DELİ BİRÂDER GAZÂLÎ’NİN BİR MECMUADA YER ALAN ŞİİRLERİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 390 - 483, 31.08.2020

Abdullah Eren

https://doi.org/10.20322/littera.754194

Öz

Klasik Türk edebiyatının kaynaklarından olan mecmualar; çoğu dîvânlarda yer alan şiirleri ihtiva etmekle birlikte, başka hiçbir yerde bulunmayan çok sayıda şiirin kaybolmaktan kurtularak günümüze ulaşmasına vesile olmuştur. Mecmualar üzerine yapılan çalışmalarla birlikte bu mahiyetteki birçok şiir gün yüzüne çıkmaya devam etmektedir.
Şiirlerinin çoğu tezkirelerde yer alan Deli Birâder Gazâlî’nin bu çalışmaya konu olan üç şiiri İ.B.B. Atatürk Kitaplığındaki elyazması bir mecmuada bulunmaktadır. Bu şiirlere başka kaynaklarda rastlanmamıştır. Şiirlerden ilki bir gazel olup sevgili ve âşık ile ilgili konuları ihtiva etmektedir. İkincisi on birli bendlerden oluşan tasavvufî-rindâne muhteva ve tarzda bir şiirdir. Üçüncüsü de tasavvufî-rindâne muhteva ve tarzda bir terci-benddir. Çalışmamıza konu ettiğimiz bu üç şiir, tezkirelerde şair hakkında sıklıkla dile getirilen laubali ve şuh mizaç ile hiciv, hezl ve latifecilik vurgusuna dayalı tariflerden uzak olarak kaleme alınmıştır.
Bu çalışmada, Deli Birâder Gazâlî’nin hayatı, sanatı ve eserleri hakkında verilen kısa bilgilerin ardından ilgili şiirlerin önce transkribe, sonrasında da elyazması metni yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deli Birâder Gazâlî, mecmua, şiir

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık (hzl.) (2017). Riyâzî Muhammed Efendi, Riyâzü’ş-Şuara (Tezkiretü’ş-Şuara). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-191371/riyazi-riyazus-suaratezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2020]. Ayvansarâyî, Hafız Hüseyin Efendi ibn Hacı İsmail (1281). Hadîkatü’l-Cevâmi’. TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/551 [erişim tarihi: 07.03.2020]. Canım, Rıdvan (hzl.) (2018). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html [erişim tarihi: 19.03.2020]. Durmuş, Tuba Işınsu (2014). “Gazâlî, Deli Birader”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6116 [erişim tarihi: 20.03.2020]. Erdoğan, Mustafa (hzl.) (2017). Bursalı Rahmî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195643/bursali-rahmi-divani.html [erişim tarihi: 19. 03. 2020]. Gökyay, Orhan Şaik (1970). “Gazâlî (Deli Birader)”. Türk Dili 22 (223): 18-31. Gökyay, Orhan Şaik (1994). “Deli Birader”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay. 135-136. Gözitok, Mehmet Akif (2014). “Deli Birâder Gazâlî ve Miftâhu’l-Hidâye İsimli Eseri”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 52: 105-139. İpekten, Halûk vd. (hzl.) (2017). Sehi Bey, Heşt-Bihişt. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf [erişim tarihi: 19.03.2020]. İsen, Mustafa (hzl.) (2017). Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194288/kunhul-ahbarin-tezkire-kismi.html [erişim tarihi: 20.03.2020]. Kılıç, Filiz (hzl.) (2018). Es-Seyyid Pîr Mehmed bin Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2020]. Kut, Günay (1973,1974). “Gazâlî’nin Mekke’den İstanbul’a Yolladığı Mektup ve Ona Yazılan Cevaplar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. TDK Yay. 223-252. Mecmua. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı. Yazma Eserler Koleksiyonu. OE Yz 0825. http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/kutuphane3/yazmalar/OE_Yz_0825.pdf. Sungurhan, Aysun (hzl.) (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194494/kinalizade-hasan-celebi-tezkiretus-s-uara.html [erişim tarihi: 20.03.2020]. Taş, Hakan (2008). “Deli Birāder Ġazālî [ö. 1535?]’nin Elif-nāme’si”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3 (2): 642-652. Yavuz, A. Fikri ve Özen, İsmail (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tâhir Bey, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay. Zülfe, Ömer (2008). “Deli Birader Gazâlî’nin Cerr-nâmesi”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi The Journal of Turkish Cultural Studies 18: 123-140.