CEMÂLÎ’NİN RİSÂLETÜ’L-‘ACÎBE’SİNİN YENİ BULUNAN BİR NÜSHASI

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 67 - 81, 31.01.2021

Esra Egüz

https://doi.org/10.20322/littera.847755

Öz

Cemâlî, XV. yüzyıl şairlerindendir. Dîvân, Miftâhü’l-ferec, Hümâ vü Hümâyûn, Risâle ve Risâletü’l-‘acîbe adlı eserlerin yazarıdır. Bu eserlerden ilk üçü hakkında çeşitli ilmî çalışmalar yapılmıştır. Risâle isimli eser henüz ele geçmemiştir. Bu makalenin konusu, şairin Risâletü’l-‘acîbe isimli eseridir. Risâletü’l-‘acîbe, esas itibarıyla Fatih Sultan Mehmed övgüsünde bir kasidedir. Fakat şair, eserini çeşitli poetik oyunlarla zenginleştirmiştir. O, kasidenin ana metninde kullanılan harflerden bazılarını seçerek bir sonraki satıra yazar, bunları birleştirince karşımıza yeni bir beyit çıkar. Bu beyitler kimi zaman tamamen noktalı harflerden oluşur, kimi zaman noktasız. Kimi zaman beyitteki kelimelerin harflerini ikişer ikişer birleşen kelimelerden, kimi zaman ise üçer üçer birleşenlerden seçer. Bazı beyitlerinde alfabedeki tüm harfleri tekrarlamadan kullanır, bazı beyitlerini ise dili ya da dudağı hiç hareket ettirmeden okuyabileceğimiz harflerden kurar. Ayrıca birden çok şekilde ve birden çok vezinle okunabilecek şiirler kaleme alır. Böylelikle kasidesini daha önce kimsede görülmeyecek bir hâle getirerek, orijinal bir eser ortaya koyar. Şimdiye kadar bu eserin yegâne nüshasının Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunduğu düşünülüyordu. Biz bu makalede, İrlanda Dublin’de bulunan Chester Beatty Kütüphanesi’nde rastladığımız yeni bir Risâletü’l-‘acîbe nüshasını araştırmacılara tanıtmayı amaçladık. Bu yeni nüsha, Chester Beatty Kütüphanesi’nin Türkçe Yazmalar Koleksiyonu’nda 405 numarada kayıtlıdır ve harekeli nesihle yazılmış 18 varaktan oluşmaktadır. Eser, kütüphane katalogunda yanlış olarak Poem by Amin in Praise of Muhammad II, yani Amin’in II. Mehmed övgüsünde bir şiiri olarak kaydedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, XV. yy. Türk Edebiyatı, Fatih Sultan Mehmed, Cemâlî, Risâletü’l-acîbe

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık (2017). Riyazü’ş-şuarâ Riyâzî Muhammed Efendi. KBY: Ankara.
• Ahmed Tevhid (1328/1910). “Selçuk Hatun Sultan”, Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, III/15, 957-961.
• Akbayar, Nuri (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî, C. 2, Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Browne, Edward G. (1900). A Hand-List of the Muhammadan Manuscripts, including all those written in the Arabic character, preserved in the Library of the University of Cambridge, Cambridge.
• Canım, Rıdvan (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ, AKMB: Ankara.
• Cemâlî (t.y. A). Poem by Amin in Praise of Muhammad II, Chester Beatty Kütüphanesi No: 405.
• Cemâlî (t.y. B). Risâle-i Acîbe, Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi No: L1.5.28.