KUBÛRÎZÂDE ABDURRAHMAN RAHMÎ EFENDİ VE BİLİNMEYEN GAZELLERİ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 179 - 192, 29.04.2019

Hamza Koç

https://doi.org/10.20322/littera.555507

Cited By: 1

Öz

XVII. yüzyılın ikinci yarısıyla XVIII.
yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Kubûrîzâde Abdurrahman Rahmî Efendi,
İstanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmeyen Rahmî, Kevkeb Hafız Mehmed
Efendi’den sülüs ve nesih yazılarını öğrenerek hattatlık yaptı ve birçok şairin
divânını güzel bir yazı ve imla ile istinsah etti. Tahsilinin ardından devletin
günlük vukuat defterinin tutulduğu rûznâmçe-i evvel kaleminde katiplik yaparken
Hevâyî mahlasıyla hezl tarzında bir Divân kaleme aldı; fakat yakın dostlarının
tepkisine maruz kaldığı için ömrünün sonlarına doğru tövbe edip bu tür şiir
yazmaktan vazgeçti. Daha sonra Nakşibendî tarikatı şeyhlerinden Mehmed Emin
Tokadî Efendi’ye intisap eden şair, hacca giderken hastalanıp 1127/1715’te
Mısır’da vefat etti. Ciddi şiirlerinde Rahmî, mizahi şiirlerinde Hevâyî
mahlasını kullanan şair, edebiyatımızda hezliyatıyla tanınmıştır. Mizahi
şiirlerinin bir Divân oluşturacak hacimde olması ve bu Divân’ın yazma eser
kütüphanelerinde birçok nüshasına rastlanması, halkın bu tür manzumelerine olan
ilgisinin bir göstergesidir. Bu durum, mecmualarda daha çok Hevâyî mahlaslı
şiirlerinin yer almasına zemin hazırlamış, Rahmî mahlaslı olanlar ise ikinci
planda kalmıştır. Buna rağmen şair, Rahmî mahlasıyla kaleme aldığı şiirlerinde
geleneği bilen, klasik edebiyatın kalıp ve mazmunlarına hâkim bir sanatçı olduğunu
göstermiştir. Ancak şairin Rahmî mahlaslı bir divânının olmaması, bu mahlasla
yazdığı şiirlerin gün yüzüne çıkarılmasını elzem hale getirmiştir. Bu anlamda
yapılan araştırmalar neticesinde şairin daha önce yayımlanmamış iki manzumesi
tespit edilmiştir. Bu çalışmayla Rahmî’nin bir şiir mecmuasında yer alan iki
gazeli tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kubûrîzâde Abdurrahman Efendi, Rahmî, Hevâyî, şiir mecmuası

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdetü’l-Eş’âr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.Altun, İrem Işıl (2018). Klasik Türk Şiirindeki Tehzile Türev İlişkileri Üzerinden Metinlerarası Bir Yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.Bilkan, Ali Fuat (2013). “Hevâyî’nin Nâbî’nin Gazellerine Yazdığı Tehziller”. Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (10-11-12 Mayıs 2012). Ordu: Ordu Üniversitesi Yayınları. Canım, Rıdvan (2004). “Hevâ’î”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.Çakır, Zehrâ Vildan (1998). Hevâyî (Abdurrahman, Kubûrî-zâde) Dîvânı’nın Tenkidli Metni ve İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.Dilçin, Cem (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.Fatin Davud (1271). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul.Güleç, Seçil (2015). Hevâyî’nin Divân-ı Hicv-i Gazeliyyât-ı Nâbî Eseri ile Nâbî’nin Divân’ının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1959). “Havâyî”. C. II. İstanbul: Maarif Basımevi. Karatay, Halit (2008). Hattat Divân Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları.Kesik, Beyhan (2014). “Rahmî/Hevâyî, Kubûrîzâde Abdurrahman Rahmî Efendi. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2590. [erişim tarihi: 01.04. 2019].Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.Kurnaz, Cemal, M. Tatcı (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tâhir Osmanlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yayınları.Kurnaz, Cemal, M. Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.Levend, Agâh Sırrı (2015). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Dergâh Yayınları. Mengi, Mine (2014). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.Müstakimzâde Süleyman Sadeddin Efendi (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası.Müstakimzâde Süleyman Sadeddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Vekâyiü’l-Fudalâ II-III. İstanbul: Çağrı Yayınları.Rado, Şevket (y.t.y.). Türk Hattatları, XV. Yüzyıldan Günümüze Kadar Gelmiş Ünlü Hattatların Hayatları ve Yazılarından Örnekler. İstanbul: Yayın Matbaacılık Ticaret Limited Şirketi.Şemsettin Sâmi (1996). Kâmûsu’l-A’lâm (Tıpkıbasım). C. 3. Ankara: Kaşgar Neşriyat.Turan, Fikret (2015). “Divan Şiirini Sokağın Diliyle ve Tavrıyla Algılamak: Kubûrîzâde Hevâyî’nin 18. Yüzyıl Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler ve Osmanlı Şiirinde Hevâyî Tarzı”. Alkış Bitigi: Kemal Eraslan Armağanı (Ed. Bülent Gül). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). “Hevâî Abdurrahman Rahmi (Kubûrîzâde)”. C. 4. İstanbul: Dergâh Yayınları. 211.Yazar, İlyas (2010). Kânî Dîvânı Tenkidli Metin ve Tahlîl. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.Yıldırım, Sinan (2004). Divan Edebiyatında Nazirecilik Geleneği ve Hevâyî’nin Nazirelerden Oluşan Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.