SEYAHATNAME’YE GÖRE 17. YÜZYIL OSMANLI COĞRAFYASINDA TÜTÜN ÜRETİMİ, ALIM SATIMI VE KULLANIMI

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1025 - 1040, 13.11.2020

Ali Yıldırım

https://doi.org/10.20322/littera.793649

Öz

Seyahatnâmeler, yazıldığı dönem toplumlarının hayatını, gelenek ve göreneklerini, giyim ve kuşamlarını, yeme ve içme kültürlerini, inanç sistemlerini, siyasi ve sosyal yönlerini kayıt altına alan önemli belgelerdir. Dolayısıyla geleceğe yön verirken geçmişin gerçeklerini bilmenin önemli katkılar sağladığı bilimsel gereklerdendir. Bu itibarla yazılmış pek çok seyahatnâmenin varlığı bilinmektedir. Türk kültür tarihinin en önemli seyahatnâmelerinden birisi de on yedinci yüzyılda Evliya Çelebi tarafından on cilt olarak yazılandır. Bütün Osmanlı coğrafyası ile İran, Kafkasya, Kırım’ın yanı sıra Baltık Denizine kadar hemen bütün Avrupa’yı içine alan çok geniş bir alanı gezerek, intibalarını kayıt altına almıştır.
Evliya Çelebi, gezip gördüğü coğrafyadaki toplumların soyut-somut pek çok kültürel ögesini tespit etmiştir. Bunlardan birisi de Osmanlı coğrafyasında ilk kullanım izlerini on altıncı yüzyılda gözlemlediğimiz tütündür. Tütünün ilk olarak Kristof Kolomb tarafından Amerikan yerlilerinden öğrenilerek Avrupa’ya getirildiği, oradan da Osmanlı coğrafyasına geçtiği kabul edilmektedir. Gerçi Çelebi, Ayasofya’daki bir kalıntıdan Hz. Peygamber’den önceye giden bir tarihinin varlığından bahsetse de bu bir hakikati ifade etmemektedir. Çelebi, Osmanlı coğrafyasının değişik yerlerindeki üretimi, alım satımı, kullanımı, yasaklanması gibi konularla ilgili olarak Seyahatnâme’nin hemen her cildinde onlarca anektod anlatmakta ve bilgi vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Seyahatname, tütün ekimi, tütün kullanımı, tütün yasağı, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Referans 1. Aksın, A.-Demir, K. (2019); “Bitlis Çevresinde Tütün Ziraati (1885-1910)”, Tarihî ve Kültürel Yönleriyle Bitlis, Kalkan Matbaacılık, Ankara.
• Referans 2. Başol, E.-Can S.(2015); “Tütün Tüketiminin Ekonomik Etkileri ve Tütün Kontrol Politikaları Üzerine Bir İnceleme” BJSS Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi Vol/Cilt: 4, No/Sayı:7.