). Sehi Bey Tezkire “Heşt Behişt”. İstanbul.
• İsen, Mustafa (1990). Latifî Tezkiresi. Ankara.
• Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ. İstanbul: Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• Kut, Günay (1998). “Heşt Bihişt”. İslâm Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: TDV Yay.
• Mengi, Mine (1995). Mesihî Divanı. Ankara.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları.
• Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
• Yekbaş, Hakan (2010). Sehî Bey Dîvânı. İstanbul: Kitabevi Yay.