GILGAMIŞ DESTANI İLE MAADAY-KARA DESTANI ARASINDAKİ PARALELLİKLER

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 522 - 537, 31.07.2019

Enis Yalçın

https://doi.org/10.20322/littera.529976

Öz

Atatürk,
Türklerin dünya tarihindeki yerinin tespit edilebilmesi için, Türk tarihini
belgelere dayandırarak,
gerçeğin dışına çıkılmadan araştırılmasını istemiştir. Yapılan çalışmalar
sonrasında Türklerin dünya üzerinde tarihten önce ve tarihî devirlerde farklı
toplumlar, medeniyetler hatta devletler kurdukları ve kendi dönemlerindeki
diğer toplum, medeniyet ve devletleri etkiledikleri belgelerle ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Nitekim bu çalışmalar neticesinde ortaya çıkan “Türk Tarih Tezi”nde,
Sümerlerin Altaylardan ayrılarak Mezopotamya’ya yerleştikleri ve Türk oldukları
görüşü ortaya atılmıştır. Buna
karşılık son yıllarda araştırmacıların üzerinde durduğu -Türklerin ilk ata yurdunun
Altaylar değil Ön Asya olduğunu öne süren- “Urmu Teorisi”nde, Urmu Gölü
etrafında yaşayan Proto Türklerin MÖ 4000-2000’lerde Sümerlerle komşu oldukları
ve bu komşuluk neticesinde birbirleriyle etkileşimde bulundukları görüşü de
ortaya atılmıştır. Ortaya atılan bu tezler ve Sümerlerin dillerinin Ural-Altay dillerine
benzemesi, arkeolojik bulgular, yer adları ile kültürel benzerlikler
araştırmacıları Sümer-Türk ilişkisini değerlendirmeye itmiştir. Pek çok
araştırmacı, arkeolojik kazılar neticesinde bulunan Sümer tabletlerinden
hareketle dillerini, yer adlarını, kral adlarını ve kültür izlerini Türklerinki
ile kıyaslamışlardır. Yapılan karşılaştırmalar sonucunda elde edilen
değerlendirmeler Sümerlerin Türklerle akraba olabileceği ya da komşuluk ilişkisi içerisinde
birbirlerini etkilemiş olabilecekleri gibi görüşleri destekler nitelikte
olmuştur.

Biz
de bu çalışma ile Sümer destanı Gılgamış ve Altay-Türk destanı
Maaday-Kara’yı karşılaştırarak aralarında yukarıda işaret edildiği şekilde bir
ilişkinin olup olmadığını ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Gılgamış, Maaday-Kara, Sümerler, Altaylar, tarihî genetik bağ, Enkidu

THE PARALLELISM BETWEEN THE EPICS OF GILGAMESH AND MAADAY-KARA

Öz

In order to determine the place of the Turks in world
history, Atatürk wanted Turkish history to be based on the documents and
investigated without going out of reality. With the researches conducted, it
has been tried to put forward with the documents that the Turks have
established different societies, civilizations and even states in the world
before and in the historical periods and affected other societies,
civilizations and states in their period. In fact, it was suggested in “Turkish History Thesis” which
emerged as a result of these studies that the Sumerians were separated from the
Altars and settled in Mesopotamia and they were Turks.
On the other hand, in Urmu Theory, which suggests that the first homeland of
the Turks, which the researchers have emphasized in recent years, is not the
Altai but the Front Asia, it is also claimed that the Proto Turks living around
Lake Urmu were the neighbours with the Sumerians in the 4000-2000 BC and
interacted with each other as a result of this neighbourhood. In addition to
these theses, the similarity of Sumerian languages to Ural-Altaic languages,
archaeological findings, place names and cultural similarities have led
researchers to evaluate the Sumerian-Turkish relationship. Many researchers have compared
their languages, place names, king names and cultural traces with those of the
Turks as a result of the Sumerian tablets found in archaeological excavations.
The evaluations obtained as a result of these comparisons have supported the
views as Sumerians may be related to Turks or may have influenced each other in
a neighbourhood relationship.

In this study, we tried to compare the
Sumerian epic Gilgamesh and Altay-Turkic epic Maaday-Kara and to determine
whether there is a relation between them as mentioned above.

Anahtar Kelimeler

Gilgamesh, Maaday-Kara, Sumerians, Altai, historical genetic bond, Enkidu

Kaynakça

• Abdurrezzak, Ali Osman (2014). Türk Dünyası Mitolojik Destanları ile Kalevala Destanı Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aça, Mehmet (2000). “‘Köne Epos’ (Arkaik Destan) Kavramı ve Türk Halk Hikâyelerindeki ‘Âşıklara Mahsus Evlilik’ Konusunun Kaynaklarından ‘Alplara Mahsus Evlilik’”, Milli Folklor, 12 (47): 11-21.
• Afet Hf. vd. (1930). Türk Tarihinin Ana Hatları, İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• Ağasıoğlu, Firudin (2014). Azerbaycan Türklerinin İslamakadar Tarihi (I. Bitik Tarihi Kaynaklar), Bakü: Dokuz Bitik.
• Bekki, Salahaddin (2002). “Altay-Türk Destancılık Geleneği ve Maaday-Kara Destanı”, Türkler Ansiklopedisi, C. III, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 569-579.
• Bekki, Salahaddin (2003). “Merkez Simgeciliği ve At Çakı”, Folklor ve Edebiyat, 35: 181-184.
• Bekki, Salahaddin (2004). “Türk Halk Anlatılarında Ölüm Ruhu Motifi”, Milli Folklor, 16 (62): 53-66.
• Bekki, Salahaddin (2007). Maaday-Kara Destanı, Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Bursalı, Ayşe (06.10.2015). “Kaçırılan Tablette Gılgamış Destanı’nın Bilinmeyen Dizeleri Bulundu”. Erişim: http://arkeofili.com/kacirilan-tablette-gilgamis-destaninin-bilinmeyen-dizeleri-bulundu/ [erişim tarihi: 12.10.2018].
• Çambel, Hasan Cemil (1939). “Atatürk ve Tarih”, Belleten, 3 (10): 269-272.
• Çığ, Muazzez İlmiye (2015). Gilgameş, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Çığ, Muazzez İlmiye (2016). Sumerliler Türklerin Bir Koludur, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Çığ, Muazzez İlmiye (2017a). Atatürk ve Sumerliler, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Çığ, Muazzez İlmiye (2017b). Uygarlığın Kökeni Sumerliler 1, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Çığ, Muazzez İlmiye (2017c). Sumerlilerde Tufan Tufan’da Türkler, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Çoruhlu, Yaşar (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Dartman, Bahattin (2009). “Yazının Keşfi Konusuna Dinî Metin ve Arkeolojik Bulgular Çerçevesinde Yeni Bir Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41: 1-15.
• Gerey, Begmyrat (2004). 5000 Yıllık Sümer-Türkmen Bağları, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• http://www.ttk.gov.tr/genel/tarihce/ [erişim tarihi: 24.10.2018].
• Jackson, Danny P. (1992). The Epic Of Gilgamesh, Wauconda: Bolchazy-Carducci.
• Jackson, Danny P. (2012). Gılgamış Destanı, (Çev. Ahmet Antmen), Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Karakurt, Deniz (2011). Türk Söylence Sözlüğü, F-Klavye.
• Karatay, Osman (2013). Türklerin Kökeni, Ankara: Kripto Yayınları.
• Kasım, Atakişi Celiloğlu (2001). Sümerce Kesin Olarak Türk Dilidir, İstanbul: İstek Yayınları.
• Kayıpov, Sulayman (2009). Folklor Üzerine Yazılar, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Memiş, Ekrem (2002). “Ortadoğu’da Türklerin Varlığı Tartışmaları”, Türkler Ansiklopedisi, C. I, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 435-450.
• Mutlu, Ünal (2007). Dünya Uygarlıklarında Türk Dili ve Kenger Uygarlığı, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Naskali, Emine Gürsoy (1995). “Destanın Tarifi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1992, Erişim: http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDA/1992/1992_1_Gursoy_Naskali.pdf [erişim tarihi: 28.10.2018].
• Naskali, Emine Gürsoy (1999). Altay Destanı Maaday Kara, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (2014). Türk Mitolojisi I. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ramazanoğlu, Muzaffer (1998). Gılgamış Destanı, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Reisner, George A. (Eds.) (2000). The Epic of Gilgamesh: The Babylonian Epic Poem and Other Texts in Akkadian and Sumerian, New York: Penguin Classics.
• Saraç, Ömer (2014). “Türk Destanlarında İntikam Motifi”, Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3 (5): 141-150.
• Surazakov, Sazon Saymoviç (1973). Maaday-Kara, Altayskiy Geroiçeskiy Epos, Moskova.
• Süleyman, Olcas (1992). Az İ Ya, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Tekin, Gönül (2009). “Divan Edebiyatındaki Bazı Motiflerin Mitolojik Kökenleri”, Türklük Bilgisi Araştırmaları, 33 (II), 181-200.
• Thompson, Reginald C. (1928). The Epic of Gilgamesh, London: Luzac.
• Tuna, Osman Nedim (1990). Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yalçın, Enis (2018). “Atatürk, Türk Kültürü ve Sümerler”, Erciyes Dergisi, 41 (490): 17-20.
• Zekiyev, Mir Fatih (2002). “Ön ve Orta Asya, Kafkasya, Karadeniz’in Kuzeyi, İdil-Ural ve Batı Sibirya’daki Eski Türkler”, Türkler Ansiklopedisi, C. I, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 424-431.