BEYİTLERE AKSEDEN ATEŞ: SAFVET’İN TOPHANE VE GALATA YANGINNÂMELERİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 94 - 119, 31.01.2021

Yunus Kaplan

https://doi.org/10.20322/littera.827542

Öz

Osmanlı dönemi edebî geleneği içinde yetişen divan şairleri, mensubu oldukları toplumda cereyan eden birçok sosyal hadiseyi şiirlerine aksettirmekten geri durmamışlardır. Şairler şahit oldukları hadiseleri, hem iyi bir gözlemci edasıyla ayrıntılarına kadar tavsif etmişler hem de sahip oldukları şairlik hassasiyetiyle bunları çeşitli edebî sanatlar ve zengin anlam çağrışımlarıyla eserlerine aksettirmişlerdir. Böylece yaşadıkları dönemde kendilerini de etkileyen bu hadiseleri bir tarihçi edasıyla kayıt altına almalarının yanı sıra mensubu oldukları toplumun hissiyatına tercüman olmak gibi insani ve vicdani bir vazifeyi de ifa etmişlerdir. Bu meyanda divan şairlerinin içinde yetiştikleri toplumda şahit oldukları önemli vakalardan biri de özellikle Osmanlı’nın başkenti olması hasebiyle ticarî, iktisadi, siyasi, kültürel ve edebî hayatın en canlı merkezi olan İstanbul’da çıkan yangınlardır.
Bu çalışmada 19. yüzyıl şairlerinden Safvet’in yaşamış olduğu dönemde şahit olduğu iki büyük İstanbul yangını hakkında biri kıt’a diğeri ise kaside nazım şekliyle kaleme aldığı manzumelerin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak bunlar üzerine bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, 19. Yüzyıl, Yangın, Safvet, Yangınnâme

Kaynakça

• Ahmet Cevdet Paşa (1301). Târîh-i Cevdet, III-XII. İstanbul: Matbaa-i Osmâniyye.
• Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 5. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Aksoyak, İ. Hakkı, “Safvet, Mustafa Safvet Efendi”, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/safvet-mustafa-safvet-efendi, [E.T. 10.07.2020].
• Aynur, Hatice (1993). Mahremî ve Şehnâme’si: I. Kısım Yavuz Sultan Selim Dönemi, İnceleme-Metin-Sözlük-Dizin, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Baştuğ, İbrahim (2002). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri. C. IV. Ankara: AKM Yay.
• Cezar, Mustafa, “Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Âfetler”, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihi ve incelemeleri. C. I, İstanbul, 1963, s. 327-414.
• Çabuk, Vahit (1973). “XVII. Yüzyılda İstanbul Yangınları ve Kâtipzâde’nin 1070 (1660) Yangını Hakkında Manzum Bir Tarihi”. Türk Kültürü, Sayı 125, s. 286-290.
• Çiftçi, Ömer (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). Ankara: KTB. Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0, [E.T. 15.07.2020].
• Ergin, O. Nuri (1317). Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, I, III.
• Güngör, Tahir (2019). Vakanüvis Hâkim Efendi Tarihi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1331). Kemâlü’s-Safvet. İstanbul Üniv. Nadir Eserler Kütüphanesi, T 3501.
• Koz, M. Sabri (1997). “Yangın Destanları”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 7. İstanbul, s. 425-426.
• Kuzucu, Kemalettin (1999). “Osmanlı Başkentinde Büyük Yangınlar ve Toplumsal Etkileri”, Osmanlı. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, C. 5, s. 687-699.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Kütüphanesi, T 10198.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Kütüphanesi, T 10878.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Kütüphanesi, T 147.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Kütüphanesi, T 3876.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 204.
• Sakaoğlu, Necdet (1994). “Yangınlar, Osmanlı Dönemi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 7. İstanbul, s. 427-438.
• Tuman, Mehmed Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî, Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, C. II. (hzl. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı). Ankara: Bizim Büro Yay.
• Ürekli, Fatma (2010). “Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Âfetlere İlişkin Literatür”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 8, Sayı 16, s.101-130.
• Yakıt, İsmail (2003). Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. Ankara: Ötüken Yayıncılık.