AHMEDÎ’NİN GAZELLERİNİN MAHLAS BEYİTLERİNDE ŞİİR VE ŞAİR ÜZERİNE DÜŞÜNCELERİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1041 - 1066, 13.11.2020

Sait Yılter

https://doi.org/10.20322/littera.785120

Öz

Ahmedî 14. yüzyılın önde gelen şairlerden biridir. Kişiliği ve eserleriyle dikkati çeken bir şairdir. Ahmedî güçlü bir şair olduğunun bilincindedir. Şair şiir anlayışını mahlas beyitlerinde daha belirgin bir şekilde dile getirmiştir. Mahlas beyitlerinde şiir ve şair üzerine düşüncelerinin temelinde “söz” vardır. Yaptığımız incelmede şiir ve ona yakın kavramların tespiti yapıldı ve “söz” kavramının “inci” anlamında kullanıldığı görüldü. Klasik şairler sözün değerine odaklanır ve onu inciye benzetir. Şairin söz söylemesinin sebebi sevgilisidir. Sevgilinin muhteşem güzelliği, şiirin güzel olmasındaki temel etkendir. Sözün; açık, ince, nazik, tatlı, ölçülü, olgun, parlak, süslü, renkli, gösterişli, güzel, saf, temiz, duru ve taze gibi özellikleri vardır. Sözün, insanları etkileme yönüyle büyülü özelliği de vardır. Şair, şiir ile ilgili belagat, fesahat, kelam, beyan gibi ilimleri de bilmek zorundadır. Şair mahlas beyitlerinde divan, defter, lügat, kitap gibi kavramları çağının anlayışına göre kullanır. Ahmedî, etkilediği ve etkilendiği şairleri, şiirinin etki alanlarını mahlas beyitlerinde dile getirmiştir. Şair, hikmetli söz söyleme konusunda kendisini Yunan filozoflarıyla kıyaslar. Ahmedî’nin iddialı bir şair olduğunu her mahlas beytinde görmek mümkündür. Şair, mahlas beyitlerinde beğendiği ve beğenmediği şairler, şiirlerinin yayıldığı yerler, bölgeler ve ülkeler, kullandığı araçlar hakkında düşüncelerini ifade ederken şiirde iddialı olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahmedi, mahlas beyitleri, söz, şiir, şair

Kaynakça

• AKDOĞAN, Yaşar (Tarihsiz), Ahmedî Divanı, KTB Kültür Eserleri 424 / https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78357/ahmedi-divani.html / [Erişim Tarihi: 17.03.2020]
• ÇETİŞLİ, İsmail (2004), Metin Tahlillerine Giriş I-Şiir, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DAĞLAR, Abdülkadir (2016), “İsimlendirme Hengâmesinde Bir İsim Savunması: Dîvân Edebiyâtı”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Mine Mengi Özel Sayısı 2 (5): 164-179.
• ERBAY, Nazire (2019), Klasik Türk Şiiri Gazellerinde Şair ve Şiir Karakteri, İstanbul: Fenomen Yayıncılık.
• ERKAL, Abdülkadir (2018), Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl), Ankara: Altınordu Yayınları.
• GÜLHAN, Abdülkerim (1998), “Hakanî Mehmed Bey’in Şiir Anlayışı”, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, Yıl: 1998 / http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c1s2/makale/c1s2m7.pdf [Erişim Tarihi: 10.06.2020]
• GÜMÜŞ, Kudret Safa (2017), “Filibeli Vecdî’nin Poetikası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 48., s.74-81 / http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt10/sayi48_pdf/1dil_edebiyat/gumus_kudretsafa.pdf [Erişim Tarihi 11.09.2020]
• HORATA, Osman (2018), Has Bahçede Döne Döne Araştırma-İnceleme Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAPLAN, Mahmut (2007), “Şeyh Galib’in Şiir Anlayışı”, Turkish Studies, International Periodical for Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 2/4 Fall 2007 / https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=13453 [Erişim Tarihi: 07.10.2020]
• KAPLAN, Orhan ve KIYÇAK, Özgür (2014), “Şeyhi Divanı’nda Şiir Anlayışı” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring 2014, p. 601-619 https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=17450 [Erişim Tarihi: 07.10.2020]
• KEMİKLİ, Bilal (2018), “Bir Kurucu Şair: Ahmedî, Dönemi ve Eserleri”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Ahmedî Sempozyumu Bildiriler Kitabı.
• KUT, Günay (1989), “Ahmedî” İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi (2. cilt).
• PALA, İskender (2018), “Dürr”, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• TILFARLIOĞLU, Musa (2016), “Edirneli Şevkî’nin Şair Anlayışı”, Asia Minor Studies, İnternational Journal of Social Sciences, Cilt: 4, Sayı: 7, Ocak 2016, s.224-239 / https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/213251 [Erişim Tarihi: 07.10.2020]
• TÖKEL, Dursun Ali (2106), Divan Şiirinde Şahıslar Mitolojisi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
• YILTER, Sait (2016), Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (VI. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin Sözlük), (xvi + 2082 s.) Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri.