SEVGİLİNİN BOYUNUN BENZETİLENLERİ BAĞLAMINDA NÂRVENİ YENİDEN DÜŞÜNMEK

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 330 - 336, 01.03.2017

Ayşe Yıldız

Öz

Klasik Türk
şiirinde sevgilinin önemli güzellik unsurlarından biri boyudur. Sevgilinin boyu
için kullanılan benzetmeliklerin ön planda olanı servi olsa da, şimşâd,
sanavber, ‘ar’ar, nârven, gül, Tûbâ ve Sidre de diğer benzetmelikler olarak
klasik şiirde yer bulur. Bu benzetmelikler arasında nârvene, sözlüklerde
genellikle “karaağaç” anlamı verilmektedir. Sevgilinin boyunun servi, şimşâd,
sanavber, ‘ar’ar, gül, Tûba ve Sidre benzetmelikleri arasında görülen yaratılış
mitosu ve hayat ağacı bağlamındaki uyumun, karaağaç anlamındaki nârvenle
kaybolduğu görülür. Bu çalışmada sevgilinin boyunun diğer benzetilenlerinin
çeşitli kültürlerde hayat ağacı olarak kabulü ve Zühre (Venüs)  yıldızı ile ilişkili olması sebebiyle nârvenin
yaygın ama yanlış bir kabul olan karaağaç değil de yine kutsal ağaçlardan biri
olan ve Venüs yıldızı ile ilişkilendirilen nar ağacı olma ihtimali üzerinde
durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

klasik Türk şiiri, sevgilinin boyu, nârven, hayat ağacı, Zühre yıldızı, nar

RECONSIDERING NÂRVEN (ELM TREE) IN THE CONTEXT OF HEIGHT METAPHORS OF THE BELOVED

Öz

In classical Turkish
poetry, one of the most remarkable beauty secrets of the beloved is height. Şimşâd (box tree), sanavber (pine tree), ‘ar’ar
(cedar tree), nârven (elm tree or
pomegranate tree), gul (rose bush), Tûbâ (name of a tree in Paradise) and Sidre (heavenly cherry tree) are
mentioned in the classical poetry as metaphors although Cypress is the most common metaphorical tree that is used for the
height of the beloved. Among these, nârven is literally defined as elm tree.
Consistency in the metaphors of “height of the beloved” (servi, şimşâd, sanavber, ‘ar’ar, gul, Tûba and Sidre) in the
context of the creation myth and tree of life is destroyed when nârven (elm
tree) is metaphorically used to mean the same. In this study, the following
points will be mentioned: height of the beloved, accepted as tree of life in
different cultures as well as other metaphors, and nârven, in association with
Zühre (Venus star), being known as elm tree, a common but mistaken metaphor,
and the probability that nârven, again in association with Venus star, refers
to the holly pomegranate tree.

Anahtar Kelimeler

classical Turkish poetry, height of the beloved, nârven (elm tree), tree of life, Zühre (Venus star)

Kaynakça

• Ahmet Vefik Paşa (2000). Lehce-i Osmanî. (haz. Recep Toparlı). Ankara: TDK Yay.
• Ayverdi, İlhan (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Cooper, J. C (1978). An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols. London: Thames and Hudson Press.
• Çavuşoğlu, Mehmed (2001). Necatî Bey Divanı’nın Tahlili. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (1993). Osmanıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. İstanbul: Aydın Kitabevi.
• Enveri, Hasan (1386 hş). Ferheng-i Bozorg-i Sohen. Tahran:
• Ergun, Pervin (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: AKM Yay.
• Gardin, Nanon, Robert Olorenshaw, Jean Gardin, Oliver Kein (2014). Larousse Semboller Sözlüğü. (çev. Beyza Akşit). İstanbul: Bilge Yay.
• Gelibolulu Mustafa Âlî (2006). Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Divanları. C.II. (haz. İ. Hakkı Aksoyak). Harvard University: The Department of Near Eastern Languages and Civilizations.
• Gezgin, Deniz (2015). Bitki Mitosları. İstanbul: Sel Yay.
• Golkarian (Güldiken), Kadir (2001). Ferheng-i Lugat-ı Farisi-Türkî-i İstanbolî. Tahran: Rehnama Publication.
• Gölpınarlı, Abdülbâkî (1945). Divan Edebiyatı Beyanındadır. İstanbul: Marmara Kitabevi.
• İbrahim Cûdî Efendi (2006). Lügat-ı Cûdî. (haz. İsmail Parlatır, Belgin Tezcan Aksu, Nicolai Tufar). Ankara: TDK Yay.
• James W, Redhose (1987). A Turkish and English Lexicon. Beirut: Libraire du Liban Publishers.
• Karamanlı Aynî (1997). Karamanlı Aynî Divânı. (haz. Ahmet Mermer). Ankara: Akçağ Yay.
• Kaya, Gülşen (2010). Mihrî Hatun Divânı’nın Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Kurnaz, Cemal (1996). Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlili. İstanbul: MEB Yay.
• Bâkî (1994). Bâkî Divânı. (haz. Sabahattin Küçük). Ankara: TDK Yay.
• Levend, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Lutfulah b. Ebu Yusuf el-Halimî (2013). Lügat-ı Halîmî. (haz. Adem Uzun).Ankara: TDK Yay.
• Muallim Naci (1987). Lugat-ı Nâcî. İstanbul: Çağrı Yay.
• Mütercim Âsım Efendi (2000).Burhân-ı Katı .(haz. Mürsel Öztürk-Derya Örs). Ankara: TDK Yay.
• Nâmık Kemâl (2005). Celâleddin Harzemşâh. (haz. Oğuz Öcal). Ankara: Akçağ Yay.
• Olgun, İbrahim, Cemşit Dırahşan (2005). Ferheng-i Farisî-Türkî Farsça-Türkçe Sözlük. Ankara: Murat Kitabevi.
• Öztürk, Furkan (2007). Bâkî Divanı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük]. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Roux, J. P (1998). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yay.
• Sefercioğlu, M. Nejat (2001). Nev’î Divanı’nın Tahlili. Ankara: Akçağ Yay.
• Sözeri, Tankut (2014). Mistik/Gizil Simgeler Gelenek ve Kavramlar. İstanbul: Kastaş Yay.
• Steingass, F (1998). A Comprehensive Persian-English Dictionary. Beirut: Libraire du Liban Publishers.
• Şükün, Ziya (1996). Gencîne Güftâr Ferheng-i Ziyâ Farsça-Türkçe Sözlük. C.3. İstanbul: MEB Yay.
• Tanyu, Hikmet (1998). “Ağaç”. İslam Ansiklopedisi. C.1. İstanbul: TDV Yay.
• Tolasa, Harun (2000). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yay.
• Topaloğlu, Bekir (1988). “Ağaç (İslamda Ağaç)”. İslam Ansiklopedisi. C.1. İstanbul: TDV Yay.
• Uludağ, Süleyman (2009). “Sidretü’l-Müntehâ”. İslam Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yay.
• Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.