DİVAN ŞİİRİNDE GÜREŞ VE PEHLİVANLIK

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 589 - 616, 29.04.2018

Yahya Yüksel

https://doi.org/10.20322/littera.397440

Cited By: 2

Öz

İslamiyet öncesi
dönemden bu yana Türklerin yaşantısında sporun önemli bir yeri olmuştur. Orta
Asya coğrafyasının zorlu yaşam koşulları, kişilerin beden olarak güçlü
olmalarını gerektirmiş; ayrıca yapılan savaşlarda düşmanla daha iyi mücadele
edebilme düşüncesi, özelde bireylerin genelde ise savaşacak askeri birliklerin
bu ihtiyaçlarını pekiştirmiş ve arttırmıştır. Gerek İslamiyet’ten önce gerekse
İslamiyet’ten sonra kurulan tüm Türk devletlerinde olduğu gibi Osmanlı’da da
binicilik, okçuluk ve avcılık sporlarıyla birlikte “güreşe” özel bir ilgi
gösterilmiştir. Sosyal hayatta kendine önemli bir yer edinen ve kültürel
öğelerin ayrılmaz bir parçası olan güreş, yaşadığı devrin sosyal ve kültürel
unsurlarını şiirine yansıtan Klasik Türk şairleri için de kayda değer bir
malzeme olmuştur.

Bu çalışmada,
güreşin tarihi gelişimi hakkında kısaca bilgi verilecek olsa da, daha çok;
şairlerin gözlemleri, bilgileri ve tecrübeleri neticesinde güreşle ilgili
unsurların ve bu sporla uğraşan pehlivanın Klasik Türk şiirinde ne şekilde
işlendiği ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, güreş, pehlivanlık, spor.

Kaynakça

• Ahmet Nâmî Dîvânı ve İncelemesi (ty.). Haz. Ahmet Yenikale. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• And, Metin (2015). 16. Yüzyılda İstanbul. İstanbul: YKY.
• Arıpınar, Erdoğan (1966). Türk Güreşinin Tarihi. Hayat Tarih Mecmuası, Yıl 2, Cilt 1, Sayı 5, Sıra 17, s. 68-74.
• Bâkî Dîvânı-Tenkitli Basım (1994). Haz. Sabahattin Küçük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Behiştî Dîvânı: Behiştî, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânın Tenkidli Metni (2000). Haz. Yaşar Aydemir. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Besnili Nehcî Dede ve Dîvânı (2012). Haz. Üzeyir Aslan. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Beyânî Dîvânı (İncelemeTenkitli Metin) (2008). Fatih Başpınar. Marmara Üniversitesi,Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Doktora Tezi. İstanbul.
• Dervişoğlu, Mehmet (2012). Kırkpınar Güreşleri’nin Halkbilimsel Açıdan İncelenmesi.TC. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Dever, Ayhan-İslam, Ahmet (2015). Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kültüründe Spor Algısı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 5, s. 46-61.
• Dilçin, Cem (2009). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin). Haz. Sibel Üts. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Emr î Dîvânı (ty.). Haz. Mehmet A. Yekta Saraç. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Enverî Dîvânı (2001). Kurnaz, Cemal-Tatçı, Mustafa. Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, Ankara: MEBYayınları.
• Erim, Deniz (2007). Türkiye Selçuklu Devletinde Spor Ve Eğlence Hayatı. Yüksek Lisans Tezi, Tarih Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. İbrahim BALIK. Afyonkarahisar : Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fevrî Dîvânı (1992). Mehmet Kalpaklı. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Fuzûlî Dîvânı (1990). Haz. Kenan Akyüz-Süheyl Beken-Sedit Yüksel-Müjgan Cunbur, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Güftâ, Hüseyin (1992). Hâzık Dîvânı, Hâzık Mehmed Efendi'nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Klâsik Türkı'nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gürüf, Bilal (2004). “Şeyh Hüsameddîn-i Uşşâki Dîvânı.” Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Bölümü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Güven, Özbay (1992). Türklerde Spor Kültürü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Harmandalı, İhsan (1974). Güreş Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK.
• Hayâlî Dîvânı (1992). Haz. Ali Nihat Tarlan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hayretî Dîvanı. Haz. Çavuşoğlu, Mehmet- Tanyeri M. Ali.
• Hecrî Dîvânı (2010). Hz. Ömer Zülfe. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• İbrahim Tırsî ve Dîvânı, İnceleme-Tenkidli Metin (ty.). Haz. Kadriye Yılmaz Orak. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Kadı Burhaneddin Dîvânı (1981). Haz. Muharrem Ergin, İstanbul.
• Kadıoğlu, İdris (2003). Lebîb Dîvânı, Lebib-i Âmidî: Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı nın Tenkitli Metni. Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Kahraman, Atıf (1989). Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi I-II. Ankara: KültürBakanlığı Yayınları.
• Tekeli, Songül-Eminoğlu, Süreyya (2001). Kemâlî Divanı’ndan Aşk Sızıntıları. Lisans Tezi. T.C. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Orta Öğretim Sosyal Alanlar Eğitimi, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği. Ankara.
• Kırbıyık, Mehmet (1999). “Kâtib-Zâde Mustafa Sâkıb: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği Ve Dîvânı 'nın Tenkidli Metni.” Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Kutlar, F. Sabiha (2004). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî, Dîvan, Ankara.
• Mesîhî Dîvânı (1995). Haz. Mine Mengi.
• Manisalı Câmi‘î, Muhabbet-Nâme (Vâmık u ‘Azrâ) (ty). Haz. M. Esat Harmancı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (05.07.2015).
• Mortarlı Hasan Ziyâ’î Dîvânı (ty.). Haz. Müberra Gürgendereli. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Mürîdî ve Pend-İ Ricâl Mesnevîsi (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin) (2001). Haz. Atabey Kılıç. Kayseri.
• Nadiem, İhsan (1968). Trace of Turkey in İndian Wrestling, London: Oxford University Press.
• Nâşid Dîvânı (1998). Haz. Ömer Zülfe. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Necâtî Bey Dîvânı (1992). Haz. Ali Nihat Tarlan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Nedîm Dîvânı (1997). Haz. Muhsin Macit. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Nef’î Dîvânı (1993). Haz. Metin Akkuş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Nev’î Dîvânı, Haz. Murat Karavelioğlu.
• Nev’î-Zâde Atâyî Dîvânı (1994). Haz. Saadet Karaköse. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Onay, Ahmet Talât (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. Haz. Cemâl Kurnaz, İstanbul: MEB Yayınları.
• Petrov, Raiko (1984). Wrestling in Bulgarian, Sofia: SELA Press.
• Kütahyalı Rahimi ve Dîvânı (Dîvânın Tenkidli Metni) (2004). Haz. Ahmet Mermer -Neslihan Koç. Sahhaflar Kitap Sarayı Yay.,İstanbul.
• Ravzî Dîvânı (2009). Haz. Yaşar Aydemir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Revânî Dîvânı (ty.). Haz: Ziya Avşar. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Savaş, İsa (1989). Spor Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Süheylî Ahmed bin Hemdem Kethudâ Dîvânı (ty.). Haz. M. Esat Harmancı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Sümbül-Zâde Vehbî Dîvânı (2012). Haz. Ahmet Yenikale. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Şentürk, Ahmet Atilla (2016). Osmanlı Şiiri Antolojisi. İstanbul: YKY.
• Şeref Hanım Dîvânı (2002). Haz. Mehmet Arslan, İstanbul: Kitabevi.
• Şeyh Gâlib Dîvânı (ty.). Haz. Naci Okçu. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Şeyhî Dîvânı (1990). Haz. Mustafa İsen-Cemâl Kurnaz, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı (ty.). Haz. Hasan Kavruk. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Tebrîzî, Burhân-ı Katı (2009). Çev. Mütercin Asım Efendi. Haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs, İstanbul: TDK.
• Türkmen, Mehmet –Demirhan, Bilal (2015). Osmanlı Güreş Tekkeleri ve Fonksiyonelliği. Türk Halklarının Geleneksel Spor Oyunları Uluslararası Sempozyum Bildirileri. Bişkek. s. 162-173.
• Usûlî Dîvânı (1990). Haz. Mustafa İsen, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ümmî Sinan Dîvânı (2000). Haz. Azmi Bilgin, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Vecdî ve Dîvânı (Metin-Dizin) (2009). Haz. Hasan Kavruk-Bahir Selçuk. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Vusûlî Dîvânı (İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin) (2010). Haz. Hakan TAŞ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Yakînî Dîvânı (İnceleme-Metin ve Çeviri-Açıklamalar-Sözlük) (2009). Haz. Ömer Zülfe. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Yılmaz, Kadriye (2001). İbrahim Tırsî ve Dîvânı (İnceleme-Tenkidli Metin-Sözlük), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yiğit, Ahmet (2015). Osmanlı Padişahlarının İhsanına Mazhar Huzur Güreşleri. Türk Halklarının Geleneksel Spor Oyunları Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı, Bişkek. s. 181-195.
• Yûnus Emre Dîvânı (ty.). Haz. Mustafa Tatçı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.07.2014).
• Zatî Dîvânı (1967). Haz. Ali Nihat Tarlan. I. Cild. İstanbul: İstanbul ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi Yayınları.
• Zatî Dîvânı (1970). Haz. Ali Nihat Tarlan. II. Cild. İstanbul: İstanbul ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi Yayınları.
• Zatî Dîvânı (1987). Haz. Mehmed Çavuşoğlu-Ali Tanyeri. III. Cild. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Zavotçu, Gencay (2013). Klâsik Türk Edebiyatı Sözlüğü. İstanbul: Kesit Yayınları.