İSKEÇELİ MÎR-İ ALEM-ZÂDE RİF’AT VE SÂKÎ-NÂMESİ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 4, 109 - 126, 27.10.2017

Hamza Koç

https://doi.org/10.20322/littera.340261

Cited By: 2

Öz

Sâkî-nâme, Arapça sâkî ve Farsça nâme
sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş birleşik bir kelimedir.
Sâkîyi, şarabı, şarap meclisini, meclisin âdâbını ve bu mecliste düzenlenen eğlenceleri,
gerçek, mecaz ya da tasavvufî anlamlarıyla anlatan sâkî-nâmeler, klâsik Türk
edebiyatının yaygın olarak kullanılan edebî türlerindendir. Şarap sunan güzel
anlamına gelen sâkî, bu meclisin en önemli unsurudur. Farklı nazım biçimlerinin
kullanıldığı sâkî-nâmelerde genellikle mesnevi nazım şeklinin tercih edildiği
görülmektedir. Müstakil sâkî-nâmelerin yanında mesnevi nazım biçimiyle yazılan
eserlerin bir bölümü olan ya da divânların içerisinde çeşitli nazım şekilleriyle
kaleme alınan sâkî-nâmeler de mevcuttur.

Bu çalışmada Sultan II. Mahmud döneminde
devletin önemli kademelerinde görev yapan İskeçeli Mîr-i Alem-zâde Rif’at
hakkında bilgi ve 26 beyitten oluşan sâkî-nâmesi, ayrıca tespit edilebilen çeşitli
kaynaklardan hareketle Türk edebiyatında sâkî-nâme kaleme alan şâirler,
kronolojik olarak verilecektir. Asıl adı Halil İbrahim Rif’at olan şâirin sâkî-nâmesi,
Sultan II. Mahmud’un övgüsünden ve o dönemin çeşitli olaylarından bahsettiği Âyine-i
Zafer adlı mesnevisinin içerisinde bir bölüm halinde yer almaktadır. 

Anahtar Kelimeler

İskeçeli Mîr-i Alem-zâde Rif’at, Sâkî, Sâkî-nâme, İşret-nâme, Sahbâ-nâme.

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (1985). “Sâkî-nâme-i Beliğ”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 1 (1): 263-275.
• Aça, Mehmet, Haluk Gökalp, İsa Kocakaplan (2011). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Açıkgöz, Nâmık (1988). “Tahkiyevî Bir Metin Olarak Riyâzî’nin Sâkînâme’si”. Türk Dünyası Araştırmaları 55: 73-83.
• Arslan, Mehmet (1997). “Süleyman Celâleddin ve Üç Eseri: Sâkî-nâme, Mevlid-i Cenâb-ı Alî, Devir-nâme”. Türklük Bilimi Araştırmaları 5: 175-243.
• Arslan, Mehmet (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnâmeler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Arslan, Mehmet (2003). Aynî, Sâkînâme. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Arslan, Mehmet (2012). Sâkî-nâmeler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aydın, Abdullah (2011). “Hanyalı Nûrî Osman’ın Sâkî-nâmesi”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (1): 167-191.
• Aynur, Hatice (1995). The Wedding Ceremony of Sâliha Sultan (Sâliha Sultan’ın Düğününü Anlatan Surnâmeler, 1834). Harvard: Harvard University Yayınları.
• Baş, Mehmet Şamil (2012). “Aşkî Mustafa Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Sâkînâme Mesnevîsi”. DEÜİFD 35: 249-280.
• Baştürk, Şevket (2006). Mesîhî-i Tebrizî, Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Divânının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi. Büyükyıldırım, Ayşe (2009). “Kâşif ve Sâkî-nâme’si”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 39: 763-776.
• Canım, Rıdvan (1991). “Türk Edebiyatında Sâkînâmeler”. Millî Eğitim 106: 38-41.
• Canım, Rıdvan (1998). Türk Edebiyatında Sâkînâmeler ve İşretnâme. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Coşkun, Ali Osman (1994). “Sâkînâmeler ve Kafzâde Fâizî’nin Sâkînâmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 9: 52-64.
• Çınar, Bekir (2002). “Tıflî Ahmed Çelebi ve Sâkînâme’si”. Türklük Bilimi Araştırmaları 12: 111-154.
• Çınarcı, Mehmet Nuri (2016). “Seyyid Ebulkâsım Nebâtî ve Sâkînâmesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 55: 93-126.
• Demir, Yavuz (1988). “Şeyhülislâm Yahyâ Efendi ve Sâkînâmesi”. Millî Kültür 62: 34-38.
• Devellioğlu, Ferit (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Eliaçık, Muhittin (2015). “Tayyar Mahmud Paşa-yı Samsunî’nin Sâkînâmesi”. Turkish Studies 10 (8): 23-34.
• Erol, Erdoğan (1994). Sükkerî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divânı. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı: 89, Divânlar Dizisi: 2.
• Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul.
• Gülhan, Abdülkerim (2010). “Levhî ve Bağdatlı Rûhî’nin Terkib-Bend’ine Naziresi”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 1 (2): 61-78.
• Güneş, Kadir (2013). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları.
• Gürgendereli, Müberra (2002). “Hasan Dâniş Beğ’in Sâkînâmesi”. Türk Kültürü 40 (470): 335-340.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şâirleri. C. 4. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karahan, Abdülkadir (1980). Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri “Sâkînâmeler”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karaismailoğlu, Adnan (1991). İran Edebiyatında Sâkînâmeler. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Karaismailoğlu, Adnan (1992). “İran Edebiyatında Sâkînâmeler”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1: 1-9.
• Kaya, Bayram Ali (2000). “Azmî-zâde Hâletî’nin Sâkî-nâmesi”. TUBA 24 (2): 59-106.
• Kesik, Beyhan, Şermin Baka (2013). “Bağdatlı Zihnî’nin Sâkî-nâmesi”. Turkish Studies 8 (4): 957-968.
• Keskin, Mustafa, Ayhan Öztürk, Ramazan Tosun (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. C. 2. İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Kortantamer, Tunca (1983). “Sâkînâmelerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimine Genel Bir Bakış”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 2: 81-90.
• Köksal, M. Fatih (1998). “Türünün Farklı Bir Örneği: Kastamonulu Abdülahad Nûrî’nin Farsça Sâkî-nâme’si”. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 20 (21): 345-370.
• Kurnaz, Cemal, Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Kuzubaş, Muhammet (2009). Sâkînâme (Nev’i-zâde Atâyî). Samsun: Etüt Yayınları.
• Levend, Agâh Sırrı (2014). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Mengi, Mine (1990). “İşret-nâme-i Mesîhî Üzerine”. Erdem 6 (17): 419-435.
• Okumuş, Sait (2009). “Benlizâde İzzet Mehmed Bey’in Sâkînâmesi”. Turkish Studies 4 (2): 900-910.
• Okumuş, Sait (2011). “Bursalı Levhî Hasan Efendi ve Bağdatlı Rûhî’ye Naziresi”. Ekev Akademi Dergisi 15 (47): 291-307.
• Onay, Ahmet Talât (2004). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pala, İskender (2009). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Şemseddin Sâmi (1308). Kâmûsu’l-A’lâm. C. 3. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Şemseddin Sâmi (1978). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şeyhî, Şeyhî Mehmed Efendi (1989). Vekâyi’u’l-Fuzalâ, C. 1, C. 2-3, nşr.: Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Uludağ, Erdoğan (1998). “Divân Edebiyatı Türlerinden Sâkînâmeler ve Şeyhülislâm Bahâyî’nin Sâkînâmesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 9: 49-64.
• Üstüner, Kaplan (2013). “Na’îm’in Sâkînâmesi”. Turkish Studies 8 (1): 2719-2785.
• Zavotçu, Gencay (2013). Klâsik Türk Edebiyatı Sözlüğü (Kişiler-Hayvanlar-Bitkiler-Tabiat Güçleri-Kişileştirilmiş Varlık ve Kavramlar). İstanbul: Kesit Yayınları.